JES over krakers: 'Recht op wonen gaat boven recht op eigendom'

In augustus vorig jaar moesten acht bezetters het pand aan de Louizalaan 280 verlaten nadat de eigenaar een uitzettingsbevel verkregen had; JES schreef er toen voor Brussel Deze Week een vrije tribune over. En nu, een jaar later? Hanne Stevens van JES: "Het prestigieuze beaux-artspand staat nog altijd leeg, samen met vijftien- tot dertigduizend andere panden, en tegelijk wordt de toegang tot betaalbaar en degelijk wonen in Brussel steeds moeilijker."

Het pand aan de Louizalaan 280, een voormalig bankgebouw en hotel dat behoort tot het Brusselse patrimonium, staat al meer dan tien jaar leeg. Vorig jaar klaagden we al aan dat het pand degradeerde, onder meer door een lek op de bovenste verdieping. Een jaar later heeft de eigenaar nog altijd geen bouw- en renovatievergunning aangevraagd. Het is niet alleen een absolute zonde om zo'n pand te laten verkommeren, het is ook tekenend voor het beleid dat tot nu toe gevoerd is.

De bezetters, ondersteund door de vzw's JES, Bij Ons en Woningen 123 Logements, werd na enkele maanden verzocht het pand te verlaten. De groep - een mix van studenten, werklozen en werkmensen van verschillende nationaliteiten - wilde in het pand een solidaire leefgemeenschap uitbouwen en de leegstand in Brussel aanklagen. Immers, voor veel mensen is het bijna onmogelijk geworden om een degelijke en betaalbare woning te vinden.

Schrijnend
In 2010 bedroeg het tekort aan sociale woningen in het Brusselse gewest 77,3 procent. Volgens de Welzijnsbarometer 2011 wordt deze sterke stijging voornamelijk veroorzaakt door de toename van het aantal huishoudens op de wachtlijst voor sociale woningen, terwijl het aantal beschikbare woningen stabiel blijft.

Die aangroei van huishoudens op de wachtlijst hoeft niet te verwonderen. Huurprijzen in Brussel kenden tussen 2008 en 2010 een sterke stijging, terwijl de huurdersbevolking verarmde. Vijftig procent van de Brusselse bevolking heeft toegang tot maar vijf procent van de woningmarkt.

Als bovenstaande cijfers van de Welzijnsbarometer 2011 de ernst van de zaak onvoldoende zouden aantonen, dan doet volgend verhaal (dat zeker geen geïsoleerd geval is binnen ons straathoekwerk) dat misschien wel. De familie A. met drie kinderen staat al sinds 2008 op de wachtlijst voor een sociale woning. Hun woning brandt af en wordt onbewoonbaar verklaard. Samen met de straathoekwerker schrijven ze elke gemeente aan voor een sociale woning. Niemand kan helpen, want: "U staat vierhonderdste op de wachtlijst." Of: "Onze woningen zijn niet groot genoeg voor drie kinderen." Of nog: "Wij bezitten slechts 546 sociale woningen en hebben momenteel achttienduizend dossiers openstaan." Sinds maart woont de familie A. in een transitwoning, twee kleine studio's.

Het is duidelijk dat het Brusselse huisvestingsbeleid het recht op wonen onvoldoende garandeert. Nochtans zijn er, naast sociale woningen, een aantal andere mechanismen die de situatie kunnen verbeteren. Zo kan elke Brusselse gemeente zich beroepen op het openbaar beheersrecht en via dit recht leegstaande woningen in beheer nemen om dan ter beschikking te stellen van kwetsbare groepen. Tot nog toe heeft alleen Elsene aangekondigd van dit recht gebruik te zullen maken.

Leegstandsheffing
De onlangs opgerichte gewestelijke cel Leegstand biedt de hoop dat leegstand efficiënter zal worden aangepakt en dat de leegstandsheffing effectief geheven zal worden. 85 procent van die heffing zou terugvloeien naar de gemeenten en moet worden geïnvesteerd in het woningbeleid. Dat creëert een enorm potentieel; je moet weten dat in 2010 de belasting op leegstand voor een pand zoals het voormalige bankgebouw op de Louizalaan 19.500 euro bedroeg, dat dit bedrag elk jaar groter wordt en dat er veel wooneenheden leegstaan in Brussel.

Toch kan men ook op gewestelijk niveau nog doortastender optreden. De leegstandsbelasting wordt enkel geheven op leegstaande woningen, de talloze leegstaande kantoorgebouwen in Brussel laat men ongemoeid. Sterker nog: terwijl volgens het jaarrapport van de vastgoedgroep CBRE ongeveer 1,5 miljoen vierkante meter kantoorruimte leegstaat, worden er nog steeds nieuwe bouwvergunningen voor kantoorgebouwen uitgereikt. Stoppen met het uitdelen van bouwvergunningen en de leegstandsheffing op kantoorgebouwen beginnen te heffen zou al een mooi begin zijn. Daarnaast zou het Gewest, meer nog dan vandaag het geval is, de reconversie van kantoorgebouwen tot woningen mogen aanmoedigen.

Als er ook meer ruimte voor alternatieve woonvormen in Brussel gecreëerd zou worden, dan zouden de mensen die moeilijk toegang vinden tot traditionele huisvesting, ook een thuis kunnen vinden. Er kunnen bovendien mooie zaken uit ontspruiten. Kort na hun gedwongen vertrek vond de groep bezetters van de Louizalaan bijvoorbeeld onderdak in een pand aan de Vooruitgangstraat, waar de vzw Woningen 123 Logements een overeenkomst voor tijdelijke bezetting had afgesloten met de eigenaar, spoorinfrastructuurbeheerder Infrabel. Ze wonen er nu al een jaar in solidariteit én tegen een lage prijs. Het pand is ondertussen uitgegroeid tot een ontmoetingsplaats voor de buurtbewoners en -kinderen, velen van hen ook bedreigd met een uithuiszetting.

Kortom, de verschillende overheden moeten meer investeren in hun huisvestingsbeleid en meer op zoek gaan naar alternatieven. Er moet belasting geheven worden op leegstaande woningen én op kantoorgebouwen. Het recht op wonen moet eindelijk primeren op het o zo heilige recht op eigendom. De nood is hoog, het probleem acuut.

Hanne Stevens, signaalwerker bij de vzw JES