Laten we de deeleconomie opnieuw omarmen

Ik vrees dat we op de klimaatconferentie in Parijs hetzelfde refrein te horen zullen krijgen als altijd, schrijft auteur en politicoloog Matthieu Lietart: parole, parole, parole. Wie gelooft nog dat onze diplomaten, verblind door het geloof in de groeieconomie, er vanuit hun ivoren toren dé magische formule zullen vinden? Het is tragikomisch. Wat kunnen we eraan doen?

N a onze film The Brussels Business over de geschiedenis van het lobbyen bij de Europese instellingen, voelde ik de nood om een boek te schrijven. Dat is Homo Cooperans 2.0 geworden. Ik schreef het toen ik zelf de coulissen van de macht verliet om eens te gaan kijken wat er in onze wijken gebeurt, in onze straten, en daar waar de democratie geen enkele verkozene heeft. Of beter gezegd, daar waar iedereen zijn eigen vertegenwoordiger is.

Uberisatie
Homo Cooperans 2.0 vertelt over de terugkeer naar het samenwerkingsmodel na een halve eeuw van hyperindividualisme, en de ongelooflijke opportuniteit die zich aan ons aandient om het geweer van schouder te veranderen dankzij de deeleconomie.
De deeleconomie is, geloof me vrij, meer dan Uber en AirBnb waarmee we om de oren worden geslagen. Dankzij internet kunnen voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid individuen die elkaar niet kennen met elkaar in contact treden, in real time. Ze kunnen goederen uitwisselen: huizen, auto’s, speelgoed, werktuigen, kledij, voedsel, maar net zo goed tijd, knowhow en diensten.

Wat is daar nieuw aan? Er is geen tussenpersoon meer nodig. In minder dan tien jaar is er een parallelle wereld ontstaan waarin realistische, gerealiseerde én realiseerbare oplossingen aan de orde zijn. Het laat ons toe om goederen en diensten uit te wisselen op een efficiëntere en economisch interessantere manier dan de Markt of de Staat. Dat is nooit gezien.

Gaan we nu eindelijk allemaal leven in een wereld van rozengeur en manenschijn? Uber, Airbnb, Facebook & Co zullen zeggen van wel, maar uiteraard is het antwoord neen. Michel Bauwens, die de inleiding heeft geschreven van Homo Cooperans 2.0, is een van de eerste om te onderstrepen dat die bedrijven in amper vijf à tien jaar begrepen hebben hoe ze een enorm profijt kunnen halen bij de peer-to-peer-samenwerking.

Het is dankzij onze uitwisselingen dat start-ups waar nooit iemand van heeft gehoord, vandaag economische giganten zijn die transnationaal aan de slag zijn, honderden miljoenen euro’s genereren en een quasi-monopolie hebben in hun sector. En dat in de context van de economische far west die we vandaag in deze eenentwintigste eeuw meemaken… Neem het van mij aan: we zijn ver van de rozengeur en de manenschijn.

En nochtans, hoe paradoxaal het ook lijkt, staan we op een zucht van een oplossing, door het omarmen van de deeleconomie. De nieuwe giganten hebben ons nodig. En wij hebben hun diensten nodig. Maar voor niets gaat de zon op. Het is uiterst belangrijk dat we proactief zijn om de waarden en doelstellingen bij te stellen van de Uberisatie van onze samenlevingen. Er bestaat geen twijfel over, op dit moment, dat de giganten bezig zijn het debat te monopoliseren en, door te lobbyen, het wettelijk naar hun hand te zetten.

Is het niet de taak van de politiek om het maatschappelijk belang te bewaken? Het fenomeen heeft een dergelijke omvang genomen, op wereldschaal en in dermate korte tijd, dat onze volksvertegenwoordigers de veranderende samenleving volledig achterna hollen. Kijk naar wat er gebeurde met de taxi’s in de straten van Parijs, Rome, Berlijn en Londen. Onze politici reageren reactief, en niet proactief.

In Brussel zijn we gaan spreken met het kabinet van minister-president Rudi Vervoort (PS). We hebben er gevraagd om de koe bij de horens te vatten. Er is ons geantwoord: “Interessant” en “We contacteren u binnenkort.” Een jaar later hebben we nog niets gehoord. Hebben we, in dit tijdsgewricht, de tijd om te wachten op een antwoord van de politiek? Het antwoord is uiteraard neen.

Windmolens
Laten we daarom zelf onze deeleconomieplatforms oprichten. Die weg is al ingezet. Ook in België. New B is bijvoorbeeld bezig om een coöperatieve bank op te richten. BEES Food Coop opent binnenkort een participatieve supermarkt. Cambio en Taxistop zijn Europese pioniers op vlak van co-mobiliteit. Smart wordt een coöperatieve, burgers kopen hun eigen windmolens en de Community Land Trust schiet wortel. “Een andere wereld is mogelijk" is in tien jaar tijd een realiteit geworden.

Terwijl sommigen palaveren en de media monopoliseren op de Klimaatconferentie of elders, hebben we vandaag de mogelijkheid om heel concrete initiatieven te ondersteunen die overal opduiken. Als de Markt en de Staat blijven bestaan, is er zo al een tegengewicht. Aan ons de keuze om die te ondersteunen. Laten we de deeleconomie omarmen. Onze kinderen zullen ons dankbaar zijn.

Matthieu Lietaert is auteur van ‘Homo Cooperans 2.0 – Changeons de cap vers l’économie collaborative’ (Editions Couleur Livres). Hij is doctor in de politieke wetenschappen, coregisseur van The Brussels Business (VAF, RTBF, Arte), medeoprichter van de woongroep L’Echappée à Bruxelles en medeoprichter van een supermarkt.