Rellen met jongeren: preventieve aanpak, maar ook kijken in eigen boezem

Met verbijstering konden we de afgelopen dagen allemaal zien hoe in Frankrijk de samenleving in een mum van tijd in een haast apocalyptische situatie terecht is gekomen. Daarbij kwamen twee groepen lijnrecht tegen over elkaar te staan, opgepookt door de hyperefficiënte sociale media.

Uiterst rechts en uiterst links kunnen er vol op het orgel gaan. De ene wijst het lakse migratiebeleid met de vinger, de andere het systemische racisme en de discriminatie waar veel Franse jongeren dagelijks mee geconfronteerd worden. De Franse toestanden herinneren er ons aan hoe kwetsbaar democratie is. Ook in Brussel ontsnappen we niet aan de discussie. Want donderdagavond deelde onze hoofdstad mee in de klappen, met enkele uitgebrande wagens en oproer in sommige wijken.

Toch moeten we vaststellen dat het ergste vermeden lijkt. De opstootjes konden vrij snel worden onderdrukt en vandaag kunnen burgemeesters en politie met enige voldoening terugkijken op hoe ze de spanningen in sommige moeilijke wijken met succes de kop hebben kunnen indrukken.

Het recept? De preventieve aanpak. Ervoor zorgen dat het niet tot een confrontatie komt. Dat begint al heel vroeg in het proces. Brussel lijkt geleerd te hebben uit de vroegere rellen. Politiecommissaris van de zone-Zuid legde op Radio 1 haarfijn uit hoe de politie de dialoog met de jongeren probeert te herstellen. Met vallen en opstaan, maar eveneens met kleine succesjes.

Hij zei ook hoe het politiekorps in eigen boezem kijkt, en tracht om de agenten, die vaak uit Vlaanderen of Wallonië komen, zo goed mogelijk voor te bereiden op het Brusselse terrein, en vooroordelen, die er ongetwijfeld leven, weg te werken.

Ook in andere politiezones wordt hard gewerkt om de vertrouwensbreuk tussen jongeren en de politie te herstellen, zoals in de zone-Noord, waar de politie een hele schoolwerking op poten heeft gezet. In de stad Brussel zijn er dan weer ouders in de Anneessenswijk die op acute momenten hun dienst bewijzen door de gemoederen tot bedaren te brengen en jongeren op te roepen tot kalmte.

Toch blijft het ook hier een broos evenwicht dat snel weer verstoord kan raken. Zaterdag kregen de redacties een filmpje in de bus waarop te zien is hoe jongeren die ogenschijnlijk zonder bijbedoelingen rustig op een bank zaten op het Muntplein, zonder veel verweer overigens, preventief werden opgepakt.

Vervelend aan het filmpje is dat het niet duidelijk is wat er precies aan de hand is. De politie wil of kan niet zeggen waarom ze zijn opgepakt en laat alleen weten dat het filmpje maar een deel van het verhaal is. Zo voedt dat weer het idee dat de jongeren ‘systemisch’ het slachtoffer zijn, en de politie de dader. En dat is barslecht voor het herstel van het vertrouwen tussen politie en burger.

Daarbij komt dat er net iets te veel ‘onduidelijke’ verhalen zijn de laatste paar jaar waar Brusselaars in contact met de politie overlijden. Of het nu om Ibrahima gaat, de jongen die in een cel aan een hartstilstand overleed na te zijn opgepakt omdat hij de politie filmde. Of om Sourour, die na een avondje stappen zichzelf zou hebben opgehangen in een politiecel. Dan zijn er nog Adil, die na een achtervolging op zijn brommer op een politiewagen botste en overleed, of Mehdi die stierf na een aanrijding met snelrijdende politieauto aan het Centraal Station.

Zelfs al gaat het hier om overlijdens met een accidentele oorsprong, vaak blijven de families op hun honger zitten over de precieze oorzaken, en vooral met het gevoel: dit had helemaal niet zo moeten lopen.

Bovendien staan de namen intussen ook symbool voor wat veel jongeren zelf met de politie hebben meegemaakt in hun eigen wijken, wat hen, opnieuw, het gevoel geeft dat ze er niet echt bij horen.

We kunnen ons moeilijk een maatschappij voorstellen zonder politie. Ze is een onvervreemdbaar onderdeel van onze democratie. Ze is er om de wetten te handhaven. Maar dat kan alleen werken als ze onkreukbaar is, en ze de macht die ze heeft gekregen in alle redelijkheid en proportionaliteit gebruikt.

Transparantie is daarbij essentieel, zodat de schaduwkanten in het machtsvertoon geen kans meer krijgen. Pas dan kan de preventie-aanpak echt werken.