Strenger taalbeleid: 'Waar wachten de scholen op?'

Julien Borremans geeft les in het Nederlandstalig middelbaar onderwijs in Brussel. Hij ziet veel problemen om zich heen, zoals een torenhoge werkloosheid onder jongeren – en het huidige onderwijs reikt niet meteen een oplossing aan. "Heel wat schoolbesturen zijn vragende partij om een strenger taalbeleid te voeren, maar ze weten niet hoe ver ze mogen gaan."

Dat Brussel in een rotvaart internationaliseert, zal iedereen wel duidelijk zijn. Maar of iedereen de draagwijdte en de verstrekkende gevolgen ervan begrijpt, is veel minder duidelijk.

De komende jaren komen er tienduizenden nieuwe Brusselaars bij. Dat komt voor een stuk door een inflatoire nataliteit, maar ook door duizenden asielzoekers, nieuwkomers die hier jaarlijks aanspoelen. Een flink deel van die mensen heeft onvoldoende kennis en competenties om aansluiting te vinden bij de snel veranderende arbeidsmarkt. Uiteraard zijn er de vaktechnische competenties, maar wat eveneens van belang is, zijn de communicatieve mogelijkheden. En daar durft het wel eens flink mis te gaan. De gebrekkige kennis van het Frans is al een handicap, maar het schrijnende gebrek van kennis van het Nederlands is een nog veel groter probleem. Resultaat is dat de (kans)armoede in Brussel spectaculair groeit. Momenteel leeft ongeveer 36 procent van de Brusselse bevolking onder de armoedegrens.

Het ziet er niet naar uit dat er veel beterschap op komst is voor de komende generatie. De jeugdwerkloosheid in Brussel is dramatisch, en het huidige onderwijs vormt door heel wat problemen amper een wissel op de toekomst. De uitgesproken migratiebeweging en het belabberde kwaliteitsniveau van het Franstalig onderwijs zorgen voor duidelijke complicaties in het Nederlandstalig onderwijs: overvolle klassen, wachtlijsten en een toestroom van anderstaligen die een onvermijdelijke aantasting van de onderwijskwaliteit impliceert. Driekwart van de leerlingen in het Nederlandstalig onderwijs is anderstalig. De communicatie met de ouders verloopt heel erg moeilijk door de taalbarrière, een gebrek aan betrokken­heid, moeilijke opvoedingssituaties... Heel wat leerlingen hebben niet bepaald een vlekkeloos schoolparcours achter de rug. Ze blijven vaak zitten, lopen grote achterstand op en verliezen vaak de motivatie.

De basis
Een taalachterstand is niet het enige wat schort. Het gebrek aan essentiële vaardigheden bij leerlingen wijst uiteraard op een structureel falen. Ervaren leerkrachten wijzen er al geruime tijd op dat jongeren steeds minder de basisvaardigheden onder de knie hebben. Rekenen, lezen, schrijven, luisteren, kaartlezen… gaan duidelijk ten koste van bepaalde ICT-vaardigheden, zoals googelen. Bij heel wat basiscompetenties groeit de achterstand zienderogen. In de hogere jaren van het secundair wordt de achterstand acuut en neemt hij dergelijke proporties aan dat een flink deel van de allochtone leerlingen in het BSO terechtkomt, wat in het gros van de gevallen een drainage betekent naar een leven vol uitkeringen, zwartwerk, slecht betaalde jobs, sociale miserie… Ongeveer vijf procent stroomt door naar hoger onderwijs, en van hen haalt slechts een fractie een diploma.

Voorbeeldouders
Het is lang geen geheim dat in het Nederlandstalig onderwijs het gros van de leerlingen zeker niet alle eindtermen haalt. Binnen de Brusselse scholengroepen is men zich daar heel goed bewust van. In 2014 komt er een nieuwe minister van Onderwijs. De mogelijkheid bestaat dat een N-VA'er het roer in handen neemt en een stringenter taalbeleid aan het Nederlandstalig onderwijs in Brussel zal opleggen.

De komende jaren moeten er in het Nederlandstalig onderwijs maar liefst drieduizend plaatsen bijkomen. De uitdagingen zullen evenredig toenemen, zoals de behoefte aan een stringenter taalbeleid. Het huidige taalbeleid zoals dat nu in vele scholen wordt beleden, is in heel wat gevallen sterk onvoldoende en is niet meer dan een druppel op een hete plaat. Laksheid en moedeloosheid zijn dan ook het gevolg.

Een uitzondering, een oase van onderneming, visie en beleid vormt het Sint-Jan Berchmanscollege, een Vlaamse school in het hartje van Brussel. Vooreerst wordt er grote nadruk gelegd op een hoog studiepeil. Daarnaast wordt het belang van regelmaat, orde en tucht sterk onderstreept. Het college vormt een eliteschool, maar tevens een baken van vastberadenheid. Het beleid wordt er niet om de vijf voeten geheroriënteerd.

Maar laten we beginnen bij het begin: heel wat schoolbesturen zijn vragende partij om een strenger taalbeleid te voeren, maar weten niet hoe ver ze mogen gaan. Een verregaande engagementsverklaring van de ouders en de leerlingen met betrekking tot de onderwijstaal, het Nederlands, is heel noodzakelijk. Wie bewust kiest voor het Nederlandstalig onderwijs, is zeker welkom, maar moet een engagement aangaan om het Nederlands een veel ruimere plaats te geven in het dagelijkse leven. Scholen kunnen aan ouders vragen om zo'n engagement te ondertekenen. Scholen kunnen anderstalige ouders ook overtuigen door cursussen Nederlands te organiseren, waarin ouders kennismaken met de schoolcultuur en ICT aanleren. De meeste scholen werken met Smartschool, een webtoepassing die de school ondersteunt bij tal van taken en een communicatie met leerlingen en ouders verzorgt: ideaal om snel en efficiënt te communiceren. Het Huis van het Nederlands is vragende partij om zulke cursussen te organiseren.

Als de ouders het voorbeeld geven, zullen de kinderen automatisch volgen. Waar wachten de Brusselse scholen op? Daarnaast dient het buitenschoolse, Nederlandstalige aanbod op cultureel en sportief vlak (bibliotheek, theateraanbod…) versterkt te worden. De kennis van het Nederlands is in en rond Brussel een heel sterke troef voor duurzame tewerkstelling. Het Nederlandstalig onderwijs in Brussel moet deze troef veel meer uitspelen.

Julien Borremans, leerkracht Nederlandstalig onderwijs