Verkiezingen zijn als nieuwjaar: je verwacht er best niet te veel van

Verkiezingen hebben best wat gemeen met oudjaar: de verwachtingen zijn hoog, maar wat verandert er wezenlijk? Al kan een en ander nu misschien écht anders zijn.

Binnen enkele weken is het weer zover. Dan vieren we samen oud en nieuw met behulp van hoedjes, toeters, serpentines en confetti, die allemaal klaar zullen liggen op de feesttafel. Om vijf voor twaalf staan we recht, vult iemand nog snel de glazen met champagne en tellen we luid af. Gekus, getoeter en groot vuurwerk luiden het nieuwe jaar in. Dat dit jaar minder ellendig mag zijn dan het vorige, wensen we elkaar toe, en omdat het blad nog onbeschreven is, hopen we dat oprecht.

Maar ‘s avonds zie je op het journaal dat de gevechten in Oekraïne en Gaza gewoon zijn doorgegaan, dat de brandweer bestookt werd met vuurpijlen en dat er alweer ergens een hitterecord is verbroken. Wat had je dan verwacht, mompel je tegen jezelf en je gaat vroeg slapen, om de volgende morgen dat hele nieuwjaarsgedoe alweer bijna vergeten te zijn.

Voorspel

Verkiezingen doen daar een beetje aan denken. Aan het einde van elke legislatuur is daar weer die anticipatie, die belofte van verandering. De lijstvorming, de debatten, de peilingen en de aanvallen op sociale media: ze vormen één lang, verwachtingsvol voorspel voor de stemming zelf, de dag waarna alles anders zal zijn, de hoogmis van de democratie en het begin van een nieuw tijdperk want, zo heet het, de kiezer zal dan de kaarten hebben herschud.

Wat erna komt, kennen we intussen al. Een trage coalitievorming met min of meer dezelfde partijen, tegengestelde krachten die tot een vaag regeerakkoord leiden, beloftes die niet gerealiseerd kunnen worden zonder de andere gewesten (Smart Move) of gemeenten (Good Move), en politiek zoals dat altijd al bedreven werd: hortend en stotend, nu eens snel, maar meestal tergend traag. Dat is niet cynisch bedoeld: over de jaren bekeken verandert er wel degelijk iets. Wie na tien jaar niet in Brussel te zijn geweest nog eens door het centrum loopt, herkent het haast niet. Maar die veranderingen gaan traag, soms over verschillende verkiezingen heen.

Spannend

En toch. Toch kan zijn dat 9 juni 2024 deze keer wél een ijkpunt wordt. In Vlaanderen, omdat het Vlaams Belang op winst staat en de N-VA niet zal willen doen wat het de Vivaldi-partijen al vier jaar lang verwijt: om de populairste partijen heen een regering vormen. De kans op een coalitie Vlaams Belang-N-VA is er dus reëel, met mogelijk ongeziene repercussies op (Nederlandstalig) Brussel.

Maar ook in het Brussels parlement kan het spannend worden. Aan Franstalige kant zijn er de PTB en MR, die kunnen potten breken. Aan Nederlandstalige kant veroorzaakt de versplintering een heel nieuw partijlandschap. Fouad Ahidar kan stemmen wegsnoepen van Vooruit, de Viva Palestina-lijst van Dyab Abou Jahjah eventueel ook – al was zijn vorige lijst Be.One in 2019 geen succes. Bij de liberalen is men beducht voor stemmenverlies, omdat Guy Vanhengel (Open VLD) ermee ophoudt en Els Ampe uit de partij is gestapt. Wat een heel nieuw tijdperk in kan luiden voor een partij die al sinds 1999 in de Brusselse regering zit.

Nog aan de rechterzijde is het vooral interessant om te zien wat N-VA doet. Bij de vorige verkiezingen haalde ze moeiteloos drie zetels, ook al stopten twee van de drie parlementsleden er toen mee. Nu gaan de drie huidige N-VA-parlementsleden wel voluit voor een nieuw mandaat, en hebben ze op thema’s als begroting en veiligheid makkelijk oppositie kunnen voeren. De kans op zetelwinst is dus reëel. Maar wat als ze de grootste partij zijn aan Nederlandstalige kant en een regering zonder hen niet mogelijk is? Hoe zal men daar aan Franstalige kant tegenaan kijken, bij het vormen van een gezamenlijke Brusselse regering?

Kortom, het zou weleens spannend kunnen worden, de dag na de verkiezingen, en nog een hele tijd erna. Al kunnen we ook nu weer best uitgaan van een trage coalitievorming een vaag regeerakkoord en trage veranderingen. Daar zullen Nieuwjaar noch verkiezingen iets aan veranderen.