ENTER festival BXL: cultuur op maat van de buurt

De Brusselse versie van het ENTER Festival trekt de invulling van sociaal-artistieke kunsten nog meer open. Niet alleen zijn er tijdens het vier dagen durende festival producties te zien die voortkomen uit de samenwerking tussen professionele kunstenaars en burgers, het festival geeft zelfs de programmatie in handen van het publiek. “De keuze om de artistieke lijn uit handen te geven, is nieuw,” zegt Bie Vancraeynest. Op die manier hoopt ENTER de kloof tussen cultuurinstellingen en de burger te verkleinen. “De drempel die mensen ervaren om bepaalde instellingen binnen te stappen, heeft niet per se met het aanbod te maken, maar met de manier waarop die huizen zich verhouden tot het publiek. ‘Dat is niet voor mij,’ denken sommigen algauw. Denk bijvoorbeeld aan de gemeenschapscentra, die nog altijd gezien worden als plekken voor alleen Nederlandstaligen.”

Dorpse Cyborgs
Om de programmatoren van het festival te vinden, trok het ENTER-team letterlijk de straat op in Haren, Laken, Sint-Pieters-Woluwe en het centrum van Brussel. De Brusselaars die op die manier bij het festival werden betrokken, kozen uit een catalogus met tachtig Brusselse producties elk een programmatie die het beste bij hun gemeente past. Een kleine greep uit het aanbod: een tentoonstelling van Globe Aroma, de artistieke werkplaats voor kunstenaars en vluchtelingen en nieuwkomers, de verhalende radio van Lucas Derycke of dans van het collectief No(o)rd, dat elkaar ontmoette tijdens oefensessies in het Noordstation. Ook de dystopische theatervoorstelling Stigmate van Sihame Haddioui is opgenomen in de catalogus en wordt aangeprezen als de Brusselse versie van de populaire Britse tv-reeks Black mirror. “Het festival is geen aanklacht tegen te witte Brusselse cultuurhuizen en hun publiek,” zegt Bie Vancraeynest. “Het is wél een manier om te laten zien wat Brussel allemaal te bieden heeft op artistiek vlak.”

Wij trekken naar Haren om de voorbereidingen voor het festival in de praktijk te zien. Ingeklemd tussen opleidingscentrum Schaerbeek-Formation, het gebouw van de NAVO en de toekomstige gevangenis doet Haren zijn naam als vergeten gemeente eer aan. “In Haren komen veel dingen samen die je overal ter wereld ziet,” zegt Van Craeynest. “De spanning tussen stad en platteland, bijvoorbeeld, en een nostalgisch terugkijken naar het dorpse verleden, maar ook hoe verschillende bevolkingsgroepen samenleven.” Gemeenschapscentrum De Linde werd het epicentrum voor de organisatie en creatie van het Harense luik van het festival. Theatermaakster Karlien Torfs kwam tijdens een dorpsfeest in contact met Hanife Ors en haar tienerdochters Lara en Zara Ayyildiz. Ook Rachida El Haddad en haar dochter Naziha Rachiq kwamen in de cockpit terecht, net als Kim De Pauw, die regelmatig binnenwaait na zijn werk in het dagcentrum voor mensen met een verstandelijke beperking.

Voor het Harense festivalluik kozen de dochters van Hanife de dansvoorstelling Cyborgs’ quest van dansgroep Slayers, een hiphopvoorstelling die de relatie tussen mens en computer onderzoekt. Als voorprogramma voegden Zara en Lara de jaarlijkse voorstelling van Basisschool Kameleon toe. “Dat was hun eigen idee,” vertelt Hanife Ors. “Ik vind het belangrijk dat mijn dochters zien dat volwassenen naar hen luisteren, en andersom.” Ze heeft haar dochters minder verlegen zien worden tijdens de voorbereidingen voor het festival. Ook te zien is de productie Le S de l’ange van choreografe Mathilde Laroque, die vijftig mensen tijdens hun sprong op beeld vastlegde. Het resultaat stelt Laroque tentoon in de Sint-Elisabethkerk, die tijdens het festival uitzonderlijk haar deuren openzet. “We kozen voor dans of hiphop, dingen die nu in de mode zijn,” verklaart Zara hun artistieke keuzes. Ook Seppe Baeyens van Ultima Vez werd geselecteerd. Zijn dansvoorstelling Invited ging eind februari in première in de KVS en kwam ook tot stand in samenwerking met niet-professionelen. Tot slot kunnen bezoekers tijdens het festival een wandeling maken om Haren beter te leren kennen.

Gezellig bij de apotheek
Het Harense team maakt daarnaast zelf een productie, in samenwerking met theatermaakster Karlien Torfs, die al eerder een karaokebar in Molenbeek opende bij wijze van performance. Tijdens het festival opent ze met de groep bewoners uit Haren een winkel met schoonheidsproducten. “Er zijn in Haren niet zoveel ontmoetingsplekken,” zegt Torfs. “Je ziet daardoor dat de apotheek een heel gezellige plek is geworden. Daar komt iedereen samen, en bespreken ze openlijk hun lichamelijke kwalen. Mensen nemen er de tijd om met elkaar te babbelen.” De winkel kan die rol ook vervullen. Tieners Zara en Lana wilden bovendien graag iets uit de grote stad naar Haren halen, zoals een winkel met cosmetica. Tijdens het festival is Haren dus tijdelijk een winkel rijker. ChiCon verwijst naar witloof, en is bovendien een knipoog naar de woorden ‘chic’ en ‘con’. Het biedt een uitgebreid assortiment aan crèmes, scrubs, lippenbalsem en bodylotion, waar extracten van witloof in terug te vinden zijn, een groente die geneeskrachtige kwaliteiten wordt toegedicht als medicijn tegen melancholie en depressie. Op de deksels komt een zelf geboetseerde stronk witloof. Stiekem hoopt Torfs dat de witloofproducten een hit worden. Dan zit er namelijk niets anders op dan de productie uit te breiden. Torfs heeft wel een idee hoe dat zou moeten. Waar de omstreden megagevangenis komt, ligt een ideaal veldje om witloof te telen. Er zal dan niets anders op zitten dan de bouw van de gevangenis te stoppen.

> ENTER festival BXL. 26 > 29/4, verschillende locaties