Het D°eFFeKt-effect: amateurs doen mee met de groten

Niet terugdeinzen voor een Griekse tragedie van Aischylos heeft D°eFFeKt vleugels gegeven. Vorig jaar het 74ste Landjuweel winnen was geen eindpunt voor het amateurtheatergezelschap van gemeenschapscentrum De Markten. Zaterdag voert het de klassieke noodlottragedie Agamemnon op tijdens het Theaterfestival in het Kaaitheater. “Tussen de grote jongens.” Regisseur Koen Boesman over het D°eFFeKt-effect.

O f de zenuwen strak gespannen staan? "En geen klein beetje," bekent regisseur Koen Boesman. "Maar we zitten met de kloten voor het blok . We moeten zaterdag een laatste keer alles uit de kast halen, en die spanning helpt om alles te geven. Het verschil met het Landjuweel is dat we toen tussen gelijken stonden: de beste amateurgezelschappen van het land. Nu staan we tussen de grote jongens, in diezelfde, supergrote zaal van het Kaaitheater."

Twee zaken spelen in het voordeel van D°eFFeKt. "Agamemnon kan zo'n grote zaal wel hebben. Het is een heftig verhaal. Met ons koor erbij is zo'n groot podium een zegen." Ten tweede heeft de voorstelling kunnen rijpen. "We hebben Agamemnon voor het eerst gespeeld in De Markten in 2008. We hebben het stuk vaak opgevoerd, en het kreeg twee keer de tijd om te bezinken. Vergelijk het met wijn en goeie kaas die je laat rijpen. De vraagtekens zijn nu weg. De acteurs zijn zeker van het stuk zoals het is en kunnen zich onvoorwaardelijk op hun personages storten. De grootste positieve ontwikkeling is de integratie van het vijftienkoppige koor in het geheel. In het begin was het voor hen vreemd om mee op de planken te staan. Nu is er meer feeling. Scènes worden niet langer onderbroken door liederen. Ze vormen meer een geheel."

Extra werk
D°eFFeKt ontstond in GC De Markten toen regisseur en docente An Vandevelde naar een vervolg zocht voor de mensen die twee jaar lang de gevorderdencursus 'Toneel is spelen' gevolgd hadden. Die cursus blijft voor instroom zorgen. D°eFFeKt verzelfstandigde en maakt nu twee of drie voorstellingen per jaar. Vorig jaar won het jonge gezelschap het 74ste Landjuweel, de prijs voor het beste amateurtoneel, met een bewerking van de Griekse tragedie Agamemnon van Aischylos. "Eerder speelden we al Caligula van Camus, Woyzeck van Büchner, Antigone van Anouilh," vertelt Boesman. "'Dit soort stukken maak je niet met amateurs,' kregen we vaak te horen. Ik ben een fervent tegenstander van die opinie. Amateurs kunnen alles aan. Het vergt hoogstens wat meer tijd en oefening. Van een beroepsspeler mag je verwachten dat hij weet hoe hij zo'n klassieke tekst het best aanpakt. Wij moeten dat samen uitzoeken. Hoe ga je om met de zeer beperkte plot - in één zin samen te ballen - en het gefilosofeer? Hoe krijg je die prachtige, poëtische zinnen gezegd zonder dat het publiek zich in de haren krabt? Het is een uitdaging die tijd vergt. Je moet elke zin tot in detail analyseren. Het kan ook zijn dat een van de acteurs nog wat extra werk heeft. Dat hij bijvoorbeeld nog wat dictieles moet nemen. Maar dat is allemaal niet onoverkomelijk."

Kampioen spelen
De standaard of de verwachtingen verlagen is geen optie. Boesman: "Wij hebben dezelfde doelstelling als de profs. D°eFFeKt staat daar niet alleen in, er zijn verschillende amateurgezelschappen met grote ambities."

De vraag is wat je onder 'amateurs' verstaat. "Die grote discussie keert telkens terug. Het is enerzijds een hobby, zoals voetbal voor velen een hobby is. Alleen kun je je amuseren in een caféploeg of proberen kampioen te spelen in eerste provinciale. Dat tussenniveau streven wij ook na. We zijn semiprofs. Je kunt ook zeer degelijk toneel spelen zonder dat het je beroep is. En onze aanpak is professioneel. Regie, decor, kostuums, belichting of muziek worden verzorgd door professionals."

Dat Agamemnon op het Theaterfestival getoond wordt, vindt Boesman dan ook geen toevalstreffer. "Het is de bekroning van jaren werk. De spelers hebben inmiddels een pak ervaring. Ze werkten met verschillende regisseurs op verschillende manieren. Er was veel aandacht voor bijscholing. We mogen trots zijn."

Het verhaal eindigt niet in het Kaaitheater. D°eFFeKt heeft grote plannen. "De kracht van Agamemnon zat onder meer in de interactie tussen toneel en muziek. Met dirigent en componist Peter Spaepen, het koor en de acteurs van De Markten willen we nog een stap verder gaan. Spelers gaan zingen en het koor gaat nog meer acteren in onze volgende voorstelling. Het doel is om niet in de valkuil van de platte musical te stappen, noch in die van de hoogdravende, onbegrijpelijke opera."

De opera heet voorlopig 1830 en gaat in april in première in Zinnema, het Vlaams Huis voor Amateurkunsten in Anderlecht. "We zien het groot. We zijn in contact met de Erfgoedcel Brussel en doen opzoekwerk in de archieven van de Munt. Hoe leidde de opera De stomme van Portici tot opstand? Hoe ging het er in Brussel aan toe tijdens de eerste dagen van de Belgische revolutie? We gaan het verhaal romantiseren, maar we willen historisch wel met de voeten op de grond blijven. We maken geen statement over België. We stellen ons gewoon de vraag waar wij vandaan komen. Hoe dit rare, grappige land toch maar blijft verder draaien."

Artistiek acht D°eFFeKt zich klaar voor zo'n grote productie. Ook de praktische kant vormt geen hindernis. Agamemnon was ook goed voor de allereerste Prijs Roger Van de Voorde. Met die naar de stichter vernoemde prijs bekroont Zinnema authenticiteit en creativiteit in de Brusselse amateurkunsten. Zinnema kan D°eFFeKt helpen aan extra budget, repetitieruimte, decor, techniek en een grote zaal om 1830 in op te voeren. Werkingsmiddelen vinden blijft een moeilijke zaak voor semiprofessionele groepen. "We krijgen wel middelen en steun van De Markten en de VGC. We draaien. Maar uiteindelijk is er meer nodig. De regisseurs, muzikanten en vaklui die we erbij halen, kunnen niet overleven met de bescheiden uitkering die we bieden. Die zijn we kwijt als we niet opletten." Het zijn zorgen voor later. Eerst zaterdag triomferen.

-------------------
D°eFFeKt speelt Agamemnon op het Theaterfestival: zaterdag 27 augustus om 20.30 uur. Reserveren op www.theaterfestival.be en www.kaaitheater.be. Meer over het amateurgezelschap op www.deffekt.be