Het TheaterFestival: dit zijn de keuzes van de collega's

Vanaf donderdag 31 augustus zijn er tien dagen lang in totaal 23 producties te zien op Het TheaterFestival, met het beste wat de podiumkunsten het afgelopen jaar hebben voortgebracht. Dat festival bespeelt dit jaar meer dan tien locaties in en om Brussel. Hebt u moeite om een selectie te maken uit deze selectie? Dan laten we de geselecteerde artiesten dat toch gewoon zelf doen!

Welk stuk van welke collega zouden zij ons aanraden? En zit er achter die keuze misschien ook een vleugje jalousie de métier verscholen?

We legden de vragen voor aan de Zwitserse theatermaker Milo Rau, de jonge Dounia Mahammed, Dominique Van Malder van Radio Gaga, actrice Pascale Platel en theaterregisseur Junior Mthombeni.

(Klik op hun naam om rechtstreeks naar hun aanrader te gaan.)

> Het TheaterFestival. 31/08 > 10/09, diverse locaties, Brussel

Bekend van: International Institute of Political Murder en NTGent
Geselecteerd met: Five easy pieces

De Zwitserse theatermaker Milo Rau is druk doende om nog een aantal van zijn lopende theaterprojecten in goede banen te leiden, terwijl hij tegelijk de voorbereidingen treft voor zijn eerste seizoen als de nieuwe artistiek directeur van NTGent. Daarin neemt hij als regisseur drie stukken voor zijn rekening, waaronder hoogstwaarschijnlijk opnieuw een stuk met kinderen, net zoals Five easy pieces, dat hij maakte met zijn International Institute of Political Murder (IIPM) en CAMPO.

Het stuk werd ook geselecteerd voor Het TheaterFestival. Five easy pieces is een volwassenenvoorstelling waarin kinderen vertellen over Marc Dutroux, en zo de toeschouwers in de rol duwen van voyeurs, die in dit verhaal over verlies, onderwerping, geweld en liefde worden geconfronteerd met hun eigen angsten en verlangens.

Rau heeft door zijn nauwe banden met België een goed zicht op ons theater. Wat moeten we volgens hem zien op het theaterfestival? “A love supreme van Rosas is heel mooi, ik houd ook van STAN, en ik denk dat Malcolm X een belangrijk stuk is. Als ik nog meer voorstellingen gezien had, zoals die van Abattoir Fermé of Toneelhuis, zou ik misschien nog een andere keuze hebben gemaakt, maar deze drie zou ik zeker aanraden.”

Gevraagd naar de reden, begint Rau over de Belgische manier van theatermaken, die volgens hem veel directer en vormelijker is dan de Nederlandse of de Franse, en ook meer fysiek en performatief dan het intellectuele Duitse theater. “Daarmee zit het dicht bij mijn eigen manier van theatermaken, en dat is ook de reden waarom ik besloten heb om nu in België te blijven. Er zijn hier ook veel kunstenaars, dramaturgen en choreografen die theatermaken en dat heb ik graag."

"Net zoals het feit dat de performer – acteur of danser – helemaal in het centrum staat, en de dictatuur van de regisseur bijna volledig afwezig is. En als iemand Richard III opvoert, zoals Toneelhuis doet met Risjaar Drei, dan herschrijven ze gewoon de tekst. In Frankrijk of Duitsland zou men dat hoogst spannend en speciaal vinden, maar hier is het dagelijkse kost om op zo’n manier met de traditie om te gaan."

"In de dansscene zie je hetzelfde: oog voor de klassieken gaat gepaard met een sterke focus op de lichamen en de biografieën van de dansers, die op die manier echte mensen worden. Zo is ondertussen een herkenbare Belgische stijl ontstaan – met weinig stage design, een puristisch lichtplan… –, maar elke generatie zorgt weer voor vernieuwing omdat alles altijd openligt.”

Voelt Rau als regisseur ook jaloezie ten opzichte van bepaalde makers? “Iedereen is anders, dus je kan iedereen benijden, maar het is niet de bedoeling anderen na te doen. Als ik kijk naar iemand als Johan Simons (Raus voorganger bij NTGent, mb), dan is die soms nogal megalomaan in zijn opzet, maar hij slaagt er op zijn zeventigste wel nog in om zeer snel producties te realiseren en snel te reageren op actuele thema’s."

"Ook Luk Perceval, met wie ik zal samenwerken in Gent, staat op zijn zestigste nog voor heel veel open. Terwijl oudere theatermakers in grote theaterlanden als Duitsland juist bang zijn om hun autoriteit te verliezen en zo ook het contact met de jongere generatie kwijtraken.”

> Malcolm X. 07/09, 20.00, KVS BOL, Brussel

Bekend van: de SABAM Jongtheaterschrijfprijs op Theater Aan Zee
Geselecteerd met: Salut copain

Dounia Mahammed is een van de jongste makers op Het TheaterFestival. Ze groeide op in Hoeilaart, volgde kunsthumaniora in Brussel en studeerde in 2015 af aan de afdeling Drama van het KASK in Gent. Dat deed ze met haar eindwerk Salut copain, een monoloog die op Theater Aan Zee 2016 in Oostende prompt werd bekroond met de SABAM Jongtheaterschrijfprijs. Salut copain is een gesprek van Mahammed met zichzelf over de wereld die haar omgeeft: gedachten, gebeurtenissen en ontmoetingen waar het prisma van de taal een licht op doet schijnen dat bevreemding en verwondering wekt.

Wanneer haar gevraagd wordt om andere theatermakers uit het festivalprogramma te noemen die ze bewondert, aarzelt Mahammed even. “Ik heb er lang over nagedacht, omdat ik iemand ben die moeilijk kan kiezen en nogal veel wil nuanceren. Maar Anne Teresa De Keersmaeker staat op het festival en zij heeft voor mij een grote rol gespeeld. Toen ik in de kunsthumaniora zat, en nu nog steeds."

"Mijn moeder werkte vroeger bij Rosas en toen heb ik heel veel voorstellingen gezien. Ik bewonder natuurlijk het metier en de beheersing van de dansers. Er is ook de esthetiek. En het mathematische aspect, dat toch een gevoelsmatige lading krijgt en waar iedereen met eigen associaties en interpretaties zijn weg in kan zoeken."

"In veel stukken vind je ook een helderheid die me kan ontroeren en tot rust brengen. Ik ben zelf fysiek niet in staat om te doen wat die dansers doen, maar dat ik hen zo vaak aan het werk zag, heeft me een liefde voor beweging bijgebracht. De energie van sommige voorstellingen wakkert echt de wil aan om zelf te gaan spelen.”

Misschien is het daardoor dat Salut copain ook zo’n ‘beweeglijke’ monoloog is geworden – bijna een performance. “Op Theater Aan Zee merkte ik hoe verschillende mensen op een verschillende manier reageerden. Sommigen legden de nadruk op de taal en zeiden dat het was alsof ze naar een boek luisterden. Anderen vinden inderdaad dat Salut copain iets heeft van een choreografie. Ik dans dan wel niet, maar door het ritme van de bewegingen die zich verhouden tot de melodie van de stem is er wel sprake van een soort lichaamstaal.”

Daarnaast kijkt Mahammed ook met bewondering naar de vrienden en collega’s van haar eigen generatie, zoals Silke Huysmans en Hannes Dereere (Mining stories), en Maxim Storms en Lobke Leirens (Another one) die samen met haar afstudeerden aan het KASK.

"Zij hebben ieder ook weer een andere taal die ik ook heel waardevol vind. Jaloers ben ik niet – ik verlang er als maker niet naar iets te doen wat iemand anders kan. Maar ik vind wel inspiratie in het werk van anderen, en vertaal dan bepaalde elementen naar iets wat dichter bij mezelf ligt. En ik vind het juist fantastisch dat al die verschillende stijlen een plek kunnen krijgen op één festival.”

> A Love Supreme. 09/09 & 10/09, 20.30, Kaaitheater, Brussel

Bekend van: Theater Antigone, Studio Orka en Radio Gaga
Geselecteerd met: BUKO van Abattoir Fermé en Chasse patate van Studio Orka

Voor Dominique Van Malder is het net iets moeilijker om een stuk van Het TheaterFestival te tippen waar hij zelf niet in meespeelt. Met Chasse patate van Studio Orka en BUKO van Abattoir Fermé zit hij tweemaal in de selectie. “Inhoudelijk zijn het twee totaal verschillende vertellingen,” vertelt Van Malder, “maar allebei spelerstheater zoals ik het graag heb. Niet op een stoel naast een tafel een strakke tekst opdreunen, maar zweten, brullen en dansen. Dat is wat ik het liefste zie en het liefste doe.”

Maar heeft een acteur die tegenwoordig de successen aan elkaar rijgt ook last van jalousie de métier? Zit er nog een voorstelling in de selectie die hij zelf had willen maken? “Ik ben een fan van vele dingen, maar vooral van muziektheater. Daarom tip ik het stuk van Jonas Vermeulen en Boris Van Severen, die vorig jaar met The great downhill journey of little Tommy geselecteerd waren voor Circuit X en nu in de grote selectie zitten met The only way is UP.”

Daarin praten de twee jonge honden, ook bekend van tv-series als Den elfde van den elfde en De 16, een dj-set aan elkaar met levensverhalen vol hoop en illusies. “Ik heb het stuk nog niet gezien,” zegt Van Malder, die zelf naam maakte als ‘deejay’ in het populaire tv-programma Radio Gaga, “maar muziek is heel belangrijk in mijn persoonlijke leven en inspirerend voor mijn theater."

"Concerten zijn voor mij pure ontspanning, ik kan me daar soms echt in verliezen. Ik kan ook niet koken of autorijden zonder muziek, dan word ik zot. Ik ben momenteel een scenario aan het schrijven en daarbij staat ook constant muziek op. Ik toets de personages die ik moet vertolken soms af door me af te vragen naar welke muziek ze zouden luisteren."

"Ik wou vroeger zoveel tegelijk worden – onder meer muzikant – dat ik uiteindelijk maar acteur ben geworden om zoveel mogelijk te kunnen combineren. Ik ben zelf een zeer basic amateurdrummer. Bij Antigone heb ik wel eens een psychotische muzikant gespeeld, en in Chasse patate zit er een muziekbandje, maar daarmee heb je natuurlijk nog geen muziektheater."

"Als het goed is, vloeien het acteerwerk en de muziek echt in elkaar over en helpt de muziek de emotie van de personages voort te stuwen, zonder dat de muziek een tapijtje wordt. Zoals in Weg van Josse De Pauw: dat was muziektheater pur sang, omdat het én theater én een concert was en alles samenkwam.”

The only way is UP is gebaseerd op de documentaire The up series van de BBC, waarin een aantal Britten gevolgd worden van wieg tot graf. Geeft leeftijd in het theatermilieu soms aanleiding tot jaloezie? “Je kan jaloers zijn op jonge makers om hun brute enthousiasme. Terwijl je je als oudere maker wel eens afvraagt of je dit of dat nog wel zou doen, gaan zij vaak ongebreideld voor hun idee. De oudere garde benijd je om hun ambachtelijkheid, als het tenminste geen routine of formule wordt natuurlijk.”

Gaat Van Malder zelf nog veel naar het theater? “Ik ga nog altijd graag kijken, alleen ontbreekt me vaak de tijd. Als je zelf speelt van dinsdag tot zaterdag is het wel eens fijn om op een vrije avond thuis te zijn.”

> The only way is UP. 05/09 & 06/09, 20.30, Beursschouwburg, Brussel

Bekend van: De laatste show, De koning van de paprikachips, Besmeurde witte laarsjes en Gezegend zij
Geselecteerd met: Ola pola potloodgat

Pascale Platel is niet echt ‘geselecteerd’ voor deze editie van het TheaterFestival, maar was dat wel precies vijftien jaar geleden. Toen won Ola pola potloodgat, als eerste jeugdvoorstelling, zelfs nog de Grote Theaterfestivalprijs. Om dat heuglijke moment te herdenken, werden Platel en Randi De Vlieghe, met wie ze de voorstelling maakte, nu verzocht haar te hernemen.

“Ik heb bijna vijftien jaar lang mijn kostuum en bottinekes bewaard, omdat ik hoopte dat we het stuk nog eens zouden kunnen spelen. En net toen ik ze vorig jaar bij een verhuis toch had weggedaan, kwam potverdikke die vraag van Het TheaterFestival,” lacht Platel.

Destijds toerde Ola pola potloodgat intens door België en Frankrijk, maar dat succes hadden ze niet zien aankomen. “Ik wou eigenlijk een monoloog maken, maar Randi vroeg of hij mocht meedoen – echt zoals op de speelkoer. Ik zei ja, we huurden een zaaltje tegenover de Vooruit in Gent, en daar hebben we ons twee maanden rot geamuseerd. Dat was niet repeteren, maar spelen. Heel intuïtief en zonder ambitie."

"Nu zie ik duidelijk waar we mee bezig waren in die tijd, maar op het moment van de première wisten we eigenlijk niet wat we gemaakt hadden. Die prijs winnen was dan ook heel onwennig. Vanaf toen had ik het gevoel op een draaimolen te zitten waar ik niet meer af kon. Ik wilde wel aan de flosj trekken, maar het maakte mij wat zenuwachtig. Daarom wil ik sinds drie jaar terug naar de roots. Ik ben nu al twee jaar op de Gentse Feesten een nieuwe voorstelling begonnen zonder pers of verkopers, de laatste keer letterlijk op een paar bakken bier.”

Misschien is dat een van de dingen die Platel terugziet bij de aanstormende makers Maxim Storms en Lobke Leirens. “Ik moet toegeven dat ik wel jaloers kan zijn als een collega iets goeds maakt. Maar ik probeer eraan te werken. (Lacht) En ik heb af en toe ook wel genoeg grootheidswaan om te zeggen: ‘Dat kan ik ook.’"

"Ik ga wel nog naar het theater, maar zeer weinig. Vroeger heb ik zowat alles gezien wat er te zien was. De stukken van iemand als Eric De Volder bijvoorbeeld kwamen 100 procent binnen op die leeftijd. Toen ik zelf begon te spelen, ging ik steeds minder kijken. Het is toch ook een beetje werken. Maar als ik ga, ben ik altijd blij.”

Het stuk dat tijdens dit festival het meeste kans heeft op een bezoekje van Platel is Another one, dat ook in Bronks speelt. De tragikomedie gaat over een koppel dat in de Siberische koude eenzaamheid tot elkaar veroordeeld is. “Ik kon alvast hard lachen met de trailer. Het is echt mijn soort humor. Het gaat over een ouder koppel dat elkaar moet dulden en eigenlijk gaat Ola pola potloodgat daar ook over."

"Het grappige is dat ik Maxim een beetje ken, omdat hij ook samenwerkt met Katrien Valckenaers (bij Ballet Dommage, in de selectie vertegenwoordigd met Klutserkrakkekilililokatastrof, mb) van wie de vader, Gerrit, de muziek van mijn eerste stukken heeft gemaakt, onder andere die voor Ola pola potloodgat. En het klopt inderdaad: het lijkt heel simpel wat de twee doen in Another one. Gewoon acteurs op een houten vloer, dat kan mij al ontroeren.”

> Another one. 01/09, 20.30, Bronks, Brussel

Bekend van: Reizen Jihad en Rumble in da jungle (SINCOLLECTIEF)
Geselecteerd met: Malcolm X

De doorgaans nogal gezapige theaterzomer werd de afgelopen weken even wakker geschud toen KVS-stadsdramaturg Tunde Adefioye opmerkte dat het festival Theater Aan Zee een nogal witte aangelegenheid was. Niet dat Het TheaterFestival zo’n bontgekleurd programma te presenteren heeft, maar met de KVS-productie Malcolm X in de reguliere selectie en het stadsproject MAPping in het randprogramma valt het toch niet helemaal ‘bleek’ uit.

In beide genoemde projecten heeft regisseur en muzikant Junior Mthombeni een aandeel. De reprise tijdens Het TheaterFestival staat trouwens niet alleen. “Ik hoop dat we dit stuk nog veel mogen spelen en dat we daarna nog veel soortgelijke dingen kunnen doen. Deze week staat Malcolm X in het Rivierenhof, waar normaal alleen concerten geprogrammeerd staan. Dit is de eerste keer dat ze zich aan theater wagen. Ik ben benieuwd hoe het stuk daar binnenkomt.”

“Op Het TheaterFestival ga ik ga zeker kijken naar Another one, Chasse patate en Risjaar Drei. Niets van De Nwe Tijd en HETPALEIS en BUKO van Abattoir Fermé heb ik al gezien. Maar als ik echt moet kiezen, ga ik toch voor Alleen van tg STAN, geschreven door Fikry El Azzouzi. Omdat ik het hem in het echt niet durf te zeggen, zou ik hier graag Fikry noemen als de artiest naar wie van mij enige jalousie de métier uitgaat."

"Ik ben nogal jaloers op de manier waarop hij heel scherp en met humor dingen kan neerpennen en zo een heel andere wereld creëren. Fikry heeft iets cynisch, maar daaronder zit dikwijls iets kwetsbaars waardoor hij je te pakken krijgt. Die combinatie is een killer. Dat is iets wat ik niet kan. Daarom zit ik ook samen in het Junior Cesar Collectief met Cesar Janssens en Fikry El Azzouzi – de mensen op wie ik jaloers ben. Goed gezien van mij.” (Lacht)

Mthombeni kent Fikry sinds diens eerste boek Het schapenfeest. “Wij hadden bij het SINCOLLECTIEF geen schrijver en toen heeft Fikry ons tweede stuk, Troost, geschreven. We hadden onmiddellijk een klik. Zijn tweede tekst, Reizen Jihad, heeft meteen prijzen opgeleverd. Nog iets om jaloers op te zijn.”

Ze vullen elkaar aan, maar de concrete samenwerking omschrijft Mthombeni als chaotisch. “We zitten veel samen en we babbelen heel veel. Dat lijkt dan allemaal naast de kwestie en zonder structuur, maar er is altijd wel iemand die ineens het licht ziet. En de rest weet dat dan naar zijn vakgebied te vertalen. We beïnvloeden elkaar en veranderen ook nog wel eens iets aan wat de ander voorstelt. Maar als Fikry zegt dat dat niet nodig is, dan heb ik er het volste vertrouwen in dat hij weet waarover hij praat.”

Dat wat meer kleur andere kwaliteiten toevoegt aan ons theater, daar twijfelt Mthombeni niet aan. “Voegt kleur iets toe op een wit doek? Natuurlijk. Je hebt te maken met andere invloeden en benaderingen. Alleen al wat betreft de beeldspraak, maar ook de humor, de poëzie, de manier van denken. En het gaat niet alleen om zwart of wit. Iemand uit Rwanda denkt ook helemaal anders dan iemand uit Zuid-Afrika of Marokko, net zoals iemand uit Brussel zijn stad heel anders benadert dan iemand uit Antwerpen. Zo voeden wij elkaar.”

> Alleen. 06/09 > 08/09, 20.30, De Vaartkapoen, Sint-Jans-Molenbeek