Analyse Molenbeek: Een moeilijke, wilde provinciestad

PS-burgemeester Philippe Moureaux (73) is kandidaat om zichzelf op te volgen, en MR-schepen Françoise Schepmans doet voor de derde keer een gooi naar de sjerp. Toch beloven de verkiezingen in Molenbeek spannend te worden. Tragedie en hoop tegelijkertijd, dat is Molenbeek.

E en provinciestad die grenst aan Vlaanderen én aan Brussel-Stad. Zo typeerde burgemeester Moureaux zijn gemeente begin dit jaar op een bijeenkomst voor nieuwe inwoners. Een provinciestad die, mocht je het inwonersaantal als maatstaf nemen, bijzonder succesvol is. In 2006 telde de gemeente Molenbeek net geen 80.000 inwoners en 40.000 kiezers, die een gemeenteraad met 41 leden mochten verkiezen. Zes jaar later telt de gemeente 15.000 inwoners meer, van wie 10.000 kiesgerechtigden. Anno 2012 worden er 45 gemeenteraadsleden verkozen. Het geeft te denken.

De gemeente trekt dus veel inwoners aan. Een tragedie krijgt vorm. Je hoeft maar door de Maritiemwijk te wandelen, en je ziet de omvang van de problemen: vuil, druk, niet erg veilig, wild, werkloos. Molenbeek is een startstation voor mensen die net in Brussel aankomen en er een minimumbestaan proberen uit te bouwen. Dat was het vroeger al voor mensen die uit de Maghreb kwamen, en dat is het nu voor nieuwe migranten uit Zwart-Afrika en Oost-Europese landen.

Maar er is hoop: waar migranten vroeger moeizaam - of niet - hun draai vonden en integreerden, is er een nieuwe klasse migranten die Molenbeek niet ziet als een toevallig beginpunt, maar als een bewuste keuze. Dat bleek duidelijk uit de al eerder vermelde welkomstavond, waar een bonte mengeling mensen geïnteresseerd luisterde naar wat de gemeente allemaal te bieden heeft, naar hoe het onderwijs in deze stad werkt en hoe het leven er aangenaam gemaakt kan worden. Wij spraken toen in de krant van een 'voorzichtige middenklasse'.

Waar Vlaanderen Moureaux vooral kent als een cynicus en een machtssocialist, met zijn partij verantwoordelijk voor een mislukt migratiebeleid, daar kent men Moureaux in Molenbeek meer als een burgervader, af en toe zelfs minzaam. Dat bleek bij de verwelkoming van al het nieuwe volk die bewuste avond. Er kon toen zelfs spontaan Nederlands af.

Ambigu
De balans van het beleid is ambigu. Er wordt wel genoeg aandacht besteed aan sociale voorzieningen, leefmilieu, openbare werkzaamheden, cultuur en samenhang, maar als er ondanks dat alles toch opschudding is - bijvoorbeeld wanneer bedrijven moeite hebben met de woekerende criminaliteit, of wanneer er rellen zijn -, dan klapt Moureaux dicht en verwijt hij de Boze Buitenwereld dat ze al die verwezenlijkingen niet ziet. Dat kan wel zo zijn, maar Moureaux zorgt er zo zelf voor dat hij de perceptie tegen heeft. Als de vraag is: "Waarom is uw gemeente niet veilig?", dan heeft het geen zin te antwoorden dat ze wel sociaal is. In Vlaanderen pakt dat niet.

Moureaux hoeft zich niets aan te trekken van wat Vlaanderen denkt, natuurlijk. Toch doet hij dat op zijn manier wel. In zijn gemeente zijn twee Vlaamse schepenen aan de macht, en er is ook groeiende interesse in Molenbeek van een Vlaams-Brusselse klasse die er wil komen wonen. Hardop zal hij het niet zeggen, maar Moureaux beseft wel degelijk dat zijn gemeente wat Vlaamse dynamiek kan gebruiken. Men kijke maar naar de kanaalzone.

(Lees verder onder het kader)

Geen opvolger
Oppositie voeren tegen Moureaux vanuit de eigen meerderheid is het hoofdthema van deze campagne, niet alleen bij MR, ook bij CD&V. Iedereen tegen Moureaux, lijkt het wel.

In 2006 haalde Philippe Moureaux met CDH en CD&V op zijn lijst negentien van de 41 zetels, de MR van Françoise Schepmans zestien. De meerderheid LB-MR heeft dus 35 zetels. In de oppositie zitten drie Ecolo'ers, twee VB'ers en twee FN'ers. Spannend is dat niet, en goed oppositievuur geeft het niet in gemeenteraden. Dat hadden de meerderheidspartijen zes jaar geleden al kunnen weten, toen ze voor de samenwerking met Moureaux kozen.

Toch wordt het spannend, want een voortzetting van de coalitie is weinig waarschijnlijk. CDH-CD&V stapt los van de PS op de kiezer af met een assertieve campagne, net als MR en FDF. Dat Moureaux en Schepmans zetels gaan verliezen, staat in de sterren geschreven.

De Ecolo-Groen-lijst wordt getrokken door Sarah Turine; als voormalig covoorzitster van de Franstalige groenen geniet zij nationale bekendheid. Ecolo nam tussen 2000 en 2006 deel aan het bestuur, maar verloor de verkiezingen en reageerde ontgoocheld.

En dan is er nieuwkomer N-VA. Met Vlaamse stemmen alleen lijkt het moeilijk voor hen om een zetel te halen. N-VA kan misschien de Vlaams-nationalistische stemmen van het Belang inpikken, maar gaat de Franstalige die uit onbehagen voor het Belang stemde, ook voor de N-VA kiezen? MR zet namelijk óók in op veiligheid, net als de PS. Wat Franstaligen naar de N-VA kan drijven, is de machtsdeelname van de liberalen aan Moureaux' brede coalitie, en het aanblijven van de PS.

Zelf heeft Moureaux nog niemand klaargestoomd om hem op te volgen. Hij is te veel geworteld in het verleden en te veel verweven met 'zijn' gemeente om de macht af te staan. Het hangt er natuurlijk van af voor wie de nieuwkomers stemmen: stemmen ze grotendeels voor de PS, dan leeft Moureaux' Molenbeek voort. Stemmen ze voor anderen, dan slaan ze aan het experimenteren, verschuift het machtsevenwicht en wordt een alternatief zichtbaarder.

Wat het bewind ook wordt: Sint-Jans-Molenbeek behoeft een coalitie die ook al eens nadenkt over de tijd ná Moureaux.