Brusselse Nederlanders the day after: ‘Niet gedacht dat Wilders zó groot zou worden'

De kaarten in politiek Nederland zijn woensdag opnieuw geschud, en niet een beetje ook. Na de verkiezingen eindigt de radicaal rechtse partij PVV van Geert Wilders op 37 zetels in de Tweede Kamer. Nederlanders in Brussel reageren met verbazing op de monsterscore van ‘de Nederlandse Trump’: "Dit kwam hard aan."

Woensdagavond verzamelden zo’n honderdvijftig Nederlanders zich in het Holland House, de uitvalsbasis van Nederlandse expats op het Luxemburgplein. Als omstreeks 21.00 uur op een televisiescherm de exitpolls verschijnen, blijkt er helemaal geen sprake geweest te zijn van de voorspelde nek aan nek-race tussen GroenLinks-PvdA (met lijsttrekker Frans Timmermans) en de PVV van Geert Wilders. Die laatste heeft namelijk alle tegenstand vermorzeld.

De stemming is eerder bedrukt wanneer blijkt dat de PVV uiteindelijk uitkomt op een totaal van 37 Kamerzetels. Zijn er dan helemaal géén PVV-stemmers in Brussel?

“Uit een kleine rondvraag onder de aanwezigen", zegt Annemarie Lintjes van het campagnebureau dat de avond heeft georganiseerd, "bleek inderdaad dat er geen of nauwelijks mensen bij waren die PVV stemden." Ook verderop in de stad zijn de PVV-stemmers schaars: “Veel Nederlanders in Brussel werken voor de Europese instellingen. De PVV heeft een anti-EU-houding. Toch zullen de stemmers er ongetwijfeld wel zijn, kan niet anders met zo’n uitslag.”

Monsterscore

GroenLinks-PVDA wordt finaal de tweede partij met 25 zetels, daarna volgen het liberale VDD en Pieter Omtzigts NSC, dat uit het niets 20 zetels haalt. In totaal 2,3 miljoen Nederlanders hebben op de PVV gestemd, luidt het bericht van de Nederlandse krant Trouw. Dat betekent dat de partij van Wilders het beter doet dan de liberale VVD in 2021 en 2017.

De monsterscore van Wilders komt hard aan bij Nederlanders in Brussel. "Ik ben geschokt, ik had verwacht dat VVD opnieuw de grootste zou zijn, dat is een echte marketingmachine,” zegt Wytze VanderGaast, docent middelbaar onderwijs en producent media in Brussel.

Daar sluit Hannah, een Nederlandse die bij de Europese instellingen werkt en liever anoniem blijft, zich bij aan. “Ik hoopte na twaalf jaar Mark Rutte op een linkser tegengeluid. Die 37 zetels voor PVV zag ik een week geleden echt nog niet aankomen.”

De uitslag viel dit jaar inderdaad moeilijk te voorspellen, reflecteert campagnestrateeg Annemarie Litjens. “Iets minder dan de helft van de kiezers gaf aan dat ze nog twijfelde op de dag zelf. Dat doen ze altijd, maar normaal gesproken nemen de twijfels sneller af. Wat we dit jaar gezien hebben, was ongekend.”

'Minder Marokkanen'

Ook de houding van de VVD heeft de laatste maanden veel invloed gehad, denkt VanderGaast. De liberale meerderheidspartij heeft altijd gezegd dat ze niet wilden regeren met Geert Wilders voordat hij zijn excuses had aangeboden voor zijn uitspraak dat hij "minder Marokkanen" wilde in Nederland. Het publiek scandeerde tijdens die bewuste partijbijeenkomst in maart 2014 "minder, minder," waarna Wilders zei: "dan gaan we dat regelen."

In augustus heeft VVD-partijvoorzitter Dilan Yesilgöz een breuk gemaakt met het verleden, toen ze zei dat ze ‘niemand uitsloot’ in de coalitiegesprekken. Mogelijk heeft die uitspraak kiezers over de streep getrokken, denken sommigen. De nieuwe VVD-leider kwam vlak voor de verkiezingen terug op haar woorden, maar toen was de deur al op een kier gezet. "De enorme score van PVV is deels te danken aan deze 'tactische fout", stelt VanderGaast.

Hoewel het eindresultaat van de PVV als een verrassing komt, is de opkomst van extreemrechts in Nederland al veel langer aan de gang, denkt Sicco Wittermans, een Nederlandse communicatiemedewerker aan de Vrije Universiteit van Brussel, die in eigen naam spreekt.

“Links kwijnt al jaren weg. Ze spreken de kiezer niet meer aan. Dat komt omdat ze – volgens veel kiezers- teveel extremen omhelzen: denk aan identiteitspolitiek, woke-zijn, klimaatpaniek, open grenzen… Dat gaat ten koste van de zaken waar mensen wakker om liggen: zorg, onderwijs, migratie, werk, een fatsoenlijke levensstandaard.”

'Nederlandse Donald Trump'

'Qui est Geert Wilders, le "Donald Trump des Pays-Bas?", kopte de Brusselse krant La Libre Belgique donderdagochtend. Die vergelijking is volgens Elizabeth Kuiper, adjunct-directeur van het European Policy Center en Nederlandse, terecht.

“Bij zowel Trump als Wilders zien we dat de gewone man op hen stemt," zegt ze. "Dat komt doordat de politici maatregelen voorstellen die aanspreken: brandstofprijzen omlaag, de boeren steunen, net als meer blauw op straat en beloftes over kwaliteitsvol onderwijs en zorg." Er is wel een belangrijke kanttekening, stelt Kuiper. "Dit sociaal beleid heeft geen betrekking op de héle samenleving: het gaat alleen om de burgers waarmee Wilders en Trump een link voelen.”

De Europese Unie verlaten zal voor Wilders geen prioriteit zijn, denken Nederlanders in Brussel, die van een 'Nexit' voorlopig niet wakker liggen. Wel zou de rol van Nederland in Europa mogelijk wel eens helemaal kunnen veranderen. Als het Wilders lukt om een coalitie te vormen, heeft dat bijvoorbeeld "grote gevolgen" voor het klimaatbeleid, denkt Kuiper. "Wilders heeft al aangegeven dat hij daaraan geen geld wil uitgeven."

Zo moeten de plannen van Frans Timmermans - de architect van het Europese klimaatbeleid – in de toekomst mogelijk opnieuw wedijveren met die van zijn blonde politieke tegenstander.