Claire Vandevivere en Sophie De Vos: ‘In een burgemeester hebben mensen nog vertrouwen’

Twee nieuwe burgemeesters vervangen binnenkort hun gepensioneerde collega. Sophie De Vos (Défi) neemt de sjerp deze maand over in Oudergem, Claire Vandevivere (CDH) krijgt die van haar in de loop van maart in Jette. Maar de voormalige burgemeesters en partijgenoten Didier Gosuin en Hervé Doyen verdwijnen niet helemaal van het toneel. “Voor sommige dossiers moet hij nog altijd mijn geheugen opfrissen.”

Claire Vandevivere en Sophie De Vos hebben elkaar nog nooit ontmoet. Allebei zouden ze ons met plezier ontvangen op hun eigen kabinet. De gulden middenweg ligt ergens halverwege hun gemeentehuizen aan het Vrijheidsplein in Brussel. Vandevivere komt kleurrijk met de fiets, houdt van bungeespringen en schrijft romans in haar vrije tijd. De Vos is om de hoek geparkeerd, leidde vroeger een eigen kmo en rijdt paard als hobby. Maar vooral haalden ze allebei een recordaantal voorkeurstemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Dat geeft hun alvast een legitieme ruggensteun in hun nieuwe functie.

Jullie voorgangers stonden al zeker twintig jaar aan het hoofd van de gemeente. Wat vinden jullie de grootste uitdaging in jullie nieuwe rol?
Sophie De Vos: Een figuur als Didier Gosuin opvolgen,dat is niet niets. Het stelt me dus gerust dat ik de sjerp al eens heb gedragen als interim-burgemeester. Ik heb niet één welbepaalde beleidsprioriteit. Mijn uitdaging is om elke inwoner zo goed mogelijk te laten leven in Oudergem. Je moet iedereen verenigen, het schepencollege en je partij, en er staat niemand meer achter je.
Claire Vandevivere: Als burgemeester ben je de chef van het dorp, van de meerderheid en van de partijafdeling. Dat zijn drie uitdagingen. Hervé Doyen heeft in twintig jaar tijd veel gerealiseerd in teamverband. Binnen de gemeente willen wij die goede dynamiek voortzetten.

Jette en Oudergem zijn allebei erg residen­tiële gemeenten. Zijn jullie klaar om meer inwoners te ontvangen?
Vandevivere: Ons programma is er niet op gericht om meer inwoners te ontvangen, maar om die mensen zich zo goed mogelijk te laten voelen. Wij ontvangen nu al ongeveer duizend extra inwoners per jaar. We stegen van 39.000 naar 53.000 inwoners sinds het jaar 2000. Nu stabiliseert dat stilaan. We hebben nog wel een paar vrije hoeken om op te bouwen, maar veel beschikbare ruimte is er niet meer.

De Vos: Wij zijn natuurlijk ook tegen een excessieve densifiëring. We hebben net als Jette nog een paar vrije stroken of kantoorgebouwen die omgebouwd kunnen worden tot woningen, maar niet eindeloos. We zitten in bevolkingsaantal weer op hetzelfde niveau als in de jaren 1970. We verloren toen veel inwoners en groeien stilaan weer aan.

Begrijpen jullie dat het Gewest ruimte zoekt om uit te breiden, ook in de gemeenten verder van het centrum?
De Vos: Ja, maar iedereen neemt zijn eigen verantwoordelijkheid. Het klopt dat wij niet veel sociale woningen hebben, maar die cijfers zijn voor discussie vatbaar. Wij hebben binnen de grondregie betaalbare middenklassenwoningen. Die zijn niet meegerekend.

Maar de woningmarkt in Oudergem is wel duur.
De Vos: Daarvoor moet je niet naar mij kijken, dat is de markt.
Vandevivere: Het is ook zeker niet ons politieke doel om verder te verstedelijken. De prioriteit gaat naar mobiliteit, onderwijs, sport voor iedereen, crèches en ons culturele aanbod. We willen onze parken en groen bewaren. En we willen armoede en sociale uitsluiting vermijden. De komende drie jaar zitten er nog veel bouwprojecten in de pipeline die voor verbinding tussen de bewoners zorgen: twee buurthuizen, een muziekacademie, een cultuurhuis, een sportzaal.

Die projecten zijn al goedgekeurd. Hoe kan u zelf nog uw stempel drukken op de komende jaren?
Vandevivere: We zitten natuurlijk niet alleen in de meerderheid. Voor mij gaat het over het menselijke aspect: ik wil als burgemeester dat iedereen zich goed voelt. Verder werk ik ambitieus voort aan ons lucht- en klimaatplan. We willen CO₂-neutraal zijn tegen 2050.

Wat zijn de grootste investeringen voor Oudergem de komende jaren?
De Vos: Er komt een nieuw verenigingshuis, een schoolrenovatie en het gemeentehuis krijgt een langverwachte renovatie. En er is eindelijk een vergunning voor de renovatie van het Rood Klooster. Daar wil ik een belangrijke recreatieve en culturele pool van maken. Ten slotte hebben we een participatiebudget van meer dan 500.000 euro. In een eerste fase zijn daar nu 21 projecten uit gekozen, zoals een muziekkiosk en de vergroening van enkele wijken.

Zulke burgerbudgetten en het idee van participatie klinken als een idee van Ecolo.
De Vos: Waarom? Voor mij is dat een verrijking van de democratie. Je kan natuurlijk subsidies geven aan een paar vzw's die je hier en daar kent, maar zo werkt het niet in Oudergem. Wij willen doen waar de burgers voor stemmen. Burger­participatie is er in andere landen trouwens al vijftien à twintig jaar. Het is geen gadget.

Waarom is dat belangrijk?
De Vos: Omdat we zien dat het vertrouwen in de politiek afneemt. Mensen denken dat hun stem er niet langer toe doet. Het absenteïsme tijdens de verkiezingen neemt toe, het extremisme ook. En als er nog één politiek niveau echt in dialoog staat met de burger, dan is het de gemeente. Daar kunnen we veel herstellen.

Denkt Jette na over burgerbudgetten?
Vandevivere: Nog niet in ons beleid. Wij vertrekken wel vanuit de vraag van de burgers. Voor een gedeelde moestuin of buurtcompost, bijvoorbeeld, kunnen wij in budget en expertise voorzien als de burgers dat vragen.

In Oudergem hangen de verschillende wijken nogal los van elkaar. Er wordt weleens gezegd dat dat knaagt aan het samenhorigheidsgevoel.
De Vos: Ik moet u niet uitleggen dat de grote kloof in onze gemeente komt door het Herrmann-­Debrouxviaduct. Het samenhorigheidsgevoel geldt misschien niet voor de hele gemeente, maar binnen de wijken is die er wel. En zodra het viaduct wordt afgebroken, zal de verbinding toenemen. En los daarvan: Oudergem blijft een echt dorp in de stad, iedereen kent iedereen.

Waarom is het zo belangrijk om Herrmann-­Debroux te slopen?
De Vos: Voor de levenskwaliteit van onze inwoners. Er rijden elke dag 40.000 auto's over het viaduct. Dat kon in de jaren 1970, maar vandaag zijn er andere manieren om je te verplaatsen. Zonder daarom tegen de pendelaars te zijn: voor de sloop vragen wij alternatieven zoals overstapparkings en de uitbouw van het gewestelijk expresnet (GEN).

De Waalse pendelaars protesteren wel.
De Vos: Als een op de vier pendelaars zou carpoolen, dan waren de files al opgelost. Zo moeilijk is het niet. Ik heb oprecht het gevoel dat we eruit zullen komen. Een paar jaar geleden had niemand verwacht dat telewerk zo zou toenemen.

Aan de andere kant van het gewest wil Vlaanderen de Ring verbreden. Uw partij is daar al lang tegen, mevrouw Vandevivere. Valt dat tegen te houden?
Vandevivere: Natuurlijk. De verbreding van de Ring is geen duurzame toekomstvisie. Nu spreekt Vlaanderen over een 'light scenario', maar daarin is nog altijd in een verkeerswisselaar voorzien die uitkomt in de Jetse Tuinen. In die wijk liggen drie scholen, een ziekenhuis en een crèche. Dus ja, wij blijven vechten. Nog niet alle alternatieven zijn onderzocht. Hoe dan ook ligt een klein stuk van de Ring op ons grondgebied. Als het moet, zullen we juridisch tegenwerk bieden.

Jullie zijn in zekere zin een toegangspoort voor automobilisten in Brussel. Moet je de plaats van de auto herdenken?
De Vos: Voor de pendelaars zeg ik: breek het viaduct pas af als er alternatieven zijn. Voor de eigen inwoners maak ik me zorgen over bepaalde projecten in Vlaanderen, zoals werken aan de Ring, die niet altijd in lijn liggen met het toekomstplan voor Herrmann-Debroux. Maar, Oudergem is de gemeente met de meeste metrostations en een tram. We hebben nu al een echte multimodaliteit.

Vandevivere: Het principe van Good Move (gewestelijke mobiliteitsplan, red.) is het autoverkeer verminderen en dat steun ik. Je moet massaal investeren in alternatieven. Mensen maken hun rekening. Meer fietspaden betekent soms minder parkeerplaatsen, maar het verhoogt de verkeersveiligheid. Voor de mobiliteit wordt nu vaak gekeken naar de lokale besturen, maar het zijn ook federale vragen. Ons land telt nog altijd veel bedrijfswagens en de parkings aan treinstations zijn betalend. Als de NMBS haar eigen parkings gratis zou maken, kunnen pendelaars met de trein verder reizen naar de stad.

Het Gewest heeft met Good Move grote plannen rond mobiliteit, maar klaagt soms dat de gemeenten op de rem gaan staan. De verkeersluwe mazen riskeren een processie van Echternach te worden.
Vandevivere: Ik ben zeker voor een samenwerking op het vlak van Good Move en ik denk dat mijn gemeente die reputatie ook heeft. Over het grote doel, verkeersluwe mazen, zijn we het eens. Maar we zijn voor het evenwicht en een beetje pragmatisme (De Vos knikt). Good Move wil al het verkeer terugbrengen tot een paar assen. In Jette zijn dat er maar twee à drie. Wij hebben voorstellen gekregen van studiebureaus die bijna een hele wijk afsloten. Dat gaat niet. En als we dan spreken over burgerparticipatie bij de groenen …
De Vos: … zijn ze de laatsten om het te doen (lacht). Nee, grapje.
Vandevivere: Wij horen van mensen dat ze hier niet om hebben gevraagd. Ze vinden hun wijk al rustig genoeg. Dát is participatie, dat is luisteren.

Hebt u gelijkaardige zorgen in Oudergem?
De Vos: Ja, aan de Fraiteurbrug in Elsene. Het Gewest heeft er van de ene dag op de andere een eenrichtingsstraat van gemaakt. Dat had meteen enorme gevolgen voor Oudergem en Watermaal-­Bosvoorde. De honderden auto's die over die brug passeerden, moeten nu door de omliggende wijken. Zonder overleg met de buurt. Dat vind ik geen manier van werken.

Het is wel in lijn met de idee van Good Move: minder autoverkeer.
De Vos: Dat doel is niet bereikt. Zelfs een enquête op de website van fietsersbeweging GRACQ leert dat de grote meerderheid van de mensen ertegen is. Nu is één wijk misschien verkeersluw gemaakt, maar krijgen twee of drie andere wijken meer verkeer.

De laatste twee jaar kreeg de Conferentie van de Burgemeesters veel aandacht door de covidcrisis. Soms stond die lijnrecht tegenover het Gewest. Is dat burgemeestersoverleg noodzakelijk?
Vandevivere: Het gaat niet om ergens tegen zijn. De burgemeesters brengen de specifieke bezorgdheden uit elke gemeente onder de aandacht (De Vos knikt). De gemeente is het niveau met de hoogste legitimiteit, tonen studies. Burgers hebben er het meeste vertrouwen in.

Met jullie komen er twee vrouwen bij in dat burgemeestersoverleg. Jullie zijn nu met vijf vrouwen voor negentien gemeenten. Vinden jullie dat evenwicht belangrijk?
De Vos: Ik denk dat het voor ambiance zal zorgen (lacht). Elke groep wint bij een zekere diversiteit. Vrouwen zullen misschien meer oplossingsgericht zijn over bepaalde onderwerpen of een andere kijk hebben. Dat kan ons vooruithelpen.
Vandevivere: De gevoeligheden kunnen anders zijn.

Welke thema's liggen dan gevoeliger bij vrouwen?
Vandevivere: (Wimpelt de vraag af) Goh, je riskeert in karikaturen te vervallen. Daar heb ik geen zin in. Wat ik goed vind, is dat we het beeld geven dat het kán. Je kan als vrouw niet alleen in de politiek stappen, het is ook mogelijk om burgemeester te worden.

Hervé Doyen en Didier Gosuin zijn niet helemaal weg. Doyen wordt OCMW-voorzitter, Gosuin voorzitter van de gemeenteraad. Hoe willen jullie zo legitimiteit winnen als burgemeester?
Vandevivere: Sinds ik als opvolgster ben aangeduid, krijg ik al veel felicitaties op straat, dus ik maak me geen zorgen. In 2018 behaalde ik meer dan tweeduizend voorkeursstemmen. Die goedkeuring is er dus geweest.
De Vos: Ik heb geen zin om me daar het hoofd over te breken. We zijn niet van dezelfde generatie als onze voorgangers en we zijn vrouwen, dus het valt moeilijk te vergelijken. Voor mij is Didier Gosuin het geheugen van Oudergem. Ik ben al jaren actief in de gemeente, maar voor sommige dossiers moet hij nog altijd mijn geheugen opfrissen. Het zou jammer zijn om die ervaring zomaar weg te gooien.

Dus ú bent de burgemeester, en niet Gosuin?
De Vos: (Verontwaardigd) Natuurlijk.
Vandevivere: Hervé heeft zelf gezegd dat hij geen schoonmoeder wil spelen. Hij is wel iemand vol kennis en ervaring. Nu hij nog burgemeester is, houdt hij me op de hoogte van alle dossiers. Sommige lastige dossiers speelt hij al graag met een grote glimlach naar me door (lacht).