D-day voor verbod op onverdoofd slachten: 'Dieren hebben wel degelijk gevoelens'

Morgen buigt de commissie Leefmilieu zich over het verbod op onverdoofd slachten. Parlementslid Victoria Austraet, die opkomt voor de rechten van dieren, doet een oproep aan de parlementairen om in eer en geweten te stemmen en zich niet te laten leiden door de orders van de partij. “Geen enkel argument staat het verminderen van het dierenleed nog in de weg,” zegt ze.

“Zal ik de argumenten voor een verbod op onverdoofd slachten nog eens herhalen?, vraagt Austraet aan het einde van het interview. “Een, er is een wetenschappelijke consensus dat de verdoving voor het slachten het dierenleed vermindert, twee, de Europese rechters hebben verklaard dat dierenrechten een zaak zijn van publiek belang en dat de godsdienstvrijheid dienaangaande mag ingeperkt worden en, drie, de overgrote meerderheid van de Brusselaars vindt dat het onverdoofd slachten verboden moet worden. Waar wachten de parlementairen nog op?” zegt ze fel.

Het Brussels parlement heeft er enkele weken aan hoorzittingen opzitten en zal morgen in commissie een ordonnantie bespreken op dat rituele slachtingen zonder verdoving in Brussel verbiedt, zoals Wallonië en Vlaanderen al eerder hebben beslist. De uitkomst van de stemming is erg onzeker.

Wat heeft u uit die hoorzittingen geleerd?

Austraet: Dat er veel vlees met een halal-label wordt geconsumeerd in Brussel, dat afkomstig is van dieren die tóch verdoofd zijn voor de slachting. Wat toch een ander licht werpt op het verzet hier. Het gaat om de helft van het schapenvlees, dat bijvoorbeeld uit Nieuw-Zeeland komt, maar het gaat ook over kippen en konijnen.

Uiteindelijk lijken de hoorzittingen weinig zoden aan de dijk te hebben gebracht. De tegenstanders van een verbod op onverdoofd slachten, PS en PTB voornamelijk, hebben hun standpunt niet bijgesteld. De voorstanders evenmin.

Austraet: De hoorzittingen waren helemaal niet evenwichtig. Toen we de lijst met experten zagen, was het al duidelijk dat de tegenstanders van een verbod de bovenhand hadden. Als je kijkt naar wie het woord heeft gevoerd om de belangen van de dieren te verdedigen- en die zijn hier toch duidelijk het eerste slachtoffer - dan waren dat alleen twee dierenartsen, en Gaia.

Daartegenover stonden zeven vertegenwoordigers van de religieuze gemeenschappen, de economische sectoren, grondwetspecialisten die tegen een verbod zijn. Dat was buiten proportie.

Er was eigenlijk maar één centrale vraag: hoe kunnen we het dierenleed verminderen. En dan zie je dat twee parlementaire fracties een professor hebben uitgenodigd (neuropsychiater Jean-Michel Guérit van de UCL, SVG) die stellingen inneemt die volledig tegen de wetenschappelijke consensus ingaan. (Volgens Guérit is het niet bewezen dat dieren meer lijden als ze, onverdoofd, met een mes worden gekeeld) Het gaat om een expert die geen dierenarts is, die dit niet heeft bestudeerd, en die zijn persoonlijke mening komt vertellen.

Hoe komt dat onevenwicht in de hoorzittingen?

Austraet: Het is het onevenwicht van de macht in het parlement. Als de grootste partij van het parlement (de PS, SVG) virulent tegen een verbod is, dan vertaalt zich dat in de hoorzittingen.

Het verzet tegen het verbod op onverdoofd slachten is ook wel groot te noemen, zowel bij moslims en joden, als bij economische sectoren, en zelfs bij grondwetsspecialisten. Kan u daar begrip voor opbrengen?

Austraet: Als het over de religieuze gemeenschappen gaat, dan zie je iets heel opvallends. In de coulissen kunnen zij wél begrip opbrengen voor de vragen die het ritueel slachten oproept. Je ziet dat ze wel openingen maken om een oplossing te vinden voor het dierenleed. Zelfs bij zij die het Heilig boek het meest strikt interpreteren. Maar ze zullen dat publiek niet herhalen.

We zien dat ook in de peiling van Ipsos: moslims zijn helemaal niet unaniem tegen de verdoving voor de rituele slachting.

Een petitie tegen het verbod op onverdoofd slachten heeft wel 127.000 handtekeningen verzameld.

Austraet: De petitie is in heel algemene termen opgesteld en legt niet goed uit wat er op het spel staat. Logisch dan dat die massaal wordt gedeeld.

Een député van Vooruit verklaarde in het parlement dat hij niet geloofde dat dieren die ritueel geslacht worden pijn hebben, “want God zou dat lijden nooit toelaten”. Zegt dat niet veel over hoe er naar de zaak gekeken wordt?

Austraet: Dit heeft niets meer met een rationele discussie te maken. Dit behoort meer tot het magisch denken. En dat is problematisch.

Kijk, ik begrijp natuurlijk dat sommige joden en moslims heel hun leven hebben gehoord: zo is de traditie, daar valt niet van af te wijken. En het klopt zelfs dat de rituele voorschriften van het slachten, in de tijden van het Heilig boek, inderdaad revolutionair waren: omdat ze het dierenleed verminderden, en voor meer hygiëne zorgden. Maar vandaag zijn we vandaag.

Wat ligt er voor u aan de basis van dierenrechten?

Austraet: De wetenschap. Die heeft ons duidelijk gemaakt dat dieren een bewustzijn hebben, gevoelens, pijn voelen of angsten kennen. Dat ze hun eigen belangen hebben en noden. Vanaf dat je gaat inzien dat ook wij dieren zijn, en dat je hoogstens kan spreken van humane en niet-humane dieren hebt, dan blijft er maar één moreel criterium overeind: dat het lijden zo klein mogelijk moet zijn.

Vandaag worden de religieuze gemeenschappen aangepakt, maar de jagers en vissers worden ongemoeid gelaten. Moest dat dierenleed niet beter allemaal in één keer aangepakt worden.

Austraet: De jacht is verboden in Brussel, en er wordt inderdaad nog af en toe gevist, maar ik blijf de minister van Leefmilieu erop aanspreken, met de vraag wanneer het sportvissen wordt verboden. En, naar ik hoor, staat hiervoor nieuwe regelgeving op til.

Is het ook niet hypocriet om voor een verbod op onverdoofd slachten te zijn, en tegelijk zelf de ogen te sluiten voor het dierenleed in de agroindustrie?

Austraet: Akkoord. De beste manier om het dierenleed de wereld uit te helpen, is geen vlees meer in het bord. Ik zal zelfs meer zeggen: het is paradoxaal om over het dierenwelzijn te spreken als het over de slacht gaat. Dat houdt geen steek. Een dier doden is altijd gewelddadig.

Maar hier gaat het over het verminderen van het dierenleed. En dus blijft de discussie over het verbod op onverdoofd slachten wel degelijk overeind. Wat we vragen is het minimum minimorum.

Morgen, woensdag, zal de commissie Leefmilieu het verbod op onverdoofd slachten al dan niet goedkeuren. U zetelt zelf niet in die commissie, maar wat verwacht u?

Austraet: Ik heb twee bezorgdheden. Les Engagés (ex-CDH) hebben enkele weken geleden een manifest goedgekeurd in een nationaal partijcongres waarin staat dat het onverdoofd slachten verboden moet worden. Ik hoor in de wandelgangen dat de Brusselse leden van Les Engagés dat niet zullen respecteren. Dat is onbegrijpelijk.

En twee. Ecolo heeft altijd gezegd dat de parlementsleden vrij zijn om te stemmen, maar in de commissie zullen ze niet voor een verbod stemmen en zullen ze zich onthouden.

Wat betekent dat?

Austraet: Dat de ordonnantie zo misschien geen meerderheid haalt. En dat er een hele procedure nodig zal zijn om de ordonnantie alsnog in de plenaire zitting ter stemming voor te leggen, en goedgekeurd te krijgen.

Maar de parlementsleden moeten zich geen illusies maken. Als het nu niet goedgekeurd geraakt, komt het in de volgende legislatuur opnieuw op hun bord. Ze zullen dit blijven meeslepen, zoals ze het nu al sinds jaren meeslepen. Verkiezing na verkiezing. De samenleving aanvaardt niet langer dat dieren onnodig lijden.

Dierenwelzijn stond dit jaar tamelijk prominent op de parlementaire agenda. Heeft het Brussels gewest vooruitgang geboekt?

Austraet: Het is moeilijk. Minister Bernard Clerfayt (Défi) heeft van in het begin van de bestuursperiode een nieuw Wetboek aangekondigd op het dierenwelzijn. Elk voorstel of vraag ketst daarop af. Want het was telkens materie voor het nieuwe Wetboek. Daarop moeten we wachten. Maar waar staan we vandaag? De regering is op zoek naar een extern studiebureau om dat Wetboek op te stellen. We zijn op twee jaar van het einde van de legislatuur en we weten nog altijd niet wie dat Wetboek gaat maken. Laat staan dat het parlement er zich over kan buigen. We staan dus nog nergens.

Brussel heeft recent beslist om dolfinaria te verbieden. Met permissie, maar dat klinkt wat lachwekkend als er geen dolfinaria zijn.

Austraet: Het is inderdaad symbolisch. Maar onderschat ook niet wat de boodschap is aan de Vlaamse minister van dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) die van geen verbod op dolfinaria wil weten. Hiermee zegt Brussel duidelijk: dolfijnen houden is immoreel.

Verder is er ook een verbod gekomen op het gebruik van lijmvallen voor het vangen van knaagdieren. Maar minister Clerfayt weigert de verkoop zelf aan banden te leggen. Dus je kan de lijmvallen wel nog vinden in de winkel. Clerfayt schermt met het argument dat een verbod op de verkoop federaal moet worden geregeld, maar we weten goed dat de gewesten buiten de lijntjes mogen kleuren, als dat mee bijdraagt tot het bereiken van de genomen maatregel. Het zijn de zogenaamde ‘impliciete bevoegdheden’. Dus had Clerfayt wel degelijk het verbod op de verkoop van lijmvallen kunnen uitvaardigen.

Er is ook een ordonnantie van uw hand unaniem goedgekeurd. Dat is wel bijzonder voor iemand uit de oppositie die niet eens over een fractie beschikt. Geeft u dat het gevoel dat u een steen kan verleggen?

Austraet: Ja. We waren zelf verrast. Het gaat om het verbod op het vangen en doden van stadsduiven. We hadden misschien het voordeel dat het zowel minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) aanbelangt, als minister Clerfayt van dierenwelzijn. Het viel dus een beetje tussen twee stoelen. Daar hebben wij gebruik van gemaakt.

Iets gelijkaardig is het laten loslopen van honden in parken of in het Zoniënwoud. En dierenrechtenactivist kan argumenteren dat het goed is voor de honden om ze vrij rond te laten lopen. Maar tegelijk bedreigt het de natuur. Hoe staat u daartegenover?

Austraet: Je moet in de politiek altijd de belangen afwegen. In het Zoniënwoud is de reeënpopulatie bedreigd, dan lijkt het me logisch dat er voor honden aparte zones worden gemaakt om ze te laten rondlopen.

U bent niet langer lid van DierAnimal, de lijst waarop u verkozen bent in 2019. U heeft eigenlijk nooit verteld wat er is gebeurd?

Austraet: Klopt. En ik zal dat nu ook niet doen. Ik heb nog geregeld contact met mensen van DierAnimal en ik wil een organisatie die voor de belangen van dieren strijdt, en dus een belangrijke strijd voert, niet met de vinger wijzen.

Wat gaat u doen in 2024?

Austraet: Dat is de vraag van een miljoen. Toen ik in het parlement kwam had ik het idee dat ik dankzij mijn werk enorme stappen zou kunnen zetten in het wetgevend werk. Maar ik kwam toch een beetje van een kale reis terug. Het gaat allemaal zo tergend traag, er zijn politieke blocages. Wetsvoorstellen dreigen in de vergetelheid te geraken. Dat is frustrerend.

Maar los daarvan wil ik wel opnieuw kandidaat zijn. Ik heb toch wat in beweging kunnen zetten, en het dierenwelzijn staat nu wel degelijk op de agenda. Het wordt au sérieux genomen. Dat is nieuw.

Ik moet alleen op zoek naar een politieke fractie die ermee akkoord gaat dat ik – binnen die lijst - strijd voor de rechten van dieren, het leefmilieu en het klimaat. En zover ben ik nog niet.