Franstalige liberalen schrapen het vroegere FDF leeg: ‘Het electoraat van Défi sterft uit’

De lijst van gemeenteraads- en parlementsleden die Défi voor MR verlaten, is haast niet meer bij te houden. Het zegt veel over MR als partij in vorm, maar misschien nog meer over het oude FDF. Défi, c’est fini? “De communautaire vragen die ooit zo centraal stonden tussen Vlamingen en Franstaligen, houden de jonge bevolking in Brussel niet meer bezig.”

Opschudding in Schaarbeek vorige week. Daar verlieten gemeenteraadsleden Emel Dogancan en Bernard Guillaume de lijst van (waarnemend) burgemeester Cécile Jodogne (Défi). De eerste zetelt nu onafhankelijk, de tweede voor MR.

De overstap komt er amper drie maanden nadat stemmentrekker Sadik Köksal Défi heeft verruild voor MR. Aan het begin van de legislatuur verlieten Emel Köse en Yusuf Yildiz Défi al. Zij zetelen als onafhankelijke.

En dat is nog maar Schaarbeek. In mei stapte Filiz Güles, gemeenteraadslid in de Stad Brussel, over van Défi naar MR. Afgelopen weekend was het in dezelfde gemeente de beurt aan OCMW-raadslid Isabelle Rigaux. Twee weken geleden kondigde Ariane de Lobkowicz een gelijkaardige transfer aan, maar dan in het Brussels parlement. Daar is de MR-fractie nu gegroeid van dertien naar zestien parlementsleden.

Hoewel MR ook een mandataris van Les Engagés (Bertin Manpaka) en zelfs PTB (Zahour Loulaji) aantrok, verlopen de transfers doorgaans van Défi naar MR. Wat is er aan de hand?

“MR wil de grootste zijn op rechts,” zegt politicologe Emilie van Haute (ULB), “en de eerste partij in Brussel. Daarvoor moet ze nieuwe kiezers aantrekken en dat kan via populaire kandidaten die voorheen op andere lijsten stonden. Omdat het sociaal-liberale, seculiere Défi ideologisch het meeste verwantschap toont met de MR, is het logisch dat vooral daar gezocht wordt naar kandidaten die gefrustreerd zijn binnen hun partij.”

Good Move

Elke mandataris was ongelukkig op zijn eigen manier. De Lobkowicz, bijvoorbeeld, kon het moeilijk verkroppen dat Défi niet en bloc voor een verbod op onverdoofd slachten had gestemd, nota bene een voorstel vanuit de eigen rangen. “Normaal hebben we nooit de vrijheid om te stemmen en toen plots wel. Waarom? Een gebrek aan moed van Défi-voorzitter François De Smet, denk ik. Terwijl Georges-Louis Bouchez, voorzitter van de MR, wel op tafel klopte. In die fractie stemde niemand tegen.”

Sadik Köksal betreurde die stemvrijheid helemaal niet, integendeel. Hij was een van de twee Défi-leden die tegen een verbod stemde – iets wat bij de MR niet had gemogen. Toch stapt hij over. Enerzijds omdat het slachthuis in 2028 toch op de schop gaat, en de discussie zonder voorwerp komt te staan. Maar vooral omdat hij ontevreden is met de gang van zaken in Schaarbeek: de gebrekkige veiligheid, de hoge gemeentebelastingen en de plaatselijke circulatieplannen die veel onrust veroorzaken. “Jaren klagen we erover dat er zo weinig betrokkenheid is in volkswijken. Maar als de participatie dan eindelijk vorm krijgt – in de vorm van tegenstand – zouden we die moeten negeren? Zo werkt het toch niet?”

Ook Bernard Guillaume, Emel Dogancan en Filiz Güles geven Good Move als reden voor vertrek. Opvallend: niemand van de Schaarbekenaren noemt de zedenzaak tegen Défi-schepen Michel de Herde. “Het vermoeden van onschuld geldt,” aldus Köksal.

Agressieve MR

Volgens Défi-voorzitter François De Smet is Good Move maar een “prétexte”, een voorwendsel en gaat het vooral om opportunisme. Zijn reactie op de vele vertrekken is dan ook dubbel. “Transfers maken nu eenmaal deel uit van het politieke leven,” zegt De Smet bedachtzaam, waarmee hij zijn slagzin op X – ‘toujours philosophe’ – alle eer aandoet. “Die parlementsleden waren al niet zo actief. En omgekeerd komen ook mensen van andere partijen naar Défi.” Dat is het geval voor Emin Ozkara (ex-PS), Daniël Soudant (ex-MR) en Pierre Pinte (ex-MR) – die laatste twee weliswaar in Wallonië.

Tegelijk is hij niet opgezet met de actieve wervingscampagne van MR. “Die is énervant, ergerlijk. Ze zijn een grote partij en spelen dat gewicht nu uit om mensen allerlei dingen te beloven. Dat mag, maar die agressieve campagne maakt het wel lastiger om nadien met elkaar als coalitiepartners in zee te gaan.”

Nochtans stelde MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez in zijn persbericht expliciet dat er geen overnamebod is op Défi. “Parlementsleden stellen vragen, maar we zijn ze niet aan het weglokken. Mensen nemen zelf het initiatief om contact met ons op te nemen,” aldus Bouchez.

Klopt dat? Volgens Ariane de Lobkowicz wel. “Bouchez of David Leisterh (Brussels fractieleider, red.) hebben me niet aan de mouw getrokken. Ik heb hén gecontacteerd.”

Bij de andere mandatarissen is het minder duidelijk. Zo blijft Köksal vaag over de precieze toedracht. “Ik ben een oud-lid van de MR en heb er nog veel vrienden. En dan komt het telkens te sprake: waarom geen overstap?” In Brussel-Stad is het wél gewoon MR die Filiz Güles benaderd heeft. “We zijn sowieso heel close en David (Weytsman, red.) zag dat ik aan het verwelken was op de banken van de gemeenteraad. Toen heeft hij me gevraagd of ik niet wilde aansluiten bij hen. Ik bloeide meteen op.”

Zinkend schip

De Smet heeft gelijk: transfers zijn van alle tijden en zijn meestal een mix van inhoudelijke en strategische afwegingen. Maar dat zoveel Défi-kandidaten nu bereid zijn die overstap te wagen, komt niet uit de lucht vallen. Terwijl MR in de jongste peiling de grootste partij van Brussel is, worstelt Défi al enige tijd met tegenvallende cijfers. Volgens de peiling van 29 september kan Défi nog amper 8 procent van de Brusselse kiezers bekoren, tegenover 10,3 procent bij de verkiezingen in 2019. Zowat alle mandatarissen die BRUZZ sprak, zeiden spontaan dat hun vertrek bij Défi zeker niet moet geïnterpreteerd worden als het verlaten van het zinkend schip. Maar ongewild wordt het beeld zo telkens opnieuw naar voren geschoven.

Dat Défi in de problemen zit, erkent iedereen. Die problemen zijn tweeledig. Vooreerst is er het programma, dat niet meer tot de verbeelding spreekt. Lang was de belangenbehartiging van de Franstaligen het unique sellingpoint van Défi. “Maar in Brussel is er nu een nieuwe sociologische realiteit,” zegt Van Haute. “Heel wat mensen hebben migratieroots, waardoor er geen twee gemeenschappen meer zijn die tegenover elkaar staan. De communautaire vragen die ooit zo centraal stonden, houden de jonge bevolking in Brussel niet meer bezig. Van hen gaat er nu trouwens een heel pak voor de eerste keer stemmen. Anders gezegd: het electoraat van Défi sterft uit.” Een vernieuwing van dat electoraat, is dus aan de orde.

Dat beseft ook Défi, dat al enkele jaren bezig is met een verruimingsstrategie. Het zet in op thema’s waarmee het andere kiezers hoopt te bereiken. “Zeker, de bescherming van de Franstalige minderheid in de Rand blijft belangrijk. Maar we zetten ook in op goed bestuur, sociaal-liberalisme, het sociale weefsel, ondernemerschap en secularisme,” aldus De Smet.

Daar wringt net het schoentje. Doordat Défi al jaren met de veel grotere PS en Ecolo regeert, heeft het al verschillende keren water bij de seculiere wijn moeten doen. Zowel in het dossier van het onverdoofd slachten als de dracht van religieuze tekens bij MIVB-personeel heeft Défi in het stof moeten bijten. “De laïcité verdedigen is niet altijd makkelijk als je met Ecolo en PS in de meerderheid zit,” zegt De Lobkowicz daarover. “Omdat de MR sterker staat, kan zij die partijen beter tegenwicht bieden.”

Stemmenkanon gezocht

Een tweede probleem voor Défi is de hernieuwing van het politieke kader. Défi had met Olivier Maingain, Bernard Clerfayt en Didier Gosuin lange tijd drie echte stemmenkanonnen in huis. Maar Gosuin heeft de actieve politiek verlaten, Maingain is alleen actief als burgemeester in Sint-Lambrechts-Woluwe en achter de schermen. En Clerfayt wil zich het liefst inzetten voor het behoud van Schaarbeek als Défi-bolwerk. Naar alle waarschijnlijkheid komt geen van de drie nog op bij de volgende Gewestverkiezingen, wat de partij tienduizenden stemmen zal kosten. Vervanging is er niet meteen. Want ook al wordt de huidige voorzitter François De Smet door vriend en vijand geroemd om zijn menselijkheid en intelligentie: hij is geen echt stemmenkanon.

“Dat wil ik toch even relativeren,” zegt De Smet. “Bij mijn eerste verkiezingen in 2019 haalde ik meteen 10.000 stemmen. Ik was bij de tien meest populaire politici in Brussel.” Ook in de peiling van afgelopen vrijdag houdt De Smet goed stand. “Maar het is waar: te lang steunde Défi op de drie pilaren Gosuin, Maingain en Clerfayt. We werken daaraan.”

Des te pijnlijker zijn de transfers van de jongste tijd. Ariane de Lobkowicz haalde 2.746 stemmen bij de jongste Gewestverkiezingen. Dat was het vierde beste resultaat van alle Défi-leden. Ze deed daarmee beter dan ervaren rotten als Marc Loewenstein en Emmanuel De Bock, en dat van op een onzalige 48ste plaats. Ook Sadik Köksal haalde bij de gemeenteraadsverkiezingen in Schaarbeek ruim 400 stemmen meer dan huidig waarnemend burgemeester Cécile Jodogne.

“De MR haalt niet eender wie binnen,” besluit Van Haute. “Met die nieuwe mensen wil ze verbreden in de richting van het politieke centrum, om zo de grootste te worden in Brussel.” En gezien de peiling van VTM en Le Soir van afgelopen weekend, waarbij MR afklopt op 21,9 procent, is dat aardig aan het lukken.