'Geef cultuur een essentiële rol in de samenleving'

Deze dagen maken onze (kandidaat-)politici ons, via onze brievenbus, massaal deelgenoot van hun liefdesbetuigingen voor ons Gewest, zegt Paul Corthouts. Dat leidt tot een aangename en geruststellende gedachte: mensen die van Brussel houden zullen er, wanneer hen beleidsverantwoordelijkheid wordt toevertrouwd, ook met de beste bedoelingen zorg voor dragen. Toch?

Maar is het niet verwonderlijk dat deze collectief gedeelde liefde voor de stad – en dus ook voor haar bewoners – geprojecteerd wordt op erg uiteenlopende toekomstdromen?

Politiek gaat bij uitstek over de organisatie van de samenleving. Een uitgesproken visie op wat een mens voor zichzelf en voor zijn omgeving kan betekenen en over hoe de samenleving zich optimaal gedraagt en best omgaat met ieder die er (gewild of ongewild) deel van uitmaakt, vormt dan ook de grondslag van de beleidskeuzes van onze beleidsverantwoordelijken. En die visie gaat best veel verder dan een uitgesproken gevoel van genegenheid voor de eigen regio. Verkiezingstijd is daarom bij uitstek het moment om ook als kiezer zelf nadrukkelijk na te denken over ons (samen)leven in de stad.
Vandaag wordt iemand die niet overal en in alles onmiddellijk een economische grondslag erkent voor dwaas versleten – it’s the economy, stupid! We worden aangespoord om met zijn allen zonder omzien en aarzeling te gaan voor verhoogde en versnelde productiviteit en opgedreven consumptie. Vooral door (toekomstige) bewindvoerders die voorstander zijn van een economisch relancebeleid wordt hierop aangedrongen. Daarnaast, stellen anderen, moet er toch ook voor gezorgd worden dat niet te veel volk uit de boot valt: een sociaal beleid is hiervoor de oplossing. Nog een groep – het gros van de kandidaten – probeert beide opzetten met elkaar te verzoenen.

Toch kunnen we ons de vraag stellen of we dit economisch perspectief wel zo prioritair moeten stellen bij de organisatie van onze maatschappij. Is het wel zo vanzelfsprekend en onontkoombaar dat wij onszelf in eerste instantie bekijken als (louter) economische wezens, als anonieme onderdeeltjes van het staatshuishoudkundig instrumentarium? Kan en mag het misschien iets minder leeg en betekenisloos, dat leven van ons? Bestaat er niets wat méér kan bijdragen tot ons geluk dan een goed draaiend economisch bestel of een functionerende – maar al even economisch ingestelde – welvaartsstaat?

Baseline: cultuur
In de jaren 1970, bij de beginfases van de vorming van onze huidige staatsstructuur, werden Onderwijs en, meer nog, Cultuur als fundamenten beschouwd waarop de toekomstige samenleving zou uitgebouwd worden. Niet onterecht, blijkt ook nu uit een coördinerende studie van ‘Onderzoekscentrum Arts in Society / Rijksuniversiteit Groningen’ die de titel meekreeg “de waarde van cultuur”. De onderzoekers komen, na verdieping in wetenschappelijke studies uit binnen- en buitenland, tot de conclusie dat cultuur een onwaarschijnlijk grote invloed heeft op de maatschappij én op het individu. Cultuur geeft vorm aan het samenleven, het vormt en verandert gemeenschappen, het brengt een eigen kijk op de wereld met zich mee, het maakt mensen fysiek en mentaal gezonder. Cultuur leidt bovendien tot grotere emotionele betrokkenheid, het draagt bij aan de economie, het versterkt sociale banden binnen groepen maar ook tussen groepen, het creëert een vrije en gedeelde ruimte waarin meningen kunnen en mogen botsen. Kortom, cultuur is zowat de enige maatschappelijke bouwsteen die betekenis geeft aan wie we zijn en wat we doen.

Who’s afraid of Culture?
Daarom dringt één grote vraag zich op: waar blijft de politicus en/of de politieke partij die kiest voor cultuur als grondslag en uitgangspunt? Wie neemt de – nochtans voor de hand liggende – optie om te gaan voor een cultureel beleid?

Heel wat inwoners van Brussel en de rest van Vlaanderen maken deze dagen gebruik van het platform ‘Ik Kies voor Kunst’ en dagen zo beleidsmakers uit om net vanuit kunst en cultuur hun opties te nemen om op diverse terreinen onze maatschappij vorm te geven. Via de website ‘ikkiesvoorkunst.be’ laten deze burgers in dit debat hun steeds luider klinkende stem horen. Maar de campagne is natuurlijk vooral ook een aanleiding om het onder vrienden, op het werk of in familiekring te hebben over onze toekomst en hoe cultuur daarin een essentiële rol kan spelen. En die rol is niet gering.

Want wat zou er gebeuren indien het onderwijsbeleid wordt gevoerd vanuit een culturele grondslag, eerder dan vanuit de noden van de arbeidsmarkt? Is mobiliteit enkel bedoeld om ons snel op het werk te krijgen? Of zouden NMBS en MIVB anders functioneren indien een optimale en cultuurrijke samenleving hun streven zou bepalen? Kortom, is cultuur niet net een bijzonder zinvolle invalshoek om de keuzes te maken waar we met onze samenleving en zijn productiviteit, arbeidsorganisatie, inzet van grondstoffen, … naartoe willen? Boeiende vragen die aanleiding kunnen zijn voor een collectief gesprek dat ons opnieuw leidt naar de wortels van onze maatschappij. Daarom – en niet enkel in verkiezingstijd: kies voor kunst!

Paul Corthouts
Namens de campagne ‘ik kies voor kunst’