Gemeentefinanciën: het ergste moet nog komen

Ondanks een flinke opstoot van de inflatie en drie indexsprongen op rij houden de gemeentefinanciën in 2009 (voorlopig althans) stand, ook in Brussel. Het ergste wordt verwacht in 2011, nota bene het jaar vóór de gemeenteraadsverkiezingen.

De economische crisis maakt van 2009 het slechtste jaar sinds de Tweede Wereldoorlog. De onheilspellende vooruitzichten voor de federale en regionale financiën maken besparingen onafwendbaar. Misschien ook op lokaal niveau, al wijst Dexia, de bankier van de lokale besturen, er wel op dat de helft van de Belgische overheidsinvesteringen door de gemeenten gebeurt. Die vaststelling noopt de commentaarschrijver van de Brusselse krant Le Soir ertoe de beleidsvoerders tot voorzichtigheid voor de gemeenten. Investeringen afremmen of uitstellen maakt de economische crisis zeker niet minder erg.

De drie indexsprongen in 2008 zorgen ervoor dat de personeelsuitgaven in de begroting 2009 (in vergelijking met de initiële begroting 2008) met nagenoeg zes procent stijgen. Maar de inflatie beïnvloedt niet alleen de personeelsuitgaven van de gemeente, ze heeft ook een weerslag op de dotatie aan de OCMW's en de politiezones. De werkingsuitgaven zijn dan weer erg gevoelig voor grondstof- en energieprijzen.

Globaal gaat Dexia ervan uit dat 75 procent van de gemeentelijke uitgaven onderhevig is aan inflatie.

OCMW
De gemeentelijke ontvangsten stijgen in 2009 met 4,8 procent, de gemeentelijke uitgaven met 4,5 procent. Dat de inkomsten dit jaar nog een mooie stijging laten zien, heeft te maken met de tijdspanne die gaapt tussen het jaar van de belastingaanslag en het jaar waarop de gemeenten de opcentiemen op de personenbelasting in kas krijgen. Omdat 2007 een economisch topjaar was, vallen de inkomsten voor de gemeenten dit jaar best mee. In 2010 (aanslagjaar 2008) moeten de inkomsten normaal gezien minder zijn, en in 2011 zal de crisis zich volop laten voelen in de gemeentelijke inkomsten. Die invloed zal niet alleen verschillend zijn van gewest tot gewest, ook tussen de gemeenten onderling zullen de verschillen groot zijn.

Terug naar 2009 nu. Een aantal gemeenten heeft nu al rekening gehouden met de gevolgen van de economische crisis voor de OCMW-uitgaven. Waar de stijging in 2008 gemiddeld beperkt bleef tot 3,2 procent, stijgt het percentage in 2009. In Brussel gaan de gemeenten er zelfs van uit dat de tekorten van de OCMW's (bijgepast met geld uit de gemeentekas) met meer dan acht procent stijgen. Als dat niet zou volstaan, dan zullen de gemeentelijke begrotingen na het zomerreces aangepast moeten worden.

Gemeenten en provincies zullen in elk geval op zoek moeten gaan naar een compensatie voor het dividend uit de Gemeentelijke Holding. Dat dividend, 105 miljoen euro voor alle Belgische lokale overheden samen, wordt dit jaar niet uitgekeerd. Ook Brusselse gemeenten (zoals Schaarbeek) hebben vele jaren lang de niet te versmaden som van een paar miljoen euro opgestreken.

In volle regeringsonderhandelingen (met een krap budget) vraagt de Schaarbeekse burgemeester Bernard Clerfayt (MR-FDF) zich aan de zijlijn - MR belandt gewestelijk in de oppositiebanken - af of de Brusselse regering het mislopen van de dividenden gaat compenseren, zoals eerder beloofd werd.

Bang afwachten
Ook voor de gemeenten (niet alleen in Brussel, maar ook in Vlaanderen en Wallonië) is het bang afwachten wat de impact van de besparingen op de gemeentelijke financiën zal zijn net nu openbare werkzaamheden - traditioneel uitgevoerd tijdens de tweede helft van de bestuursperiode - op kruissnelheid komen. Een van de vragen luidt hoe gul de gewesten de komende jaren voor de gemeenten zullen zijn. De voorbije jaren hebben de Vlaamse, de Waalse en de Brusselse regering de gemeenten niet weinig geld toegestopt. In Brussel was dat door het financieel herstelfonds en de belastingcompensatie. Het regeerakkoord moet duidelijk maken wat er voor de gemeenten in zit.