Grondwaterniveau tegen 2020 bedreigd

Als er geen maatregelen worden genomen, dreigt het grondwaterpeil tegen 2020 een halve meter te dalen. Daarbij zijn dichtbevolkte gebieden zoals de hoofdstad extra kwetsbaar. Dat zeggen hydrologen van de VUB op basis van een studie over de Kleine Nete. Wij lieten de wetenschappers een denkoefening maken voor het stroomgebied van de Zenne, goed voor anderhalf miljoen inwoners.

In normale situaties kan regenwater moeiteloos in de bodem dringen. De natuur heeft immers voor overstromingsgebieden gezorgd: lagergelegen gebieden, zoals de overstromingsvlakten van rivieren. Als er te veel water is, overstroomt de boel en heeft het water alle tijd om langzaam weg te trekken. Door de grond naar de rivier.

Problemen krijg je pas wanneer je die natuurlijke overstromingsgebieden gaat bebouwen. Rivieren trekken mensen aan. Maar hoe meer asfalt en huizen, hoe moeilijker het water de grond kan indringen. Het water van een hevige regenbui wordt dan in sneltempo afgevoerd door de riolen, waardoor het debiet stijgt en er overstromingen dreigen. België, en meer bepaald Brussel, is in die mate bebouwd dat we binnen tien jaar weleens met nare gevolgen zouden kunnen zitten. Dat vertellen professor Okke Batelaan en zijn collega's van de Vrije Universiteit Brussel. "De natuur regelt de afvoer, maar wij zitten er onhandig tussen."

Batelaan en co formuleren hun bevindingen op basis van een studie van doctoraalstudent Jef Dams. Die onderzocht het stroomgebied van de Kleine Nete. Op onze vraag wilden ze weleens kijken naar het stroomgebied van de Zenne, een van de dichtstbevolkte gebieden in België.

Extremen
"In het Brusselse gewest heeft men voor nieuwe wijken al maatregelen genomen," begint Batelaan. "Maar eigenlijk is dat al te laat. Men had die maatregelen al eerder moeten nemen."

Collega-hydroloog Willy Bauwens pikt in: "Als het niveau van het grondwater daalt, dan dreigt op termijn de droogte. Intense regenbuien zullen voor een maalstroom van water in de riolen en de rivieren zorgen. Maar doordat het water snel afgevoerd wordt, blijft er maar weinig (grond)water over tijdens de drogere periodes. Ook voor rivieren kan dit nefast zijn: die worden ook langs onderen door grondwater gevoed. Minder water dringt de bodem in, waardoor de rivieren minder gevoed worden."

Dit gaat hand in hand met klimaatopwarming. De hydrologen zijn unaniem: "In de wetenschap is vrijwel iedereen het erover eens dat het klimaat opwarmt. De extremen nemen toe. De zomers worden droger, de winters natter. In de steden is het kalf soms al verdronken." Kan hulp dan nog wel baten? "De natuur zit complex in elkaar," klinkt het. "En ogenschijnlijk positieve ingrepen kunnen in het begin bizarre gevolgen hebben. Om je een voorbeeld te geven: de Brusselse waterkwaliteit is er de laatste jaren enorm op vooruitgegaan dankzij nieuwe waterzuiveringsstations. Tachtig procent van het Brusselse water is relatief schoon. Maar die waterzuiveringsstations hebben wel het ongewenste effect dat ze ook organisch materiaal filteren, wat de biodiversiteit niet ten goede komt. Je hebt dan wel proper water, maar het duurt langer vooraleer het ecosysteem zich herstelt. Een omgekeerd effect."

Reservoirs
Voor het grondwaterniveau zijn er alleszins maatregelen die nooit kwaad kunnen. Bauwens: "We moeten investeren in waterdoorlatende oppervlakten en zoveel mogelijk gescheiden riolen: een netwerk voor afvalwater en een netwerk voor regenwater. Dat regenwater kan je best vergaren in grote reservoirs, zoals wacht- en stormbekkens. Daar heeft de stad er meer van nodig. Want als je dat water na een fikse regenbui laat 'wachten', en geleidelijk afvoert naar de rivieren, dan simuleer je in feite een natuurlijk overstromingsgebied. Je kunt regenwater natuurlijk ook zoveel mogelijk proberen te hergebruiken."

De regels omtrent waterbeleid zijn vrij recent in het Brussels Gewest. In 2006 werd er een ordonnantie opgesteld waarin de krijtlijnen werden uitgetekend. Sinds december 2008 is er ook een Regenplan. Volgens Arnaud Pinxteren, binnen het kabinet van Brussels minister van Milieu Evelyne Huytebroeck (Ecolo) bevoegd voor waterbeleid, bestaat dat Regenplan uit drie hoofdpunten: de waterdichtheid bestrijden door minder dicht te bouwen, investeren in reservoirs, en degelijke riolen (de zogenaamde grijze netwerken) en de natuurlijke waterhuishouding proberen te herstellen (blauwe netwerken). Pinxteren: "Bij de aanleg van nieuwe wijken wordt aangeraden om afzonderlijke rioleringsnetwerken aan te leggen. Na 2011, als het tweede Regenplan van kracht wordt, willen we het zelfs verplichten. We willen dus niet alleen in waterbekkens investeren, maar het totaalplaatje bekijken."

Eind dit jaar komt er ten slotte nog een beheersplan en een maatregelenprogramma in de geest van de Europese regelgeving.