KU Leuven: 'Fusie van de Brusselse gemeentes is géén goed idee'

In een stad met 1,2 miljoen inwoners is een fusie van de gemeentes geen goed idee. Dat bepleit Geert Jennes, onderzoeker aan de KU Leuven in een recent gepubliceerde studie. Een eengemaakte gemeente zou de burger minder goed kunnen bedienen dan de negentien gemeentes nu doen. "Brussel Stad is zelfs te groot als gemeente."

Eens in de zoveel tijd duikt het idee weer op om de Brusselse gemeentes te fuseren. Brussels minister Pascal Smet (SP.A) doopte zijn kieslijst voor de gewestverkiezingen zelfs 'one.brussels', waarmee hij inzet op één stad, één OCMW en één politiezone.

Toch is schaalvergroting niet de heilige graal, bepleit onderzoeker Geert Jennes van Vives, het centrum voor regionale economie van de KU Leuven. “Burgers stemmen in Brussel voor heel verschillende partijen afhankelijk van waar in Brussel ze wonen, dat betekent dat ze andere dingen van hun overheid willen. Eén grote overheid kan de burger minder goed op haar wenken bedienen.”

Daarnaast zullen gemeentes ook zuiniger omspringen met hun belastinggeld als ze kleiner blijven. De burger kan immers verhuizen als het beleid van een gemeente hem/haar te duur lijkt. “De voordelen van een fusie wegen lang niet op tegen de extra kosten die je krijgt doordat je overheden niet langer dwingt met elkaar te concurreren,” zegt Jennes.

'Rijken verliezen'

Een veel gehoord argument voor een fusie gaat over schaalvoordelen: het idee dat de kosten van een publieke voorziening zouden dalen als een voorziening groter wordt. Maar ook dat is volgens Jennes geen goed argument. In vergelijking met hun Vlaamse en Waalse tegenhangers is de gemiddelde omvang van de Brusselse gemeenten, OCMW’s en politiezones nu al veel groter. De schaalvoordelen van de lokale bevoegdheden lijken in Brussel op lokaal niveau al uitgeput.

Tot slot riskeert Brussel om rijke Brusselaars te verliezen in geval van een eengemaakte gemeente of in geval van overheveling van de gemeentebevoegdheden naar het gewest. “Als je gaat fuseren, gaan de belastingen op de rijkere Brusselaars waarschijnlijk omhoog, want de rijkere Brusselaars zullen in een eengemaakt Brussel in de minderheid zijn. Het Gewest riskeert haar rijkere inwoners dan te verliezen omdat ze mogelijk zullen verhuizen naar Vlaanderen of Wallonië.”

Betere samenwerking

Wel pleit Jennes voor een betere samenwerking tussen de verschillende gemeentes. “In een groene gemeente zijn Ecolo en Groen misschien heel streng voor parkeren: ze maken weinig plaats of ze maken parkeren heel duur, waardoor bezoekers net over de gemeentegrens gaan parkeren. Daardoor wordt de parkeerhinder voor bewoners gewoon verplaatst naar een andere gemeente.”

Om dat soort fenomenen tegen te gaan, moet er grootschaliger worden gedacht. Parkeeragentschap Parking.Brussels noemt Jennes als een goed voorbeeld. Ook beperkte gedeeltes van de bevoegdheden over politie en openbare ruimte zouden kunnen worden overgeheveld naar het gewestelijk niveau.

Een kleiner Brussel-Stad

Opvallend is ook het voorstel om de gemeente Brussel Stad kleiner te maken. Jennes pleit ervoor om om de oude grenzen van Neder-Over-Heembeek, Laken, Haren en Brussel opnieuw in het leven te roepen. “Brussel Stad is te groot, wat tot verspilling leidt. De gemeente heeft heel wat bedrijven die ze kan uitmelken met belastingen omdat het veel geluk heeft met haar grote geografische omvang en haar centrale ligging. Met de opbrengsten kan Brussel Stad uitgaven verrichten die niet tot haar strikte bevoegdheden behoren. Zo wordt het eigenlijk een concurrent van het Brusselse Gewest. De ontvangsten uit belastingen op bedrijven zouden gelijker verdeeld zijn over de Brusselse gemeenten als Brussel-Stad kleiner zou worden gemaakt.”

Federale dotaties

Verder pleit Jennes ervoor om de federale dotaties aan Brussel te herzien. “Het Gewest krijgt ruwweg twee soorten dotaties die de andere gewesten niet krijgen,” zegt Jennes. “Het gaat om een aantal compensaties voor het gebruik van de verkeersinfrastructuur door niet-Brusselaars, en een aantal dotaties om te compenseren voor het feit dat het een hoofdstad is van België en Europa. Maar hiervoor zijn alleen kosten berekend, niet de baten.”

Voor verkeer is het immers zo dat Brusselaars ook in Vlaanderen en Wallonië verkeersinfrastructuur gebruiken, en dat wordt niet gecompenseerd. De tweede soort dotatie houdt er bovendien geen rekening mee dat Brussel ook verdient aan bijvoorbeeld Europese ambtenaren die er wonen, die immers wel belastingen betalen via hun vastgoed en aankopen bij lokale handelaars.

De dotaties moeten volgens Jennes radicaal worden herzien. “Federale midddelen kunnen dan vrijkomen voor het lokale niveau. Steden moeten extra vergoeding krijgen voor de vele armen op hun grondgebeid, want dat gebeurt veel te weinig. Een aantal politiezones en OCMW’s zouden via die weg meer geld kunnen krijgen.”