Marcel Sel hoofdredacteur satirische Pan: de provocatie als wapen

De kleine fouten zullen met veel humor en begrip gebracht worden, de grote met evenveel humor, maar zonder genade. Marcel Sel (57) wordt het gezicht van de nieuwe versie van Pan. Sel is wereldberoemd in Franstalig België, niet zo langs Vlaamse kant. “De N-VA kent mij zeer goed,” zegt Sel. Een portret van een journalistieke duizendpoot, een man die provocatie als wapen hanteert.

Marcel Sel is een reactionair.” “Marcel Sel is een communist.” “Een bourgeois van Knokke-le-Zoute.” “Een ijdeltuit ook die met zijn tweets om aandacht schreeuwt.” De koosnaampjes voor Sel op internet lijken wel eindeloos. Sel zelf kan er nog een hele rij aan toevoegen: “Voor de enen ben ik Léon Degrelle, voor anderen Raoul Hedebouw. En inderdaad, helemaal op mijn eentje kan ik het pacte germano-soviétique sluiten, het pact dat Hitler met Stalin sloot.”

Sel is geboren in de Broekstraat in hartje Brussel. “Mijn vader kwam uit de Oostkantons, mijn moeder heeft Hollandse en Franstalig-Brusselse roots, ze is een echt Zinneke. Mijn vaders moedertaal was Duits, mijn moeder spreekt Frans en Nederlands, de gemeenschappelijke taal was Frans. Ik ben in het Frans opgevoed, maar met mijn grootouders sprak ik Duits of plat Vloms.”

Sel begon zijn professionele carrière als vertegenwoordiger voor België voor een Rotterdams bedrijf dat kettingen produceerde voor dieselmotoren. Het bedrijf wou iemand die beide landstalen sprak. De Oost-Vlaming die Sel moest opleiden, was onbegrijpelijk voor Franstaligen. “Ik was geen goede verkoper, ik diepte argumenten op en dat interesseerde de mensen niet. Mijn gezel trok naar Aarlen en sprak: ‘Bon kettinge, acheter beaucoup.’ De klanten waren zo onder de indruk dat ze kochten. En dat vond ik best grappig.”
Na de kettingindustrie kwam Sel in de reclamewereld terecht. Hij werkte twintig jaar als copywriter, waarvan vier jaar in Antwerpen.

Bye bye Belgium
Tien jaar geleden begon Sel teksten te schrijven voor TV Belgique voor RTL-TVI ter gelegenheid van de verkiezingen van 2007 met Yves Leterme en de vraag over het voortbestaan van België. Hij wou het vooral juister doen dan de roemruchte tv-uitzending Bye bye Belgium die hij helemaal niet komisch vond. “De uitzending was totaal ongeloofwaardig met de koning die in allerijl het land verlaat en de tram die aan de grens met Tervuren stopt, terwijl het Vlaams parlement zijn zetel in Brussel heeft. Maar de Franstaligen moesten natuurlijk wel iets doen, er was een probleem. Ik voelde dat er iets mis was met de interpretatie. Ik heb regelmatig Vlaamse bladen gelezen om een bredere kijk te hebben dan de Franstalige pers die zich op Vlaamse editorialisten baseerde. Ook merkte ik dat CD&V onder Leterme een nationalistische partij geworden was, terwijl dat niet in haar natuur ligt. En, minstens even belangrijk: dat er een echte nationalistische partij, de N-VA, aan het groeien was.”

“Dan heb ik een eerste boek geschreven: Walen buiten, over een Brusselaar die oorspronkelijk boos is op ‘de’ Vlamingen. Hij leidt een Franse vriend rond in Brussel om de communautaire problemen de visu uit te leggen. Nadat hij een Vlaamse vriend heeft ontmoet en na een zatte épopée door Brussel begrijpt hij dat niet ‘de’ Vlamingen zijn ‘vijand’ zijn, maar enkele extremisten. Daarop is dan Les secrets de Bart De Wever gevolgd. Dat was gedeeltelijk ironisch, je kan zo’n boek niet schrijven zonder humor, zonder satire. In het laatste hoofdstuk hangt De Wever aan het kruis om de Vlamingen van hun zonden te verlossen.”

Het satirische zat er al in toen Sel scholier was, vertelt hij. Moest hij over racisme schrijven, dan schreef hij een opstel over een marsmannetje dat op aarde landt. Hij kreeg er 20 op 20 voor terwijl een leerling die binnen de lijntjes kleurde maximaal 18 of 19 kreeg. “Toen ik dat doorhad, heb ik dat systematisch gedaan, satire schrijven loonde... al heb ik later gemerkt dat wat goed op school was, niet goed was om geld te verdienen. Ik heb altijd ernstige dingen en satire geschreven, maar ik ben pas tegen betaling satire beginnen schrijven in 2007 voor André Lamy en voor Votez pour moi voor Bel RTL. Mijn blog wordt aan de Franstalige kant gelezen door mensen die zich interesseren voor politiek. In Vlaanderen lezen sommige Vlaams-nationalisten mij.”

Sel kan de wereld niet helemaal au sérieux nemen, doodeenvoudig omdat die dat niet is. “Als ik luister naar N-VA’ers, PVDA’ers, socialisten en zelfs ecologisten en ze geven de richting aan waarin we zouden moeten gaan denk ik: ‘Oké.’ Maar als ze jaar na jaar concrete beloftes maken die ze vervolgens - uiteraard - moeten inslikken, haakt de bevolking af. Is dat zo abnormaal? Het drama is dat ze niet voorbij hun dogma’s raken. Zolang er drie partijen - liberalen, socialisten en christendemocraten - waren, ging het nog. Nu zijn er zeven of acht en is er geen mogelijkheid meer om rond de tafel te zitten.

Zelfs deze rechtse regering is met de aanwezigheid van CD&V niet echt rechts, omdat CD&V centrum is. Zo zie je dat niet alle oplossingen bij één partij liggen.” In Frankrijk is het volgens Sel nog duidelijker. “Als Macron president wordt, moet hij daags na zijn aantreden negentig procent van zijn programma in de vuilnisbak kieperen.”

Maar ook de journalisten gaan in de ogen van Sel niet vrijuit. “De journalistiek is vanuit democratisch oogpunt zeer nodig, maar de hypes die zes maanden blijven duren en dan weer helemaal weg zijn, ik kan er niet bij. Een voorbeeld: op een bepaald ogenblik had je de overtuiging bij Franstalige opiniemakers dat Franstalige kritiek de N-VA stemmen opleverde. Ik heb met ‘nieuwe’ kiezers van de N-VA gesproken en wat ze me zegden, was: ‘De N-VA gaat het anders doen en geen postjes pakken.’ Die kiezers lezen ook de Franstalige pers niet. Ik heb jarenlang het verwijt gekregen dat ik geholpen heb om de N-VA groot te maken, ook van leden van de N-VA. Ik zei: ‘Maar jongens, als jullie menen dat ik met mijn vlijmscherpe kritiek jullie partij help groot te maken, laat me dan toch doen.’”

Armand De Decker & Co
Ukkels burgemeester Armand De Decker, Kamervoorzitter Siegfried Bracke, PS-voorzitter Elio Di Rupo, Sel vindt ze allemaal grappig. “Ik heb goede contacten met veel politici. Ook met politici die ik zwaar door de mangel heb gehaald, ze begrijpen dat mijn kritiek niet persoonlijk is. Ik wil ze laten zien hoe ridicuul ze zich soms gedragen. Hun kleine fouten zullen met veel humor en veel begrip worden aangeklaagd, de grote fouten zullen met evenveel humor, maar zonder enig begrip worden aangeklaagd in de nieuwe Pan.”

Sel wordt hoofdredacteur van een nagelnieuwe Pan met acht deeltijdse redacteurs, maar het blad heeft wel een geschiedenis van 73 jaar achter de rug. Pan werd gesticht door drie chansonniers, die ook in Parijs enige bekendheid genoten, onder wie vrijdenker en anarchist Leo Campion. Ze waren echter niet thuis in de politiek en dan kwam er de zeer bekende Alidor bij. “Hij schreef goede satirische stukken en tekende ongelooflijk mooie spotprenten. Hij was bekend omdat hij talent had, maar ook omdat hij een oud-collaborateur was die bevriend was met onder anderen Hergé en Léon Degrelle. Hij was veroordeeld voor artistieke collaboratie, hij werkte voor magazines van de collaboratie en had schandalige antisemitische tekeningen gemaakt. Dat heeft Pan natuurlijk zijn reputatie bezorgd van Le Journal des Collabos. Maar Pan was wel een kritisch voor alles en iedereen.”

“Ook Kroll, nu bij Le Soir, heeft voor Pan gewerkt. Het was een anarchistisch blad, nu eens links, dan rechts, af en toe neigend naar extreemrechts, maar nooit vulgair. Een mens als Alidor kon nergens anders terecht. Mensen zoals hij waren gedoemd om voor satirische bladen te werken. Dat vind ik zo lastig aan deze tijd: tegenwoordig geldt: ‘Wie niet met mij is, is tegen mij.’

“Ik heb er geen probleem mee om een blad over te nemen waar een bekende collaborateur heeft gewerkt, het enige wat me interesseert is het antwoord op de vraag: ‘Heeft hij het blad gebruikt om zijn extreemrechtse ideeën te propageren?’ Daar heb ik geen sporen van teruggevonden. Ik neem een blad over met een slechte reputatie, maar met goede bedoelingen, ik wil de Alidor-tijd niet wissen, ik wil een statement maken, ik wil de geschiedenis van het blad nemen zoals we de geschiedenis van ons land nemen.”

Sel wil boven het politieke gewoel uitstijgen, zegt hij. “Ben je pro-Hedebouw, dan ben je tegen de PS. Op de sociale netwerken is dat heel duidelijk, daarom wil ik apolitiek blijven. Wie zijn de leugenaars, wie zijn de profiteurs en wie is niet coherent? Dat interesseert mij. Ik vind het jammer dat ik tot 14 april moet wachten om over Stéphane Moreau te schrijven, als socialist kan je toch niet zeggen dat die man in de PS kan blijven terwijl hij in een jaar evenveel verdient als Penelope Fillon in vijftien jaar.”

Dit gezegd zijnde, heeft Sel wel een probleem met de groei van de PTB. “Niet omdat het communisten zijn, dat is hun goed recht, maar omdat ze zichzelf presenteren als een alternatief voor de PS, terwijl ze een honderd procent leninistische partij is.” Een kritiek die hij deelt met Philippe Moureaux. “Moureaux is een personage in alle betekenissen van het woord, iemand met een enorme cultuur, maar hij is slecht geïnterpreteerd geweest. Hij meende dat hij met zijn akkoorden met moskeeën op de goede weg was, hij dacht: ‘Geef een man een baan, een dak boven zijn hoofd en een respecteer zijn godsdienst en niets kan foutlopen.’ Maar Abdeslam had een huis van de gemeente nadat zijn oudste broer het appartement van zijn ouders in brand had gestoken en toch is hij terrorist geworden.”

“Ik vind het geen probleem dat Philippe Moureaux de oplossing in een bepaalde richting heeft gezocht, het probleem is dat hij alleen naar zichzelf luisterde, hij was niet geïnteresseerd in de oplossingen van de anderen. Philippe Moureaux is een slecht voorbeeld van socialisme, een socialisme zonder debat. Maar de Moureaux-periode is voorbij, het zijn de nieuwe gezichten die we moeten aanpakken, in Brussel, Wallonië én in Vlaanderen. In Brussel is Yvan Mayeur alvast kandidaat: hij belichaamt hetzelfde autocratisch socialisme als Philippe Moureaux.”