Na het vertrek van Moureaux: 'Vroeg of laat wordt de situatie onhoudbaar'

Sinds een week is het zeker dat Philippe Moureaux (PS) de burgemeesterssjerp doorgeeft aan Françoise Schepmans (MR). 'Na mij de zondvloed?' Nee, Moureaux is te zeer verweven met zijn gemeente om het hierbij te laten. En dus organiseerde hij een persconferentie om afscheid te nemen. En om zijn rivalen te zeggen waar het voor hem om draait.

N iemand merkt de kleine buste van Karl Marx op, een beetje verloren tussen beeldschermen en snoeren in het computerlokaal, rechts van de ingang van het Maison de l'Égalité in de Molenbeekse Vier-Windenstraat. Het is donderdag 18 oktober, drie dagen na de paleisrevolutie.

In een zaal even verderop zit burgemeester Philippe Moureaux, sinds de nacht van 15 oktober ontslagnemend burgemeester. Alles is in gereedheid gebracht om zijn afscheid aan te kondigen. Naast de talrijk aanwezige journalisten zijn er heel wat sympathisanten die zich in het kleine zaaltje verdringen om toch maar goed te horen wat Moureaux zelf zegt. Die verheft zijn stem zo nu en dan, maar vaker nog gaan zijn woorden verloren in een geroezemoes dat nooit echt stilt.

Het is het einde van een tijdperk, dat weet de rode baron zelf ook. En hij is bang voor de maanden en jaren die zullen volgen. Bang voor de teloorgang van het sociale systeem, bang voor de teloorgang van 'zijn' België, waaraan hij mee tekende in de jaren 1980. Bang voor het mislukken van een links verhaal, ook. Maar vooral: bang voor zijn Molenbeek.

Islamofiel
"Ik ben marxist van in mijn tienerjaren," vertelt de socialist, "en ik heb mijn parcours doorgelopen. Ik ben specialist geworden van dit federale land, en werd minister voor ik ooit gemeenteraadslid kon worden. De jongste twintig jaar was ik echter burgemeester, burgemeester van Molenbeek, waar de bevolking uiterst kwetsbaar is, en in hoofdzaak moslim, natuurlijk. De islam is een religie die ik zeer respectabel vind, en ik durf als agnost dan ook te zeggen dat ik een islamofiel ben. En ik zeg dat omdat ik in het diepste van mijn wezen overtuigd ben van de gelijkheid tussen mensen. Dat, dames en heren, dat was mijn strijd."

"Het socialisme moet zich opnieuw met de klassenstrijd bezighouden, en de burger respect voor iedereen bijbrengen. Mijn partij moet opletten dat ze niet verrechtst. Dit vertrek is dan ook een signaal. Want er is opnieuw meer evenwicht in de samenleving nodig. In Vlaanderen wordt een anti-Belgische en antisociale kracht zichtbaar, en die kracht groeit. De mensen, de burgers, worden opgeofferd in die strijd. Nu slikt de burger dat nog, maar vroeg of laat wordt de situatie onhoudbaar en ontploft ze."

"Men spreekt nu van een noodzakelijke 'zuivering' in Molenbeek, een marketingterm die erop neerkomt dat ik weg moet. Waarom is iedereen tegen mij? Wel, omdat ik mij inzette voor de zwakkeren. Ik beschermde hen, en velen kunnen dat niet hebben. Men zegt dat ik me bezondigde aan cliëntelisme, ik zeg u dat ik het cliëntelisme twintig jaar geleden heb uitgeroeid in deze gemeente. Want toen bestond het nog."

'Ik ben van baksteen'
De vraag of er in Sint-Jans-Molenbeek een voorakkoord was tussen de partij van Moureaux, het CDH en Ecolo-Groen, hoeft voor de burgemeester niet gesteld. Ostentatief houdt hij een blad omhoog met daarop handtekeningen.

Na afloop vloeien er bijna tranen, behalve bij Moureaux zelf. Losjes leunt hij tegen een tafel, hij geeft interviews, blijft zichzelf. Soms zachtmoedig, dan weer cynisch en hard. Hij weet het al lang zelf: "Ik heb mijn karakter, ik ben van baksteen."

Volgens enkele militanten in de zaal dreigt Molenbeek te ontploffen na het vertrek van Moureaux. "We zitten hier op een sociale tijdbom," zegt Tania Dekens van de SP.A, die Moureaux zal opvolgen in de gemeenteraad. "Moureaux wist rellen altijd onder controle te houden door de dialoog aan te gaan, maar ik weet niet of Françoise Schepmans dat kan. Hebt u trouwens de partijprogramma's van Ecolo en MR al eens naast elkaar gelegd?"

Ontslagnemend schepen van Mobiliteit Jef Van Damme (SP.A) treedt haar bij: "Schepmans moet burgemeester zijn van alle Molenbekenaars." Daarmee is het hoge woord eruit: Schepmans zou zich alleen inzetten voor haar kiezers, die voornamelijk in hoog-Molenbeek wonen. Kwatongen beweren dan ook dat eerste schepen Ahmed El Khannouss (CDH) zich voor laag-Molenbeek zou gaan inzetten.

Bij de MR ontkennen ze dat en duiden ze er fijntjes op dat de MR-stemmers in heel Molenbeek wonen, en niet alleen in het 'hoge' deel. Er is echter geen cijfermateriaal dat uitsluitsel kan geven. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 kon dat nog wel omdat er verschillende stemcomputers waren in de gemeente, verspreid over het grondgebied. Maar op 14 oktober was er maar één centrale stemcomputer voor heel Molenbeek.

Wat wel na te gaan is, is waar de verschillende MR-gekozenen wonen. In zeker tien op de vijftien gevallen is dat alvast in hoog-Molenbeek.

Vrijzinnigheid
In de namiddag vindt er een straat verderop een persconferentie plaats van de nieuwe 'Jamaicaanse' coalitie. Het beleid voor de toekomst en de nieuwe kandidaat-schepenen worden er aan de pers voorgesteld. Burgemeester Schepmans verweert zich tegen de aanvallen dat zij er alleen voor hoog-Molenbeek zou zijn. "Ik wil daarmee komaf maken. Neen, wij zullen geen gemeentepersoneel ontslaan dat niet meer in ons plaatje past, en ja, wij willen getto's tegengaan."

In de wandelgangen schemert wel door dat het in laag-Molenbeek gonst van de geruchten. Zo zou plaatselijk Ecolo-voorzitster en kandidaat-schepen Sarah Turine al op straat aangesproken zijn als 'verraadster'.

Volgens Léon Spiegels, de liberale oud-burgemeester die in 1992 de burgemeesterssjerp aan Moureaux doorgaf, is de aanstelling van Françoise Schepmans een goede zaak. "Het is een sterk signaal dat het een vrouw is," weet Spiegels, "maar de uitdaging is groot. Toen ik burgemeester was, telde de gemeente zeventigduizend inwoners. Vandaag zijn dat er twintigduizend meer. De gemeente is niet meer dezelfde, dus kun je ook niet meer op dezelfde manier besturen."

Opmerkelijk genoeg bedeelt Françoise Schepmans zichzelf de bevoegdheid 'Erediensten en Vrijzinnigheid' toe. Nu is dat nog een bevoegdheid van Moureaux, bekend onder de naam 'Erediensten'.