Opinie: Bleri Lleshi gelooft niet in nut van jeugdinstellingen

Zeker een jongere op de twee uit jeugd­instellingen pleegt nieuwe misdaden na zijn eerste opsluiting. Dat is een van de resultaten uit een recent onderzoek van professor Jeugdrecht Jenneke Chris­tiaens. Bleri Lleshi is niet verbaasd, en legt de schuld bij de overheid.

De resultaten van Christiaens' onderzoek tonen (nogmaals) dat het probleem vooral bij de aanpak van de overheid ligt. Die huidige aanpak noem ik een show van de 'nultolerantieklik', terwijl het echte probleem gewoonweg niet wordt aangepakt. Zeker op de lange termijn is deze aanpak niet de juiste, en in de toekomst zullen we hiervoor een zware rekening gepresenteerd krijgen.

Een van de aanbevelingen van het VUB-onderzoek aan de overheid is: "Men moet ervoor zorgen dat de jongere als hij buitenkomt, niet in het niets valt." Wel, op dit moment is dit precies wat er met deze jongeren gebeurt: ze vallen in het niets. Politie, justitie en andere krachten die hierbij betrokken zijn, hebben als doelstelling 'de straten opkuisen'. Wat er volgt, en waarom zij nu met zulke problemen zitten, zijn vragen die ze gewoonweg niet stellen. Dat vinden ze minder belangrijk. De huidige aanpak is duidelijk: meer politietroepen inzetten, meer gevangenissen en plaatsen in jeugdinstellingen creëren, en er vooral voor zorgen dat het beleid harder wordt. Het is voor geen centimeter een degelijke aanpak, eerder een spektakel, in scène gezet door bureaucraten en met de media in de hoofdrol.

Naïef
Tegenwoordig maak je jezelf niet populair als je deze aanpak in vraag stelt. Je wordt een naïeveling genoemd. Alle politieke partijen lijken het op dit punt eens te zijn. Er bestaan verschillen rond hoe hard en hoe snel er moet worden toegeslagen, bijvoorbeeld in de voorstellen van LDD en Vlaams Belang. Maar voor de rest heb ik van geen enkele partij gehoord dat men moet focussen op de oorzaken die maken dat deze jongeren tot strafbare feiten overgaan. Evenmin heb ik iets gehoord over de opvang van deze jongeren als ze weer uit de gevangenis of de jeugd­instelling komen.

En toch verbaast het mij allemaal niet. Ik ben er namelijk van overtuigd dat men deze jongeren al afgeschreven heeft. Het enige verschil zit 'm erin dat er politici zijn die dit openlijk durven te zeggen en anderen die dat niet doen.

Waarom heeft niemand het over de sociale en economische oorzaken achter deze cijfers? Omdat links noch rechts van plan is om hier iets tegen te doen. De overheid staat machteloos in haar aanpak van de economische problemen en de sociale ongelijkheid, en dus laat ze haar 'grandeur' zien door meer cellen en meer jeugdinstellingen te bouwen en die zo rap mogelijk te vullen. Het is zeker belangrijk dat ze opgevuld raken, anders lijdt de overheid verlies. Het is dan ook niet voor niets dat men van plan is om dit hele systeem te privatiseren. De sociale problemen worden onzichtbaar gemaakt en 'het grote publiek' voelt zich weer veilig. Het publiek is tevreden met de 'doeltreffendheid' en applaudisseert.

Bij de wortel
Hoe zou het anders moeten? Wil men minder jongeren in de criminaliteit zien belanden, dan zullen we arbeidskansen en beter onderwijs moeten bieden. Terwijl de jongerenwerkloosheid in vele Brusselse wijken tot vijftig procent oploopt en het onderwijs met de dag aftakelt, vult men deze wijken met meer blauw op straat. Men breidt de definitie van 'delinquent' uit, zodat de straten vanzelf schoner worden.

Als meer dan dertig procent van de jongeren in Brussel uit een familie komt zonder enig arbeidsinkomen, is het dan zo verbazingwekkend dat een deel van die jongeren in de illegale economie terechtkomt? Waar armoede is, heb je illegale economie. Wil je de illegale economie aanpakken, dan moet je eerst en vooral de armoede aanpakken.

We weten al lang dat de gevangenissen of de jeugdinstellingen nooit en in geen enkele maatschappij hun taak van 'heropvoeding' en sociale reïntegratie hebben kunnen realiseren, ook al was dit de bedoeling. Reïntegratie van deze jongeren zal niet in die instellingen gebeuren. Ze moeten geïntegreerd worden in de buurten waar ze wonen, door ze eerst en vooral degelijk onderwijs en werk te bezorgen. Kortom, men moet de problemen bij de wortel aanpakken. Van de bestaansonzekerheid moet men bestaanszekerheid maken. En als dat allemaal gerealiseerd is, zal het probleem van de jonge delinquenten veel minder groot zijn.

:: Bleri Lleshi, Brussels politicoloog en documentairemaker