Philippe Van Parijs (UCL) duidt de plaats van de hoofdstad

Christophe Degreef, Danny Vileyn
© Brussel Deze Week
23/06/2010
La Belgique à papa is dood, zegt politiek filosoof Philippe Van Parijs. In plaats daarvan komt een land dat geen natie meer wil zijn, een hoofdstad waar het electoraat op de loop gaat en waar hun vervangers geen stemrecht hebben. Toch gelooft Van Parijs in het welslagen van dit land. "De PS heeft er belang bij te pleiten voor een staatshervorming." [4 reacties]

Buiten, achter de hoge muren in Van Parijs' tuin in de Paviastraat, weerklinkt het gezoem van een helikopter. Wanneer we de filosoof interviewen, vindt er een Europese top plaats. Waar het op hoger niveau vooral over besparen en banken zal gaan, gaat ons gesprek vooral over de voorbije verkiezingen.

In eigen land wordt er voorlopig nog weinig bespaard, al zal dat binnenkort wel moeten. Of dat ook zal lukken, weet Van Parijs niet. Wat hij wel weet, is dat het bijzonder boeien­de tijden zijn.

De verkiezingsuitslag maakt u niet ongerust?
Philippe Van Parijs
: "Zoals Elio Di Rupo (PS) vorige week aan de buitenlandse pers zei: 'This is a fascinating country.' We hebben hervormingen nodig, en die zullen er niet komen met bange mensen die voortdurend achterom kijken. Dus hebben we baat bij iemand als Bart De Wever, net zoals we belang hebben bij een sterke Franstalige tegenspeler. Daarbij: de PS heeft nu het voor­zitterschap van de Waalse regering, de Brusselse regering, de Franse én de Duitstalige gemeenschapsregering. Dat is niet onbelangrijk als we over een versterking van de deelstaten praten."

Als Bart De Wever zegt: wat goed is voor Wallonië, is ook goed voor Vlaanderen, dan klopt dat dus?
Van Parijs
: "Het kan en moet soms kloppen, maar dat alleen is niet voldoende. We hebben win-win-win-hervormingen nodig, waarbij men zich niet alleen afvraagt wat goed is voor Vlaanderen en Wallonië, maar ook hoe Brussel verbeterd en versterkt kan worden."

Vlaanderen en Wallonië hebben duidelijk gestemd, maar in Brussel is het mossel noch vis. Binnen Brussel-Halle-Vilvoorde én in het Brussels Gewest is MR de grootste partij, maar ze moet wel aan belang inboeten. Binnen MR wordt het aandeel van het FDF groter. Drie van de vijf verkozen kamerleden zijn FDF'ers. Hoe kan er dan sprake zijn van win-win-win in de toekomst?
Van Parijs
: "MR is inderdaad zwakker geworden, ondanks het Maingain-effect. In Brussel begint een groot deel van het electoraat, de kiezers van allochtone afkomst, door te wegen op de stembusslag. En die kiezers stemmen meer voor PS en CDH dan voor MR. Dat is de trend: de traditionele Franstaligen, Belgo-Belge, verhuizen naar de gegoede gemeenten in Vlaams- en Waals-Brabant. Dat wil zeggen dat FDF en MR letterlijk achter hun electoraat aan moeten hollen. Je hebt al een FDF-afdeling in Waals-Brabant. Vandaar ook hun vrees voor de splitsing van B-H-V en hun enthousiasme om het Brussels Gewest uit te breiden: het electoraat is op de loop en moet door aanhechting teruggewonnen worden. In de betere wijken van het Gewest worden die traditionele MR- en FDF-kiezers vervangen door Europeanen, die federaal noch regionaal stemrecht hebben."

"Nu hebben Europeanen stemrecht op gemeentelijk niveau. Maar naarmate er meer bevoegdheden van
de gemeenten naar het Gewest zullen gaan, zal dit aan belang inboeten en wordt stemrecht op gewestniveau belangrijker. Het is abnormaal dat alle hier ingeschreven EU-burgers voor de Scottish National Assembly mogen stemmen, maar niet voor het parlement van de Europese hoofdstad. Het toekennen van regionaal stemrecht aan alle Europese Brusselaars is ook dringend nodig in het algemene belang van de hoofdstad."

U rekent voor de toekomst van Brussel dus op Europese intellectuelen.
Van Parijs
: "Het is van belang dat het kiezerskorps een weerspiegeling is van de hele bevolking, en niet van maar twee derde van die bevolking, die nu mag stemmen voor het Brussels parlement. Eén. Twee: 'intellectueel' is veel te restrictief, maar de opleiding van kiezers en gekozenen is wel van groot belang voor het goed functioneren van een democratie. Het drama is dat veel Brusselaars van niet-Europese origine, die een groeiend onderdeel van het kiezerkorps vormen, geen goed opleidingsniveau hebben. Het onderwijs is het probleem nummer één voor ons gewest, niet alleen als je het over het functioneren van de democratie hebt, en dat wordt niet in één dag opgelost."

U schetst nu een beeld van een zeer heterogeen Brussel, rijk en arm, zonder gemeenschappelijke basis.
Van Parijs
: "Men heeft de stad gemeenschappelijk. Ik ben een principiële aanhanger van territoriale politieke entiteiten, die steeds opnieuw gevormd en uitgevonden moeten worden. Dit staat tegenover een etnische politieke identiteit, gedefinieerd door taal, godsdienst of ras. Zodra er een gedecentraliseerde overheid is voor een afgebakend territorium, zoals Brussel, zonder gemeenschappelijke geschiedenis, moedertaal of cultuur, moet die gecreëerd worden, of versterkt, en voortdurend herschapen door gemeenschappelijke instellingen en activiteiten. Zo kun je de mensen die bewust ergens komen wonen en er willen blijven, een gemeenschappelijke identiteit schenken, los van afkomst of taal."

Vereist zo'n burgerschaps-model niet een heel brede middengroep?
Van Parijs
: "Je hebt een kern van mensen, een minderheid, die daaraan belang blijft hechten, ja. Maar in Brussel heb je jaarlijks bijna tien procent vertrekkers die door elf procent nieuwkomers worden vervangen: de bevolking verandert heel snel. Je hebt ook mensen zoals u en ik die hier graag wonen en die zich ook willen inzetten voor hun stad. Een Brusselse identiteit verwerven is een moeilijkere opdracht dan in Wallonië of Vlaanderen wonen, waar de bevolking homogener is, maar het is even belangrijk. Elke staat, elke deelstaat heeft een vorm van patriottisme nodig."

Terug naar de verkiezingen. Het was een opmerkelijk beeld: koning Albert II, die als eerste een separatist uitnodigt op het paleis. Wat is er fundamenteel veranderd volgens u?
Van Parijs
: "Zelfs in kringen rond en binnen het Hof beseffen ze dat België als natie geen toekomst heeft. En wil het instituut koning blijven bestaan, dan alleen als facilitator van de Belgische federatie."

Dan zitten we natuurlijk al in een confederale logica.
Van Parijs
: "Strikt gedefinieerd is een confederatie een systeem dat een vetorecht geeft aan elk van de deelstaten, wat een recept is voor voortdurende blokkeringen. In een confederatie kun je alleen iets besluiten als iedereen het eens is. Zelfs de Confoederatio Helvetica (Zwitserse confederatie, CD/DV) is anderhalve eeuw geleden al een federatie geworden. Gelukkig zijn wij nu geen confederatie, en hopelijk worden we het nooit."

"Een 'confederatie' in de losse zin van een verslankte federale staat mag wel. Een federale dynamiek kan op gang gebracht worden door de invoering van een federale kieskring voor tien of twintig procent van de zetels in de Kamer."

Vlaamse politici worden dus verkiesbaar in Wallonië.
Van Parijs
: "Het doel van zo'n kieskring is om instellingen te creëren die aangepast zijn aan het land zoals het nu is. Cruciaal in een federale kieskring is dat politici die een federale regering zullen moeten vormen, een boodschap hebben voor het hele land. Dat is in het belang van de democratie, dat politici zich over het hele grondgebied moeten aanbieden aan de kiezer. Daardoor leren ze ook de gevoeligheden in het andere landsdeel kennen."

"Het mag paradoxaal lijken, maar het is cruciaal voor het succes van deze hervorming dat men op voorhand bepaalt hoeveel Nederlandstaligen en hoeveel Franstaligen in de federale kieskring verkozen worden. Zonder quota zul je net hetzelfde sys­teem hebben als nu in B-H-V: alle partijen kunnen opkomen, maar in feite komen verkiezingen er neer op een talentelling. En dus zullen sommige Franstalige partijen oproepen om absoluut niet voor Vlamingen te stemmen omdat dat de vertegenwoordiging van Vlamingen in het federale parlement zal versterken, en vice versa ."

"Het resultaat is een defensieve reactie, waarbij de een niet voor de ander durft te stemmen. Daarom zijn quota essentieel."

Wie is Philippe Van Parijs

Philippe Van Parijs (1951) is econoom en doctor in de filosofie aan de universiteit van Oxford. Hij is verbonden aan de UCL en aan Harvard.

Tezamen met Kris Deschouwer is hij de grondlegger van de Paviagroep, genoemd naar de Brusselse Paviastraat waar Van Parijs woont. De Paviagroep is een denktank die zich buigt over een betere werking van de federale staat. De federale kieskring is het belangrijkste agendapunt van de groep.

Medeleden zijn onder anderen Paul Magnette (PS), Rik Coolsaet (UGent), Carl Devos (UGent) en Dave Sinardet (FUSL/UA). Van Parijs is voorts wereldwijd bekend als pleitbezorger van het basisinkomen. In 2001 werd hij voor zijn universitaire werk bekroond met de Francquiprijs.

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Politiek

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni