Politicoloog Delwit over hoofddoekendebat: 'Natuurlijk heeft Défi verloren'

De angel is eruit. De Brusselse regering kan weer verder na een moeizaam onderhandeld compromis over de neutraliteit bij de MIVB. Maar politicoloog Pascal Delwit (ULB) gelooft niet dat het debat hiermee voorbij is. “Dit zal de meerderheid nog een tijd op de proef stellen.”

Donderdag bereikte de Brusselse regering een compromis over de neutraliteit bij de MIVB. In mei is de openbaarvervoermaatschappij veroordeeld voor discriminatie omdat een sollicitante er in 2015 op werd gewezen dat ze de hoofddoek niet mocht dragen. Verrassend: de Brusselse regering vindt niet dat de MIVB in beroep moet gaan. En hoofddoeken of andere religieuze symbolen kunnen voortaan, maar wel alleen in de backoffi ce. De MIVB moet nu een nieuw arbeidsreglement maken. De regering-Vervoort komt echter niet onbeschadigd uit de crisis. MR en PTB staan klaar om nog feller dan voorheen oppositie te voeren. ULB-politoloog Pascal Delwit geeft tekst en uitleg.

Heeft de oplossing die uit de bus is gekomen u verrast?
Pascal Delwit: Een compromis heeft altijd vele kanten. Dus dat op zich heeft me niet verrast. Maar het is wel een ingewikkeld compromis dat bovendien niet toelaat om het debat over de hoofddoek in sereniteit af te sluiten. Dat is wel een verrassing voor mij. Ik geloof niet dat Ecolo, PS en Défi er belang bij hebben om het nog lang op de politieke agenda te houden. En dat is precies wat er volgens mij zal gebeuren.

Hoezo?
Delwit: Er is de MIVB zelf. Die moet een nieuw arbeidsreglement maken. Daar moet unanimiteit over zijn binnen het Beheerscomité (waar Défi in zit, red.). Dat zal niet makkelijk zijn. Het zal ook juridisch in vraag kunnen worden gesteld. Is er geen akkoord binnen de MIVB, dan komt het weer op de tafel van de regering terecht.

Daarnaast wil men de neutraliteit in het parlement bespreken, waar de partijen zich zullen positioneren. We weten dat de PS verdeeld is over de neutraliteit. De PTB zal de druk enorm opvoeren. En Défi is de grote verliezer. Dat is duidelijk.

Nochtans zegt voorzitter François De Smet dat Défi belangrijke punten uit de brand heeft kunnen slepen. Het verbod om een hoofddoek te dragen blijft de regel. De meerderheid zal dat compromis ook loyaal verdedigen in het parlement.
Delwit: De Smet is de verliezer, omdat hij zich in een positie van de verliezer heeft gemanoeuvreerd. Het compromis is op zich verdedigbaar. Elke partij kan er zijn jongen in terugvinden. Het probleem ligt elders. Défi heeft vooraf aangekondigd om de regering te verlaten. Dat is op zich al vreemd: de Brusselse regering is een legislatuurregering, dus is er een alternatieve meerderheid nodig. Dat is uiterst moeilijk. Ik weet ook niet of dat doorgepraat was met minister Bernard Clerfayt (Défi ). En nu Défi toch in de regering blijft, moet voorzitter François De Smet zich de hele tijd verantwoorden. Hoe meer je dat doet, hoe meer je als een verliezer overkomt natuurlijk.

Ontbreekt het François De Smet aan politieke ervaring?
Delwit: Hij is toch voorzitter van een partij. Wat ik wel zie, is overcommunicatie: elk uur iets posten op de sociale media. Terwijl politiek ook wel een schaakspel is. Elke pion die je verschuift, kan iets anders teweegbrengen. Iets gelijkaardigs zag ik bij Ecolo-voorzitster Rajae Maouane die in Le Soir met de voeten vooruit een interview gaf. Iedereen herinnert zich dat het ging over de hoofddoek, maar tegelijk viel ze de Brusselse regering frontaal aan. Dat heeft de meerderheid niet veel goed gedaan.

Maar is dat niet ‘l’ère du temps’? MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez doet ook niet anders.
Delwit: De stijl is helemaal anders dan bij François De Smet. Georges-Louis Bouchez draait er zijn hand niet voor om om iets te posten, en een uur later het tegenovergestelde te verklaren. Hij is zo actief op de sociale media, dat niemand dat door heeft. De Smet gebruikt de sociale media de hele tijd om uitleg te geven over de positie die hij inneemt.

Défi voelt zich zwaar aangevallen door zijn coalitiepartners. Wat zegt dat over het vervolg van de regering-Vervoort? Er wachten nog heel wat lastige dossiers …
Delwit: Alles draait om het politieke leiderschap in Brussel. Wie wordt de grootste: PS of Ecolo? Dus de competitie is sowieso al hard. Daar komt nu deze affaire bij. Dat zullen we zeker voelen in de dossiers die nog op tafel liggen.

We zouden ook kunnen zeggen: over de hoofddoek is er nu een compromis dat wel lijkt op het Antwerpse of Gentse model. In Vlaanderen heeft dat rust gebracht. Geen haan die er nog naar kraait.
Delwit: Inderdaad, en dat paradoxaal genoeg in een politiek landschap, Vlaanderen, met een grote extreem-rechtse partij.
Toch ligt dat in Franstalig België anders. Ik geloof echt wel dat we in een veranderende samenleving hierover een sereen debat moeten kunnen voeren. We moeten kunnen zien dat het Gentse model wel werkt, en dat het niet tot de grote problemen heeft geleid die sommigen misschien hadden verwacht.

Maar de context is anders. Franstalig België is fel beïnvloed door Frankrijk. En twee: de georganiseerde vrijzinnigheid is hier veel meer op de voorgrond. De MR heeft van de hoofddoek nu ook een speerpunt gemaakt. Kan de MR hier electoraal mee winnen? De partij heeft ook een voorvechter van de ‘laïcité’ binnengehaald: Nadia Geerts.
Delwit: Dat vraag ik me al enkele dagen af. Nadia Geerts is een heel polariserende persoon. Ze staat bekend als feministe, tegen het koningshuis. Ze was altijd al een provocatrice. Maar ze is tegelijk ook serieus opgeschoven, zelfs over de hoofddoek. Ze geeft vandaag interviews aan rechtse, en zelfs radicaal-rechtse tijdschriften. Ze is radicaal vrijzinnig. Dat kan gematigde vrijzinnigen afschrikken. Tegelijk is de MR de partij die het katholieke onderwijs steunt. Ik heb dus mijn twijfels, zeker als we naar de socio-demografi sche evolutie van Brussel kijken.

Wie afwezig leek in de hele hoofddoekencrisis was Ahmed Laaouej, de Brusselse PS-voorzitter. Nochtans heeft hij een belangrijke rol gespeeld in het compromis. Is hij de nieuwe sterke man, die op termijn minister-president Rudi Vervoort kan vervangen?
Delwit: Dat zijn twee aparte vragen. Ja, hij heeft een belangrijke rol gespeeld. In alle stilte en met een genuanceerde aanpak. Dat is al meteen een groot verschil met de Ecolo- en Défi -voorzitters. Wat niet wil zeggen dat hij dat binnen de PS op een overlegde manier heeft gedaan. De PS was verdeeld over de hoofddoek, en is dat vandaag nog altijd. Niet iedereen binnen de PS is onverdeeld gelukkig met het compromis.

En staat hij klaar om Vervoort op te volgen?
Delwit: Die vraag dateert al van voor de hoofddoekencrisis. Daarvoor moeten we terug naar vorig jaar. Laaouej en PS-voorzitter Paul Magnette zijn niet de beste vrienden. Dat is algemeen geweten. Hij was lijsttrekker in Brussel en is geen federaal minister geworden. Hij is nochtans een uitstekend parlementslid, dat zullen vriend en vijand bevestigen. Kan hij dan in Brussel minister-president worden? Dat is niet uitgesloten. Hij heeft er zeker het talent voor, en kan ook op termijn het Brussels Gewest incarneren, al had hij zijn zinnen meer op het federale niveau gezet.