Rachid Madrane: ‘Zelfs uit Zuid-Korea komen ze kijken naar dit parlement’

Als de regering wankelt, is het parlement de redder in nood. En dat mag in Brussel, met een kibbelende regering-Vervoort, tamelijk letterlijk worden genomen. Voor parlementsvoorzitter Rachid Madrane (PS), die het parlement weer in het hart van de democratie wil krijgen, is dat een kolfje naar zijn hand. “Neen, dit is geen uitbolbaan.”

Rachid Madrane is gepokt en gemazeld in de Brusselse politiek. Schepen, Kamerlid, staatssecretaris, minister, vicevoorzitter van de PS in Brussel. Hij was het allemaal. En hij is er nog maar 53. “Ik heb gewerkt met Alain Hutchinson, met Laurette Onkelinx, met Philippe Moureaux, met Charles Picqué, met Rudi Vervoort. Dat waren ongelooflijke ervaringen.”
Madrane kent de ins en outs van de politiek, het spel van de macht, maar ook de façade. En nu is hij de energieke voorzitter van het Brussels parlement. Een parlement dat hij wil vernieuwen. “Inspraak is belangrijk. Ik heb gezien hoe een Brusselaar op het spreekgestoelte stond en zei: 'dit is de mooiste dag van mijn leven'.”

Het parlement leeft nu al twee jaar in een wereld waarin de wandelgangen grotendeels leeg blijven. Zeker in de Belgische politiek spelen die nochtans een heel belangrijke rol.
Rachid Madrane: Zeer juist. Het is daar dat cruciale problemen soms worden opgelost. Het is de plek van de toevallige ontmoetingen, het menselijke contact, de informatie-uitwisseling. Van de gesprekken met journalisten ook. Dat hebben we erg gemist. Maar ook voor het plenaire debat was corona geen zegen. Daarin ben ik oldskool. Voor mij is het parlement een arena. Je gaat, als parlementslid of minister, de confrontatie aan met de blik van de andere, met zijn woorden. Ook dat was weg. Iedereen leest zijn tekst voor. Je praat via een scherm. Er is weinig interactie.

Een politicus vertelde ons dat de tussenkomsten talrijker zijn sinds er gestreamd wordt. Politici kunnen nu makkelijk zelf een fragment opknippen om het dan op de sociale media te gooien.
Madrane: Dat klopt. De onlinezittingen verschaffen politici van partijen met een kleine aanhang een grote tribune. Ze doen een paar forse uitspraken, maken er een clip van, die ze vervolgens op Facebook zetten. Het zijn parlements­leden die, als ze op het spreekgestoelte staan, normaal gezien nauwelijks aandacht trekken.
De tussenkomsten zijn vaak ook te lang: daar werken we als parlement aan. Want dat is een probleem. We zoeken manieren om de debatten scherper te krijgen.
Voor mij is het Britse parlement het ideaalbeeld (geeft een verdienstelijke demonstratie van een zitting in het House Of Commons, inclusief een theatrale 'Order!!'). Daar wordt de democratie echt verzinnebeeld. Er is een meerderheid, er is een oppositie, er wordt to the point gereageerd. Dat is echt genieten.

Het Brussels parlement heeft onverhoeds meer gewicht gekregen. Er zijn tal van dossiers waar de regering niet uitraakt, die nu in het parlement moeten worden beslecht. Een goeie zaak?
Madrane: Je suis étonné de l'étonnement. Zo zou het altijd moeten zijn! Het is het parlement dat het laatste woord moet hebben. Maar het maakt het niet makkelijker natuurlijk. In het parlement speelt ook de oppositie een rol. Er kunnen ook alternatieve meerderheden ontstaan. Het is een interessante periode.

Als parlementsvoorzitter vindt u dat misschien interessant, maar voor de regering is dat minder goed nieuws. Er zijn veel conflicten binnen die regering-Vervoort.
Madrane: Te veel wisselmeerderheden verzwakken natuurlijk de regering. En ook binnen het parlement kan de meerderheid ondergraven worden. Maar dat hoeft ook niet altijd. Neem nu de Bijzondere Commissie over het coronabeleid. Die heeft vrijwel unaniem de aanbevelingen goedgekeurd. Dat is niet niets.
Het was een initiatief van het parlement zelf. We hebben de regering voor haar verantwoordelijkheden geplaatst. Er zijn zestig hoorzittingen geweest. Sommige ministers waren niet helemaal op hun gemak. En ook vandaag kijken we erop toe dat die aanbevelingen gerespecteerd worden.

Dat bewijst gewoon dat het parlement aan kracht wint, maar zegt niets over de spanningen binnen de Brusselse regering. Hoe komt dat denkt u?
Madrane: Ik heb zelf deel uitgemaakt van verschillende regeringen, ook onder Vervoort. Dit heb ik alvast niet meegemaakt. Ik denk dat sommige regeringsleden vergeten dat ze conflicten beter binnenshuis houden. Het is één regering, met één kapitein, en iedereen zit in dezelfde schuit.

Die kapitein is Rudi Vervoort. Die ligt wel onder vuur omdat hij die rol onvoldoende opneemt.
Madrane: ​​​​​​​Het is natuurlijk moeilijk om kapitein te zijn als regeringsleden hun eigen belang vooropstellen in plaats van het regeerakkoord te respecteren. Misschien is er een gebrek aan vertrouwen binnen de regering. Rudi Vervoort zou zich naar buiten toe ook wat meer als leider kunnen profileren.

PS-voorzitter Ahmed Laaouej maakt het de regering-Vervoort ook niet makkelijk. De regering neemt een beslissing, die vervolgens wordt afgeschoten door de eigen PS. Denk maar aan de 'sparadrapwet' over de taxi's.
Madrane: Ik kan dat ook alleen maar vaststellen. Ik zie die meningsverschillen binnen de partij wel veel minder.

Speelt bij Laaouej niet de schrik voor de verkiezingen? Zoekt hij niet de profilering? De PTB doet het in de peilingen erg goed.
Madrane: Ik weet niet of Laaouej daar zo mee bezig is. Wat ik wel zie, is dat de PTB alleen maar tegen dingen is en nooit met een echt voorstel komt, en ook nooit eens zal zeggen 'Ja, daar hebt u een punt'. Ik vraag me tegelijk af of de kiezers echt in een communistisch tijdperk willen leven.

Hoe kijkt u naar de gemengde deliberatieve commissies? Voor het eerst kregen burgers via loting een stem in het kapittel.
Madrane: Het is een democratische vernieuwing waarmee we als Brussels parlement een wereldprimeur hebben gehaald. Zelfs vanuit Zuid-Korea is men komen kijken.
Verder is het buitengewoon belangrijk om het vertrouwen te herstellen tussen de burger en de politiek. Je voelt dat de mensen de politiek beu zijn. Daarom heb ik er een punt van gemaakt om het parlement open te stellen voor iedereen. We hebben de mogelijkheid om petities in te dienen versoepeld en de deliberatieve commissies zijn ingeschreven in ons reglement. Die zijn er voor altijd. Hiermee zeggen we aan de burger: u doet ertoe.

Bij de deliberatieve commissie over 5G hadden we sterk de indruk dat de uitkomst al op voorhand vastlag. Ecolo trok de kar. De stralingsnorm moest koste wat het kost naar 14,5 volt per meter
Madrane: We hebben gezien dat de burgers niet zo'n groot probleem hadden met de versoepeling van de stralingsnorm. En dat het uiteindelijke resultaat Ecolo goed uitkwam, dat zal ook wel kloppen. Het was de eerste keer, op zo'n moment is het proces belangrijker dan het resultaat. Dat burgers zo sterk betrokken worden bij het parlementaire werk is een grote vooruitgang.
Ik geloof dat die betrokkenheid nog zal toenemen. We zien dat nu al bij het stijgende aantal vragen om een petitie. Zo is er een petitie met de vraag om de strengere dieselnormen voor auto's (in het kader van de lage-emissiezone of LEZ, red.) uit te stellen naar 2030. Binnenkort zullen burgers hier hun zeg over kunnen doen in de commissie Leefmilieu. Ook dat is inspraak.

U hebt ook van de strijd tegen racisme een speerpunt willen maken in het parlement, met de 'Assisen tegen racisme'. Waarom vindt u dat zo belangrijk?
Madrane: Het is de essentie van mijn politieke engagement. Zo ben ik als jonge snaak in de PS binnengerold. Het was de tijd van SOS Racisme, Touche pas à mon pote. De tijd ook van de VMO (Vlaamse Militanten Orde, red.) en Westland New Post. Het was een gewelddadige periode. Ook ik heb in de jaren 1980 meegemaakt hoe het racisme mensen kapot kon maken. Discotheken raakte je niet binnen, een studentenjob als jonge Marokkaan was onmogelijk.

Zijn we dat stadium niet voorbij? Brussel is intussen een kosmopolitische stad waar de culturele achtergrond minder speelt …
Madrane: Er is nog altijd de torenhoge werkloosheid. En er is wel degelijk nog een probleem. Ik zie dat bij mijn dochter. Ze is daar heel combattief in. Ze ziet hoe zij en haar vriendinnen nog steeds dat racisme moeten ondergaan. Nee, ons land is nog altijd niet in het reine met haar minderheden. Wie vandaag Mamadou, Turgut, Fatima of Mohammed heet, heeft nog altijd drie keer minder kans op een baan dan iemand met een Belgische naam.

Zijn antiracismemaatregelen daar wel een adequaat middel tegen? Is dat niet vooral een taak van het onderwijs?
Madrane: Beide. We moeten ook de slaagkansen optrekken, de talenkennis, de opleiding verbeteren. En een job vinden gaat ook makkelijker als je een netwerk hebt.
In 2008 heb ik een ordonnantie gemaakt die in wijken met veel werklozen subsidies kon geven aan de (gemeentelijke) overheid om de werklozen uit de buurt een baan te geven. Wat hebben we gemerkt? Na een tijdje vertrokken ze uit de wijk. Ze behielden hun baan. Hadden werkervaring opgedaan. En hun horizon was niet enkel die van de eigen wijk.

De hoofddoek is zo'n dossier dat de regering splijt. Deze week buigt het parlement zich over de neutraliteit in openbare diensten. U bent niet gelovig. Hoe kijkt u ernaar?
Madrane: Ik ben in mijn hele politieke carrière nooit van gedacht veranderd. De hoofddoek moet verboden worden voor de imperiumfuncties. Gezagsdragers, rechters bijvoorbeeld, kunnen geen religieuze tekens dragen, voor de rest doet iedereen wat ie wil.

En aan een loket?
Madrane: Daar hangt het ervan af welke functie iemand uitoefent.

Het Vlaams en het federaal parlement bereiden zich voor op een nieuwe staatshervorming met een aantal werkgroepen. In het Brussels parlement is het windstil.
Madrane: De Brusselse regering heeft een initiatief gelanceerd voor intra-Brusselse hervormingen waarbij ook de burger betrokken zal worden. En wat het parlement betreft? Ik heb hier met Guy (Vanhengel, vicevoorzitter, red.) over gesproken, maar er lijkt vandaag geen politieke consensus om hierover een gedachtewisseling te starten.
Ten gronde heb ik geen taboes over het nieuwe België. Eén punt is wél cruciaal. Brussel moet gefinancierd zijn, en financierbaar. De hervorming van de Bijzondere Financieringswet is voor Brussel uitdaging nummer één en belangrijker bijvoorbeeld dan een overdracht van bevoegdheden.

Dus de autonomie van Brussel vindt u ondergeschikt?
Madrane: ​​​​​​​Maar die hebben wel al! Als hieraan geraakt zou worden, dan is dat no pasaràn. In de meer dan dertig jaar dat het Brussels Gewest nu bestaat, is er een eigen Brusselse identiteit ontstaan, los van de taal die de mensen spreken. Dat schroef je niet meer terug. En verder is er ook Brussel als merk. Onze naam is bekend in alle hoeken van de wereld.

U bent nu parlementsvoorzitter. Het is vaak de exit uit de politiek. Maar u bent nog jong. Hoe ziet u uw toekomst?
Madrane: ​​​​​​​Ik heb een mooi gevulde carrière. Ik heb het hier naar mijn zin. Ik zie het niet als een fin de carrière, maar als een nieuwe ervaring. En als mijn partij me roept, sta ik klaar. Zoniet? Ik heb veel ideeën om iets anders te doen.
Eén ding staat vast (gedecideerd): ik ga mijn leven niet eindigen in de politiek. Het is een mooie stiel, maar je offert er veel voor op. Mijn dochter was al een jaar of elf toen ik echt besefte dat ze er was en ik dingen met haar kon doen.

U moest in 2019 het onderspit delven bij de voorzittersverkiezingen. Hebt u dat als een nederlaag ervaren?
Madrane: Ik was ontgoocheld, ja. Maar het is zoals in sport. Als je speelt, kan je verliezen. En ik doe dat met opgeheven hoofd. Ik had maar een handvol stemmen te kort. En ik heb nadien direct Ahmed Laaouej gefeliciteerd.

Omdat de PS voor u belangrijker is dan die overwinning?
Madrane: ​​​​​​​Ja. De PS speelt een belangrijke rol in ons land, heeft een grote verantwoordelijkheid. En de partij heeft me ook veel gegeven. Zonder de PS was ik nooit geworden wie ik ben. Dat zeg ik altijd. Net zoals België me een ongelooflijke kans heeft gegeven.

Wat bedoelt u?
Madrane: ​​​​​​​Dat is onbeschrijflijk. Besef dat een man uit het noordoosten van Marokko komt met zijn reiskoffer en dat hij zestig jaar later naar zijn kinderen kijkt en ziet dat er een dokter bij is, een psycholoog, een advocaat en een politicus. In welk land is dat mogelijk? Ik ben blij dat hij dat heeft kunnen meemaken voor hij stierf (de vader van Madrane is vorig jaar overleden, red.).
En wat mijn partij betreft? Op een bepaald moment moet de fakkel ook worden doorgegeven aan een jongere generatie.

Aan wie denkt u?
Madrane: ​​​​​​​Ik heb wel een aantal namen in mijn hoofd, maar die hou ik voor mij. Het zou hen meer kwaad dan goed doen. Dat heb ik wel geleerd. Ik zal je een anekdote vertellen. Toen ik in het federaal parlement zat, hield Patrick Dewael (Open VLD) een belangrijke speech tegen extreemrechts. Dat was echt formidabel. Ik heb toen hard geapplaudisseerd. En de hele fractie met mij. Villa Politica had dat gefilmd. Ik ging naar Dewael en feliciteerde hem. Hij bedankte me maar hij voegde er smalend aan toe dat hij toch niet helemaal tevreden was met het applaus van de PS, want, zo zei hij, 'elke keer dat de televisiekijker de PS voor ons ziet applaudisseren zijn we duizend stemmen kwijt' (lacht hartelijk).