Taal (ook) in tijden van internationalisering

Een duik in het verleden kan een uitstekende handleiding zijn bij de huidige politieke impasse. Historica en voormalig VUB-rector Els Witte en historicus-emeritus hoogleraar van de Hogeschool Gent Harry Van Velthoven hebben met 'Strijden om taal, de Belgische taalkwestie in historisch perspectief' een boeiende bijdrage geleverd.

Weldenkenden, Belgen, Brusselaars, Vlamingen en Walen denken maar al te graag dat België een unieke constructie is met een unieke geschiedenis. Een mooie gedachte, maar dat is het uitgangspunt van de auteurs niet. Wel tonen ze overtuigend aan dat België een heel interessante casus is. "De taalproblemen die zich op Europees vlak stellen, geven aan dit overzicht ongetwijfeld ook een zekere actualiteit." Mogen we met enige zin voor overdrijving België taalkundig een mini-Europa noemen, dan staan Europa en België taalkundig ook op gespannen voet. In de Belgische taalwetgeving neemt de territorialiteitseis een centrale plaats in, terwijl Europa opteert voor persoonsgebonden taalrechten.

Een optie waarvan Franstaligen graag gebruikmaken om in de Vlaamse Rand rond Brussel tegen de Vlaamse regering te fulmineren. Nochtans zijn het de Franstaligen die destijds de territorialiteitseis naar voor geschoven hebben om de boot van de veralgemeende tweetaligheid van België af te houden. In een tijdsgewricht waarin het Nederlands als minderwaardig werd aanzien, was er geen sprake van om die taal op Waals grondgebied toe te laten. Net zoals het ondenkbaar was om Vlaamse inwijkelingen in Wallonië taalrechten te geven. En laat het nu net dat gebrek aan wederkerigheid zijn dat de Belgische taalsituatie bijzonder moeilijk maakt. Al moet er volledigheidshalve aan toegevoegd worden dat de territorialiteitseis er ondertussen diep in zit bij Franstaligen én Vlamingen.

Wallonië geeft het voorbeeld
Witte en Van Velthoven zien in een recent concept in Wallonië - faciliteiten via het internet - een antwoord op de Europese vraag naar meer taalgastvrijheid. "Rekening houdend met de vraag dat men het in tijden van europeanisering en internationalisering de migranten makkelijk maakt om zich aan hun nieuwe omgeving aan te passen, openen deze 'internetfaciliteiten' een aantal perspectieven. Ze laten het bestaande systeem intact, ze zijn individueel en niet collectief, ze staan niet haaks op het taalinburgerings- of assimilatiebeleid dat de gemeenschappen volgen, ze worden op vrijwillige basis door de gemeenten aangeboden en schakelen een modern medium in."

Misschien is dit ook wel een te overwegen piste voor de gemeenten in de Vlaamse Rand rond Brussel na de splitsing van het kiesarrondissement. Net zoals het Brussels Gewest internationaliseert de Rand immers ook hoe langer hoe meer.

Dat Brussel met de dag kosmopolitischer wordt, is een boeiend gegeven, maar het maakt het leven van de Brusselse Vlamingen er niet per se eenvoudiger op. "Wie geen enkele band heeft met het buitenland, gaat in Brussel stilaan tot een minderheid behoren. Deze inwijking versterkte tevens het sociaal-economisch dualisme van de stad. Hoogopgeleiden uit de Europese en internationale instellingen en bedrijven vestigden zich in het centrum en het rijkere zuidoosten van de stad. De grote groep arbeidersmigranten zocht de armere gemeenten op van de eerste en tweede verstedelijkte gordels."

Het is ook in de context van internationalisering en verpaupering dat de Brusselse Vlamingen zich staande moeten houden. Ze moesten bijvoorbeeld machteloos toekijken hoe de Conferentie van Burgemeesters de drie niet-benoemde burgemeesters uit de faciliteitengemeenten steunde. Ook tasten Franstalige ministers (onder het mom van internationalisering) veelvuldig de grenzen van de gewestbevoegdheden af. Witte en Van Velthoven: "Het feit dat het gewest opereert in de grijze zone tussen culturele en gewestmateries die betrekking hebben op de internationale rol van Brussel (image building, toerisme, ontwikkelingsplannen) en ook het feit dat de banden met Europa via het gewest verlopen, maakt de inbreng van de Vlamingen op deze terreinen beperkter en wordt door hen meer en meer als een probleem ervaren."

"De gewestvorming en de gewaarborgde positie die ze in de Brusselse gewestelijke instellingen genieten, zetten er de Vlamingen toe aan politiek actief te zijn in de hele regionale context. Dat die politiek direct en indirect de positie van de Vlamingen in Brussel versterkt, kan dan ook niet ontkend worden," aldus de auteurs. Maar ook: "Toch blijft ook op gewestelijk vlak de band met Vlaanderen het sterkste wapen van de Nederlandstalige Brusselaars om zich tegen de francofone meerderheid te beschermen."

--------------------------
Strijden om taal, de Belgische kwestie in historisch perspectief van Els Witte en Harry Van Velthoven is uitgegeven bij Uitgeverij Pelckmans, telt 240 bladzijden en kost 19,75 euro.