Turkse presidentsverkiezingen: ‘Oppositieaanhangers laten zich meer horen, ook in Brussel’

Sinds zaterdag kunnen zo’n 140.000 Belgen met een Turks paspoort hun stem uitbrengen voor de presidentsverkiezingen in Turkije. In Brussel kan dat op de Heizel. Volgens Turkijekenner Dirk Rochtus (KU Leuven) kan president Erdogan op minder steun rekenen bij de jongeren in Schaarbeek of Sint-Joost.

Zowel op de Haachtsesteenweg in Schaarbeek als in de smalle straten van Sint-Joost zal de Turkse verkiezingsstrijd op 14 mei met argusogen gevolgd worden in wat mogelijk een historische stembusslag wordt.

De stoel van Erdogan lijkt immers te wankelen, aldus professor Dirk Rochtus, die aan de KU Leuven onder meer lesgeeft over internationale politiek.

Even over de Turkse presidentsverkiezingen zelf: die lijken uit te draaien op een nek-aan-nekrace tussen president Erdogan en zijn rivaal uit het oppositieblok, Kemal Kilicdaroglu. Moet Erdogan zich zorgen maken?

Dirk Rochtus: De voorbije twintig jaar heeft Erdogan de presidentsverkiezingen vrijwel zonder slag of stoot gewonnen. Dat lijkt dit jaar uitgesloten. Voor het eerst moet hij schrik hebben. De kans is evenwel klein dat we de winnaar na de eerste ronde al kennen, want de nummer drie in de peilingen – Muharrem Ince – lijkt goed op weg om genoeg stemmen binnen te halen, waardoor een tweede ronde nodig zal zijn.

Erdogan moest de voorbije maanden heel wat kritiek slikken, vooral door zijn nalatigheid voor en na de verwoestende aardbeving. Maar ook de economische toestand in het land is desastreus.

Rochtus: Dat laatste speelt nog veel meer mee dan het misbeheer voor en na de aardbeving. De inflatie is torenhoog in Turkije en Erdogan gelooft niet dat je dan bijvoorbeeld de rente kan verhogen, maar houdt vast in het geloof in consumentenkrediet. Ondertussen is de koopkracht van veel Turken zwaar afgenomen en beginnen mensen misnoegd te raken over het politieke beleid in die economische crisis.

Nog een factor is de verzwakte gezondheid van Erdogan, maar die zou ook wel eens in zijn voordeel kunnen spelen: hij toont immers dat hij zichzelf opoffert voor het vaderland.

Turken in België stemmen traditioneel pro-Erdogan. In Vlaanderen ging het bij de verkiezingen van 2015 zelfs om bijna zeven op de tien Turkse stemmers, een record in Europa. In Brussel lag dat cijfer iets lager. Hoe komt dat?

Rochtus: De klassieke verklaring is het relatief hogere aantal Koerden in Brussel, die niet of nauwelijks op Erdogan stemmen. Dit jaar zou het wel eens kunnen dat de jongere generatie dat cijfer verder naar beneden haalt. Er leeft bij de Turkse jeugd toch wel een drang naar secularisatie, zowel binnen als buiten het land.

Er wordt wel beduidend minder campagne gevoerd dan andere jaren. Is daar een verklaring voor?

Rochtus: Dat heeft wellicht te maken met de gevoeligheid van campagnes van de partij van Erdogan in België en de buurlanden. De komst van politici van AKP (de Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling, waarvan Erdogan partijleider is, red.) heeft de afgelopen jaren immers kwaad bloed gezet bij onze regering. Misschien gaat Erdogan er ook wel vanuit dat hij in ons land, maar ook in Nederland, sowieso op veel stemmers kan rekenen. Wat wel nieuw is, en wat je ook in Brussel merkt, is dat oppositieaanhangers meer en meer van zich laten horen.

In Brussel kennen vooral Schaarbeek en Sint-Joost-ten-Node een sterke Turkse gemeenschap, gemeenten waar linkse partijen (vrij) sterk scoren. Nochtans staat Erdogan bekend als aartsconservatief. Hoe komt dat?

Rochtus: Ik denk dat het gaat om twee trends die los van elkaar staan. Enerzijds zijn het die linkse partijen die hier opkomen voor de Belgen met buitenlandse roots. Anderzijds kan Erdogan nu eenmaal op veel steun van nationalistisch-gezinde Turken rekenen. Onderschat de figuur-Erdogan ook niet als iemand die naar het buitenland toe Turkije sterk verdedigt en wiens consequente harde lijn tegen het Westen nog altijd indruk maakt.

De burgemeester van Sint-Joost-ten-Node, Emir Kir, die Turkse roots heeft, kwam enkele jaren geleden in opspraak omdat hij burgemeesters die banden hebben met de extreemrechtse Grijze Wolven, had uitgenodigd in zijn gemeente. Heeft iemand als Kir ook een invloed op de Turkse stembusslag hier?

Rochtus: De MHP (de Partij van de Nationalistische Beweging, red.), waaraan de Grijze Wolven gelieerd zijn, is intussen een bondgenoot van Erdogan. Het nationalistische gegeven op zich kan doorslaggevend zijn bij de stemkeuze van veel Turken. Zeker omdat velen in zijn voornaamste tegenkandidaat iemand zien die misschien net wat te vriendelijk is voor de Koerden. De rol van Kir in het stemgedrag van Turken uit Sint-Joost lijkt me echter eerder beperkt.