Vande Lanotte: 'Mensen bijten altijd in hun eigen staart'

Als New York door negentien burgemeesters werd bestuurd, dan zou de stad ook niet al te veel te zeggen hebben binnen de VSA. Senator en minister van Staat Johan Vande Lanotte (SP.A) laat er geen twijfel over bestaan: het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft – dringend – een interne stadshervorming nodig. Toch komt die reorganisatie er niet tijdens de volgende staatshervorming, de zesde al.

B oven op de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde, een herziening van de financieringswet en de overdracht van een pak bevoegdheden ook nog eens Brussel hervormen zou een schep te veel zijn.

Vande Lanotte deed de uitspraak woensdagavond in het Brussels Conservatorium, waar zijn partijgenote, Brussels parlementslid Elke Roex hem uitgenodigd had om aan de Brusselaars de SP.A-visie uiteen te zetten. "Brusselaars geloven Brusselaars niet, ze moeten het van een Oostendenaar horen," zei Roex.

Eén regering
Er schreven zich 380 belangstellende Brusselaars in, ook Franstalige. Vande Lanotte werd met vragen bestookt. N-VA-voorzitter Bart De Wever had toen zijn njet nog niet de wereld in gestuurd. Een lezing van Vlaams minister-president Kris Peeters (CD&V), ook al over Brussel, werd te elfder ure afgelast.

UCL-filosoof en Brusselaar par conviction Philippe Van Parijs mocht Johan Vande Lanotte uitdagen met tien stellingen. Vande Lanotte antwoordde in de lijn van zijn vlugschrift De Belgische Unie bestaat uit vier deelstaten. Van Parijs wou onder meer weten of een Unie met vier zeer ongelijke deelstaten - Brussel is veel kleiner dan Vlaanderen en Wallonië, maar veel dichter bevolkt - wel stabiel kan zijn. Antwoord: "Het gewicht van een deelstaat moet niet afgewogen worden aan het bevolkingsaantal of de -dichtheid, maar aan het economisch belang en de economische kracht in het buitenland. Wat het laatste criterium betreft, heeft Brussel weinig te vrezen: Brussel is een sterk merk." De Duitstaligen kunnen volgens Vande Lanotte leven met hun ondergeschiktheid. Wallonië daarentegen is kwetsbaar, kwetsbaarder dan Brussel; de toestand is er nog altijd zorgwekkend.

"Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest moet zijn economische macht in bestuurlijke structuren omzetten. Nu wordt het Gewest bestuurd door twintig regeringen," is Vande Lanottes analyse. En de remedie: "Brussel moet als een stadstaat worden bestuurd door één regering en negentien of meer districten, die buurt- en burgergerichte bevoegdheden krijgen."

De Vlamingen die tekeergaan tegen de negentien baronieën, moeten volgens Vande Lanotte wel beseffen dat een interne reorganisatie van Brussel ook de Vlaamse Brusselaars pijn gaat doen: "Nu halen de Nederlandstaligen hun macht uit de wet; in een democratie haal je macht uit de bevolking, uit politieke actie en de allianties die je smeedt." Met andere woorden: Vande Lanotte stelt de gewaarborgde vertegenwoordiging in vraag (nu zijn er zeventien Vlamingen verkozen, wat ook de verkiezingsuitslag is). Een vergaande uitspraak, waarvan niet uit te maken was of Vande Lanotte ze deed als politicus, voormalig koninklijk bemiddelaar of als hoogleraar (en de facto politiek waarnemer).

Vierdeelstatenmodel
Toch, vond Vande Lanotte, zou Vlaanderen stom zijn om Brussel te laten vallen. Ook in zijn vierdeelstatenmodel moeten de Vlaamse en de Franse Gemeenschap in Brussel onderwijs, cultuur en welzijn blijven organiseren. Vande Lanotte stapt niet mee in het 'alles-naar-het-Gewest'-model.

Dat Brussel gereorganiseerd wordt, is overigens niet alleen in het belang van de Brusselaars, maar is ook zeer nodig voor Vlaanderen. "Als de Brusselaars niet naar Vlaanderen komen om te werken, dan zal Vlaanderen verarmen." Vande Lanotte vindt het merkwaardig dat je in tal van Vlaamse steden uitzendkantoren vindt om Polen naar Vlaanderen te halen, maar niet om het grote arbeidsreservoir in de hoofdstad aan te boren. Vlaanderen doet met andere woorden te weinig om de Brusselaars te verleiden, en in eigen gewest worden de Brusselaars te weinig geprikkeld om in Vlaanderen te gaan werken.

Brussel-Halle-Vilvoorde
Philippe Van Parijs staat met zijn Paviagroep een federale kieskring voor (Vande Lanotte is daar niet voor), én hij is de man van het drietalige Brussel. Of Vande Lanotte kan instemmen met een drietalig Brussel, uitgebreid met de zes faciliteitengemeenten, wou Van Parijs nog weten. Vande Lanotte: "De taalgrens kan niet meer gewijzigd worden zonder heel het land overhoop te gooien. Grenzen wijzigen zonder dat er een oorlog aan voorafgaat, daar geloof ik niet in, dat gebeurt zelden." Daar staat tegenover dat de Vlamingen moeten aanvaarden dat de faciliteiten - in tegenstelling tot die in het Canadese Québec - niet uitdovend zijn. Dat zijn ze volgens Vande Lanotte overigens nooit geweest. "De zes miljoen Vlamingen moeten ook leren om te gaan met tachtigduizend Franstaligen op hun grondgebied, tachtigduizend Franstaligen die plichten én rechten hebben."

Tijdens een gesprek en petit comité voor zijn optreden wees Vande Lanotte ook op ongewenste effecten van hervormingen. Met een zuivere splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde gelooft niemand nog dat de Brusselse Vlamingen een gekozene in de Kamer krijgen. En als de inwoners van de zes faciliteitengemeenten in Brussel mogen stemmen, dan raakt er geen Franstalige meer verkozen in Vlaams-Brabant. "Mensen bijten altijd in hun eigen staart."