Xavier Mabille, vader van de Franstalige politicologie in België

Xavier Mabille is de voorzitter van het gezaghebbende Franstalige onderzoeksinstituut CRISP, dat eerder dit jaar zijn vijftigste verjaardag vierde. Een gesprek met de éminence grise van de Franstalige politicologie, over de komende verkiezingen. "Het Brusselse politieke landschap is, in tegenstelling tot het Vlaamse en Waalse, nooit stabiel geweest."

Xavier Mabille was van bij het prille begin betrokken bij het CRISP (Centre de Recherche et d'Information Socio-Politiques). Hij begon er te werken in 1960, schopte het als autodidact tot directeur en is op zijn 76ste nog altijd voorzitter van de raad van bestuur. "Ik heb geen enkel diploma," zegt hij met pretoogjes. "De eerste keer dat ik een universiteit van binnen zag, was in Leuven, om te doceren." Later werd hij erehoogleraar aan de ULB.

Het CRISP huist in een statig pand, niet luxueus, eerder doorleefd. Het adres klinkt oer-Belgisch: Queteletplein. Alphonse Quetelet was niet alleen astronoom, hij was ook de uitvinder van de moderne statistiek. Het uitzicht op diens sterrenwacht is bij zonnig weer prachtig.

Wat is de betekenis van de komende verkiezingen voor het Brussels Gewest, dat twintig jaar bestaat? De context is anders dan twee decennia geleden: België wankelt.
Xavier Mabille:

"Laten we eerst en vooral niet uit het oog verliezen dat de inzet van de verkiezingen dezelfde is als voorheen: we kiezen een parlement, waarbinnen een meerderheid wordt gezocht en waaruit nadien een regering wordt afgeleid. Bijzonder aan Brussel is dat er een meerderheid gevormd moet worden langs Franstalige én langs Nederlandstalige kant. Dat klinkt misschien banaal, maar dat is het allerminst. Nadat VU-staatssecretaris Vic Anciaux in 1997 ontslag had genomen (uit onvrede met het tekort aan Nederlandstalige brandweerlui, red.), was er tot aan de volgende verkiezingen geen meerderheid meer langs Vlaamse kant. Dat heeft de regering er weliswaar niet van weerhouden te regeren, maar gewoon kun je de situatie bezwaarlijk noemen."

Maar de Belgische context is wel anders dan in 1997?Mabille:

"Op 7 juni vinden er niet alleen Brusselse, maar ook Vlaamse en Waalse verkiezingen plaats en wordt ook het parlement van de Franse Gemeenschap samengesteld. Jammer genoeg raken de Europese verkiezingen hiermee op de achtergrond, al is dat in wel meer landen het geval. Anderzijds is het ook zo dat in staten waar alleen Europese verkiezingen worden gehouden, nationale thema's de campagne beheersen."

Zou het niet verstandig zijn als Brussel als hoofdstad, langs Franstalige kant, zou kiezen voor een klassieke tripartite van liberalen, socialisten en christendemocraten?
Mabille:

"De vraag is in hoeverre bij de samenstelling van de Brusselse regering rekening gehouden moet worden met de samenstelling binnen Waals Gewest en Franse Gemeenschap. Dat heeft te maken met partijstrategie. Een klassieke tripartite ligt niet zo voor de hand als je ziet hoe bits de strijd tussen MR en PS is. Maar dat is een strijd die Brussel overstijgt. Sinds het uitbreken van de financiële crisis, in september vorig jaar, verwijten de Franstalige socialisten de liberalen van MR dat de crisis het gevolg is van een ultraliberaal beleid. MR verwijt PS dan weer begripsverwarring door liberalisme en kapitalisme gelijk te stellen. Er woedt een felle strijd om het leiderschap in het Waals Gewest en de Franse Gemeenschap. De liberalen zijn lang de dominante politieke familie geweest in de hoofdstad."

Verwacht u een politieke aard­verschuiving?
Mabille:

"In tegenstelling tot Vlaanderen en Wallonië is Brussel altijd onstabiel geweest. Ik heb in vorige decennia Vanden Boeynants en PSC zien triomferen, maar ook PRL en FDF. In 2004 werd de PS totaal onverwachts de grootste partij; in 1999 was ze kleiner dan MR en kleiner dan Ecolo. In 2004 werden de Franstalige groenen dan weer gehalveerd. Vandaag voorspelt de barometer weer veel goeds voor Ecolo."

Acht u het denkbaar dat een Ecolo'er minister-president wordt?Mabille:

"Een groene minister-president zou een flinke opdoffer betekenen voor de PS en de carrière van Charles Picqué. De strijd om het minister-presidentschap gaat overigens tussen huidig minister-president Charles Picqué (PS) en senaatsvoorzitter en burgemeester van Ukkel Armand De Decker (MR)."

Brussel is traditioneel niet alleen een liberale stad, ook de vrijzinnigheid heette decennialang de politiek te beïnvloeden. Welke rol speelt la laïcité vandaag nog?Mabille:

"Het is duidelijk dat de vrijzinnigheid minder belangrijk is dan vroeger, het katholicisme is ook niet meer wat het veertig jaar geleden was. Het zijn voornamelijk Italianen en Polen die ervoor zorgen dat de kerken nog mensen trekken. Ondertussen is er een godsdienst heel nadrukkelijk aanwezig (de islam, DV/CD) die er veertig jaar geleden niet was: een grote gemeenschap waar PS en CDH voet aan wal proberen te krijgen."

Het valt op dat de vrijzinnigen de islam minder hard aanpakken dan het katholicisme destijds.Mabille:

"Misschien heeft de vrijzinnigheid minder zicht op de islam, wellicht zijn ze bang van racisme beschuldigd te worden, al is godsdienstkritiek uiteraard geen racisme."

Iets anders. Pessimisten vrezen dat het aantal Vlaamse stemmen onder de vijftigduizend zou kunnen zakken.
Mabille:

"Dat zou een falen zijn. Maar ik doe geen voorspellingen."

De Brusselse regering is in theorie paritair samengesteld, maar de indruk leeft dat de Nederlandstalige ministers harder moeten knokken voor hun dossiers dan de Franstalige.Mabille:

"Het zou me verwonderen mochten de krachtsverhoudingen binnen de Brusselse regering afwijken van de algemene regel dat ook hier de electorale sterkte doorweegt."

Ondertussen staan er nieuwe partijen op. Is Pro Bruxsel te vergelijken met de opkomst van het FDF, dat andere typisch Brusselse fenomeen

Mabille: "Ik kijk met belangstelling uit naar de resultaten van Pro Bruxsel. Maar een vergelijking met het FDF, dat in 1964 opgericht werd, ligt niet voor de hand. De context is totaal anders. Het FDF is ontstaan als verzet tegen de taalwetten van 1962-'63 die door een Franstalige intellectuele elite van de Brusselse en Leuvense universiteiten als bedreigend werden ervaren. Dat was vóór de staatshervormingen."

"Pro Bruxsel zou het liefst opkomen met tweetalige lijsten, omdat ze vinden dat Nederlands- en Franstaligen moeten samenwerken voor een aantal gemeenschappelijke uitdagingen die losstaan van taalkundige verschillen. Mijn nieuwsgierigheid bestaat erin te weten of het een intellectue­le elite is met of zonder achterban. Het FDF begon ook als een intellectueel verzet, maar bleek een grote schare onderwijzers en ambtenaren aan te spreken om tot een grote partij uit te groeien."

Het Brussels Gewest is een sleutel­element in de Belgische constructie. Binnen België pleiten de Franstalige partijen voor een volwaardig Brussels Gewest. Maar binnen Brussel trekken ze vaak de kaart van de gemeenten en beschouwen ze het Gewest vooral als geldschieter.
Mabille: "Ik ben geen financieel specialist, maar het is duidelijk dat er een veel betere coördinatie tussen het Gewest en de gemeenten moet komen. Antwerpen en Charleroi hebben aangetoond dat een fusie geen wondermiddel is. Een betere coördinatie zou niet alleen het imago van het Gewest ten goede komen, maar ook het dagelijkse leven van de Brusselaars verlichten. Een van de drama's van het Brussels Gewest is de eindeloze reeks openbare werkzaamheden, waarvan niet altijd duidelijk is wie de opdrachtgever is, of waartoe ze dienen. Er is werk aan de winkel."