Zeg niet stadswacht, maar 'gemeenschapswacht'

Om de wildgroei aan stadswachten tegen te gaan, heeft minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (Open VLD) een wet klaar die alle preventieagenten in ons land een eigen statuut moet geven met afgelijnde bevoegdheden, professioneler van aanpak en met één (paars) uniform. De Brusselse gemeenten staan op de rem.

Al in 2001 pakte Brussel Deze Week uit met een volledige pagina waarop een greep werd afgebeeld uit de stadswachten in de negentien Brusselse gemeenten. Toen al viel op wat voor een zootje het is.

Zeven jaar later is het niet veel beter: er zijn parkeerwachters, stadswachters, parkwachters, schoolwachters, en allemaal hebben ze een ander kostuumpje of hoofddeksel; ze hebben vaak ook een verschillend statuut, een verschillend opleidings­niveau en vooral: het is volstrekt niet duidelijk wie wat doet. En de versplintering door negentien gemeentebesturen maakt het er niet beter op.

Een studie van VUB en ULB uit 2005 kwam tot hetzelfde resultaat: een wettelijk initiatief is nodig om de wildgroei aan stadswachten in te dijken en duidelijke bevoegdheden af te bakenen, zodat de taken van de stadswachten niet in conflict komen met de preventietaken van de politie en met de privébewakingsdiensten.

Die wildgroei is, terloops gezegd, paradoxaal en merkwaardig, want de politiehervorming ligt nu al enkele jaren achter ons. En die had precies de bedoeling om de agent dichter bij de mensen te brengen. De nabijheidspolitie is een mislukking gebleken en de gemeenten in stedelijke gebieden zochten steeds meer naar instrumenten om de aanwezigheid van preventieagenten op straat te versterken, om het onveiligheidsgevoel in te dijken en de toenemende overlast tegen te gaan.

Stroomlijnen
Minister van Binnenlandse Zaken Patrick Dewael (Open VLD) liet in mei 2007, net voor de verkiezingen, een wet aannemen die een eind moet maken aan de bonte waaier aan stadswachten. Hij wou stroomlijnen, professionaliseren en uniformeren. De Brusselse burgemeesters waren niet onder de indruk. Ze vonden de wet haastwerk. "En vooral," zegt Bertrand Dhuyvetter, preventieadviseur in Schaarbeek, "we vonden ze niet toepasbaar. De Conferentie van Brusselse Burgemeesters heeft in september vorig jaar besloten om de wet naast zich neer te leggen en intussen na te gaan hoe ze verbeterd kon worden. De Brusselse burgemeesters zijn niet gekant tegen het principe - er moet een uniformering komen, maar niet zoals die in de wet is bepaald."

Een klein jaar later kreeg de Conferentie genoegdoening, ten minste op een aantal vlakken. Zo is de deadline van januari 2008 verschoven naar januari 2009. Tegen dan moeten de gemeenten wel een dienst oprichten voor gemeenschapswachten, in het Frans des gardiens de la paix. Er zijn gemeenschapswachten die vaststellingen mogen doen en pv's mogen opstellen om administratieve boetes te innen, en er zijn er die dat niet mogen doen.

De gemeenschapswachten houden zich bijvoorbeeld bezig met het controleren van huuraffiches (de prijs moet geafficheerd zijn), ze treden op tegen wildplassers, lawaaimakers of wie spuwt op straat. In die zin zijn de nieuwe gemeenschapswachten een soort van light-versie van de politie, met dat verschil dat ze niet gewapend zijn, geen handboeien dragen en geen onderzoek mogen voeren. De beëdigde gemeenschaps­wachters mogen dan weer wel een identiteitskaart vragen.

Ook opmerkelijk: de diensten Gemeenschapswachten zijn gemeentelijk georganiseerd, en niet volgens de politiezone. En de opleiding? "Hier moest echt iets veranderen," zeggen ze bij de federale administratie Preventie en Veiligheid. "Sommige agenten hadden drie dagen opleiding gehad, anderen drie maanden." De nieuwe wet stipuleert een verplichte opleiding voor de toekomstige gemeenschapswachten, ingericht door een provinciale of gewestelijke bestuursschool. Ook daartegen tekenen de Brusselse gemeenten bezwaar aan omdat de opleiding nu soms door vzw'tjes wordt gegeven. De federale regering wou ook een examen, maar dat is geschrapt. Dhuyvetter: "Het gaat vaak om laaggeschoolde stadswachters die al een tijdje in dienst zijn. We kunnen die toch niet collectief ontslaan als ze niet voor het examen slagen?"

Onduidelijkheden
Een aantal gemeenten, onder meer Evere, is intussen al overgegaan tot de oprichting van een dienst Gemeenschapswachten, om klaar te zijn tegen 1 januari 2009. Schaarbeek heeft dan weer beslist om dat niet te doen. Dhuyvetter: "Voor ons zijn er nog te veel onduidelijkheden in de wet. Wat met agenten die zijn aangeworven in het kader van jongerenbanenplannen? Wie gaat die betalen? Wie gaat de uniformen betalen? Wat met de stadswachten die nu in handelskernen actief zijn? Nu
helpen ze klanten en handelaars, maar die taak is niet bepaald in de wet."

Het kabinet van minister Patrick Dewael buigt zich momenteel over het uniform, dat er voor alle gemeenschapswachten in dit land hetzelfde zal uitzien. Het gaat om een paarse broek en vest. De Brusselse burgemeesters hebben het ook daar moeilijk mee. "Paars bestaat al," zegt Dhuyvetter, "en wel voor laaggeschoolde stewards. Als die kleur voor alle gemeenschapswachten zal gelden, dan vrezen parkwachters bijvoorbeeld dat ze te veel met die laaggeschoolde stewards geïdentificeerd zullen worden, en dat zint hen helemaal niet."