40 jaar na Brel: 'Hij was een Brusselaar, een Belg'

Veertig jaar geleden nam de wereld afscheid van Jacques Brel. Was de wereldberoemde chansonnier een Vlaming, zoals hij zelf beweerde? “Hij was zeker een Brusselaar en een Belg”, zegt Thijs Delrue, auteur van Brel, de Belg.

Het is vandaag veertig jaar geleden dat Jacques Brel overleed in Bobigny, vlakbij Parijs. "Maar Brussel is altijd dé stad van de legendarische chansonnier geweest," zegt auteur Thijs Delrue, die een boek over zijn leven schreef: Brel, de Belg.

“Voor hem was Brussel altijd thuiskomen”, zegt Delrue aan BRUZZ. “Hij was er opgegroeid en ging er naar de scouts.” Toch maakte Brel carrière in Parijs, waar hij uiteindelijk ook woonde. “Maar hij heeft er zich nooit honderd procent goed gevoeld. Zijn vrienden noemden hem een typische Brusselse zwanzer.”

Vlaming

Brel noemde zichzelf dan weer ‘een Vlaming die Frans spreekt.’ De familie Brel had zijn roots in het West-Vlaamse Zandvoorde, waar Jacques’ overgrootvader zelfs burgemeester was. “Jacques Brel voelde zich verbonden met Vlaanderen, met de kust waar hij als kind op vakantie ging, en romantiseerde dat ook”, aldus Delrue. “Bizar”, vindt de auteur, “dat hij zich als Franstalige outte als Vlaming, terwijl hij amper twee of drie zinnen Vlaams kon.”

Toch is de relatie tussen Brel en Vlaanderen dubieus en vooral complex. Zo kon de zanger zich niet vinden in de Vlaamse zaak. “Het idee dat Vlaanderen niet proper was tijdens de oorlog speelde daar een rol in”, aldus Delrue. “Hij heeft Vlamingen ook geschoffeerd in een aantal liedjes.” Een voorbeeld daarvan is Les Flamandes, waarin hij het Vlaamse platteland op een stereotyperende manier portretteert.

“Hij heeft Vlamingen ook geschoffeerd door te zeggen dat zij tussen de oorlogen katholiek zijn, en tijdens de oorlog nazistisch,” gaat Delrue verder. “Er was veel onbegrip voor Brel bij de Vlamingen, bij wie hij pas na zijn dood aan populariteit won.”

‘Vol contradicties’

Veertig jaar na zijn dood is Brussel natuurlijk ontzettend veel veranderd. “Brel zou schrikken van de Vlaamsheid van de hoofdstad vandaag”, zegt Delrue. “De ontvoogding van de Vlamingen heeft zich doorgetrokken.”

Vandaag is Brussel vooral ook een multiculturele stad. “Hij zou daar, denk ik, met open armen tegenover staan. Hij heeft zelf altijd tolerantie gepredikt. Maar men praktiseert natuurlijk niet altijd wat men predikt. En Brel zat vol contradicties, hij had ook een conservatieve kant,” besluit Delrue.