Alex Jaime, op de barricaden voor asielzoekers

"Bergen werk hebben we al verzet. Maar helaas willen de politieke verantwoordelijken niet volgen. De politiek blokkeert alles; leugens, valse beloften, het lijkt onverbrekelijk met het spel verbonden." Alex Jaime is Ecuadoraan en zet zich nu al jarenlang in voor mensen zonder papieren. Zelf heeft hij pas sinds twee maanden een geldige verblijfsvergunning.

Nu bijna dertien jaar geleden kwam Alex Jaime in België terecht. "Toen ik de miserie in mijn vaderland ontvluchtte, was het de bedoeling een nieuw leven op te bouwen in Engeland. Mijn vriendin zat er al met ons zoontje van vier, net als veel van mijn vrienden. Na een eerste mislukte poging ben ik een drietal maanden in Spanje gebleven. Maar de Spanjaarden waren me te agressief. Zeker tegenover Latino's, die ze als minderwaardig beschouwen. Vervolgens heb ik nogmaals geprobeerd Engeland binnen te geraken, deze keer vanuit Nederland. Alweer een mislukking. Net als mijn derde poging vanuit België en mijn vierde vanuit Ierland, Dublin. Zo ben ik uiteindelijk in Brussel gestrand."

"Mijn zoon heb ik iets meer dan drie jaar geleden voor het eerst teruggezien. In Madrid. Ik was geschokt, hij was ondertussen groter dan ik. Sedertdien hebben we geregeld contact via internet en telefoon. In september ga ik ook opnieuw naar Ecuador. Familie bezoeken, ouders, zussen, broers. Ik kijk er reikhalzend naar uit."

De eerste drie maanden in Brussel waren ongemeen hard. "Met mijn Spaans en het beetje Engels dat ik kende, kon ik bijna nergens terecht. Het was net of er geen enkele Latino in Brussel rondliep. Dikwijls gebeurde het dat ik de hele dag met niemand sprak; ik voelde me alleen op de wereld, onzichtbaar."

Evangelisten
"Elke dag weer ging ik de straat op, op zoek. Tevergeefs. Tot ik op een dag een groep Latino's tegenkwam. Een van hen sprak me aan, het was alsof er een sluis openging. Ik begon te praten, te praten, te praten... Snel, geëxciteerd, onverstaanbaar. Die mensen, evangelische christenen, hebben mij meegenomen naar hun kerk in Sint-Joost. Daar ben ik bijna twee jaar gebleven. Ik volgde er seminaries en werkte er met kinderen. Toneelstukjes spelen, muziek maken in de kerk. Ik heb daar ook voor het eerst in mijn leven een boek helemaal uitgelezen. De Bijbel, tot drie keer toe."

Door zijn weldoeners is Jaime na die twee jaar ook voor het eerst aan werk geraakt. "In de illegaliteit. Ik was een sans-papier, ik had geen enkel recht. Het was alsof ik niet bestond voor dit land. Gelukkig ben ik mensen tegenkomen die het goed met mij voorhadden en heb ik veel dingen kunnen leren. Metselen, schilderen, elektriciteit installeren, vloeren leggen. Mijn laatste werkgever - die goed in de vastgoedsector had geboerd en wiens huis en domein ik helemaal heb opgeknapt -, heeft mij ervan overtuigd dat ik vooruit moest in het leven. Toen hij met pen­sioen ging, heeft hij me een heel mooi cadeau gegeven: zijn cliëntenlijst, zijn werkmateriaal en een dossier met al zijn tarieven. Nu ik mijn papieren heb, ben ik tijdelijk gestopt met werken om een opleiding bedrijfsbeheer te volgen. In de toekomst helemaal legaal als zelfstandige kunnen werken en functioneren als een volwaardige burger van dit land, is een droom die werkelijkheid wordt."

Razzia's
Alex Jaime vertelt het me allemaal op een zonovergoten terrasje op het Sint-Gillisvoorplein. Hij is daar duidelijk graag gezien, een man van de buurt. Met een groot hart ook: sedert 2003 zet hij zich onverdroten in voor de zaak van de mensen zonder papieren.

"Aanleiding waren de razzia's van de politie van Sint-Gillis in huizen waar mensen in de illegaliteit leefden. Al wie betrapt werd zonder papieren, werd afgevoerd naar een gesloten asielcentrum. Ik heb mij toen aangesloten bij de mensen die ertegen protesteerden en na enkele maanden hebben we in Elsene een platform opgericht: het Collectif contre les Expulsions. Na enkele kleine succesjes zijn we gaan werken rond het bewustmaken van de bevolking voor het lot van de sans-papiers en nog meer actie beginnen te voeren."

"Een tweede keerpunt kwam er in 2005, toen een groep mensen zonder papieren van Rijsel naar België kwam. Zij hebben de UDEP opgericht, de Union pour la Défense des Sans-papiers, de Unie van Mensen zonder Papieren. Later hebben we met een aantal militanten ook in Brussel een afdeling opgericht, waarvan ik mandataris ben. Nu is de UDEP actief in alle belangrijke steden van het land. In feite is dat een uitvloeisel van de succesvolle bezetting van de Sint-Bonifatiuskerk in Elsene."

Nog een succes: de acties in Sint-Gillis, nadat de toenmalige burgemeester van Anderlecht, Jacques Simonet, een einde had gemaakt aan een kerkbezetting in zijn gemeente. "Er zijn toen een veertigtal mensen opgepakt, die allemaal zijn overgebracht naar gesloten asielcentra. We hebben betogingen en artistieke activiteiten georganiseerd. Na vijf maanden actievoeren en onderhandelingen zijn die veertig mensen weer vrijgekomen."

"Met de UDEP zoeken we naar geschikte gebouwen om te bezetten, we onderhandelen waar het kan om de publieke opinie in beweging te krijgen, de politiek. Het is begonnen met de kerken, vervolgens hebben we onze pijlen gericht op openbare gebouwen. We moesten - en moeten - daarbij heel planmatig en voorzichtig te werk gaan, zodat we de zaak onder controle houden. Steeds kunnen er mensen met slechte bedoelingen tussenzitten, infiltranten van de politie. De hongerstakingen die daar weleens vaker uit groeien, dat is niet ons werk, neen. Dat is de beslissing van de mensen zonder papieren zelf. En het is ook hun volste recht."

"In 2006 en 2007 hebben we tienduizenden mensen op de been gebracht, maar in se hebben we niets kunnen veranderen. Daarom zijn we begonnen met het wakkerschudden van de academische wereld vanbinnenuit, door acties te voeren op de campussen van universiteiten. Niet tevergeefs, het is een grote steun dat de studenten betrokken zijn. We hebben nu rectors aan onze zijde, en er is ook een interuniversitair comité opgericht. Maar de politiek is en blijft de grote sta-in-de-weg."

Angelica
Ook in de zaak van het elfjarige Ecuadoraanse meisje Angelica en haar mama, die in 2007 de krantenkoppen haalden, heeft Alex Jaime zijn nek uitgestoken. "Bij zijn bezoek in 2007 aan België zou president Correa onze gemeenschap toespreken en in de ambassade vragen beantwoorden. Ter plekke bleek echter dat de verantwoordelijken van de ambassade onze vragen vakkundig naar de prullenmand hadden verwezen. Zo hoog zat het me dat ik op tafel ben gesprongen en ben gaan roepen en tieren. Op die manier heb ik de aandacht kunnen trekken van kameraad Correa en hem vervolgens kunnen uitleggen dat in België kinderen worden opgesloten, als misdadigers. Families, mensen die de miserie in hun land zijn ontvlucht. Daarop is hij het gesloten asielcentrum in Steenokkerzeel gaan bezoeken; hij vroeg me mee te komen. Dat risico kon ik niet lopen. Wel heb ik op hem gewacht, en toen hij na drie kwartier weer buiten kwam, zag ik tranen in zijn ogen. Hij kon aanvankelijk zelfs geen woord uitbrengen. Dan, met moeite: 'Ik heb hier vijftien jaar gewoond, ik heb gestudeerd in Leuven. Nooit had ik kunnen denken dat in België zulke praktijken mogelijk zijn.' Vervolgens ben ik met president Correa naar de ambassade gegaan en heb ik hem uitgelegd hoe de vork precies in de steel zit. De zaak is daarop de wereld rond gegaan; elk uur van de dag kreeg ik journalisten van overal aan de lijn. Maar de trieste rea­liteit is dat het niets heeft opgeleverd. Er worden nog altijd kinderen opgesloten in de asielcentra. Kinderen die zelfs nog niet beseffen waarom ze hier zijn, en zeker niet waarom ze opgesloten worden."