Ann Brusseel: 'Uit respect voor mensen val ik dogma's aan'

Open VLD-politica Ann Brusseel is openlijk vrijzinnig, en maakt daar geen geheim van. Die houding wordt duidelijk gewaardeerd door heel wat Brusselaars. Al ligt ze niet altijd makkelijk bij de oude bondgenoten. “Ik voer andere discussies met mijn socialistische vrienden dan met socialistische politici.”

Ik zeg toch ook niet dat Opus Dei het land regeert?” Open VLD-politica Ann Brusseel is hard voor CD&V-voorzitter Wouter Beke. Die ziet het liberale voorstel om de scheiding tussen kerk en staat in de grondwet te verankeren als een teken van de ‘loge-agenda’.

“Er is een tegenbeweging uit conservatieve hoek,” klinkt het bij Brusseel. “Zij zijn bang van onze vraag om dat in de grondwet te zetten, en zien daar een geheime agenda van de vrijzinnigen in, van de vrijmetselaars. Bon. Er is geen anti-gelovig complot. Wie zo’n dingen zegt heeft geen rationele argumenten en gaat het persoonlijk spelen. Die haalt er complotten bij.”

Open VLD-politica Ann Brusseel is een van de populairste Vlaams-Brusselse politici op Twitter. Het Vlaams parlementslid uit Anderlecht neemt geen blad voor de mond als het gaat over haar stokpaardjes, en dat wordt duidelijk gewaardeerd door heel wat mensen. Die thema’s, dat zijn onderwijs, gelijke kansen, vrijzinnigheid en LGBT-rechten (lesbian, gay, bisexual, transgender, red.).

Er bestaat veel verwarring over de vrijzinnigheid. Wat betekent vrijzinnig zijn voor u eigenlijk?

Brusseel: “Er worden heel veel termen op een hoop gegooid, er wordt een amalgaam gemaakt, zeker over wat vrijzinnig is en wat niet. Ook door mensen in mijn eigen partij, trouwens. Vrijzinnigheid wordt in België nog altijd niet gezien als iets positiefs. Mensen associëren het met antiklerikalisme en de schoolstrijd van weleer. Terwijl dat antiklerikale destijds wel gerechtvaardigd was. De kerk had heel veel macht, er was de verwevenheid met het onderwijs, de ziekenzorg. Vrijzinnigen geven kritiek op dat systeem, maar niet op individuele gelovigen.”

“Vrijzinnig zijn betekent dat je geeft om pluralisme. Dat mensen kunnen geloven wat ze willen. Je kunt ook vrijzinnig zijn zonder atheïst te zijn. Dat wil zeggen dat religies zich niet mogen bemoeien met iemands persoonlijke vrijheid. Het recht op abortus en euthanasie inperken kan daarom echt niet. Het kan niet dat een godsdienst regels oplegt aan anderen. Het gaat erom dat je toont dat de overheid er voor iedereen is, dat die neutraal is en dat ook altijd zal blijven.” “De meeste Belgen gaan akkoord met wat ik zeg, maar ondertussen is er wel een andere godsdienst op het toneel gekomen, de islam, die eisen stelt, die meer godsdienstige invloed wil in de politiek.”

Durven de vrijzinnigen wel genoeg te spreken over de islam? Ze richten zich nog altijd vaker op de katholieke kerk.

Brusseel: “De katholieken schieten snel in een kramp. Ik denk dat ze vrezen voor de subsidiëring van hun instellingen. Maar er is inderdaad wel een intern debat tussen vrijzinnigen als het over de islam gaat. De mensen die in de georganiseerde vrijzinnigheid werken zijn meestal liberalen, socialisten en groenen. En het valt me op dat het voor linkse politici moeilijker is om dingen te benoemen, de liberalen hebben daar meestal geen probleem mee.”

“Ik voer andere discussies met mijn socialistische vrienden dan met socialistische politici. De linkse kiezers willen vaker kritiek horen van hun partij op de islam. De lakse houding van de SP.A is voor hen frustrerend. Ze horen dingen van hun partij die ingaan tegen hun levensbeschouwing. Er is een kloof tussen die mensen en de top van de partij. Dat wil niet zeggen dat het onverdraagzame mensen zijn.” “Ik geef kritiek op de islam als systeem. Niet op individuele moslims. In België schieten we snel in een kramp als het over godsdienst gaat. Dan klinkt het dat je respect moet hebben voor de mensen. Alsof je geen respect hebt voor mensen als je dogma’s aanvalt. Het is net uit respect voor mensen dat ik dogma’s aanval.”

Ligt de vrijzinnigheid dan in de knoop met de islam?

Brusseel: “De ene levensbeschouwing moet niet in de knoop liggen met de andere. De rol van de vrijzinnigheid is wel om naar de politiek te stappen en de aandacht te vestigen op bepaalde zaken. Waak over de seculiere samenleving. Maar het is niet de verantwoordelijkheid van een groep burgers om tegen een andere groep burgers te zeggen wat ze wel of niet moeten doen.” “Maar ja, binnen de vrijzinnigheid zijn er discussies. Gelukkig maar. We hebben geen boek of heilig schrift, dus discussiëren hoort erbij. Maar discussiëren wil niet zeggen dat je in de knoei zit.”

Hoe zit het met jullie voorstel om het vak LEF in te voeren in het secundair, Levensbeschouwing, Ethiek en Filosofie? Moet dat een vak worden in de plaats van de bestaande zedenleren?

Brusseel: “Er zijn alleszins heel veel aanhangers van LEF. Er is een groot maatschappelijk draagvlak, en dat stemt me hoopvol. Dat betekent dat onze samenleving open en tolerant is, toleranter dan soms gedacht wordt. Mensen willen dat kinderen weten welke overtuigingen en filosofieën er zijn, en dat ze daar kritisch over nadenken. Maar politiek blijft het een moeilijke kwestie die zorgt voor veel discussie.” “Mijn standpunt is dat godsdienst privé is en dat het onderwijs daar geen tijd of geld moet insteken. Scholen moeten kinderen wel leren met elkaar te discussiëren over godsdienst en filosofie. Je moet ook ethische kwesties benaderen, en kinderen leren wat het betekent om een actieve burger te zijn in een open en diverse samenleving. Het gaat dus om een stuk meer dan gewoon een droog overzicht geven.”

“LEF is belangrijk omdat identiteit meer moet zijn dan het slikken van een instant soepje. Kinderen moeten weerbaar zijn, jongeren moeten nuance kunnen zien, meerlagige identiteiten. De zoektocht naar hun identiteit oplossen door te zeggen ‘kies er maar gewoon eentje uit deze lijst’ is niet de juiste manier.”

Die weg naar meer kennis over religies, en meer begrip, kan dat ook door wat het katholiek onderwijs wil doen met de zogenaamde ‘dialoogschool’? Door meer plaats te maken voor andere religies op school?

Brusseel: “Dat moet u hen zelf vragen. Ze zullen dat wel evalueren. Heel veel hangt af van de leerkracht in België, doordat er geen centrale examens zijn heeft de school veel vrijheid. En ik merk dat er in katholieke scholen veel leraars werken die veel openheid tonen en niet zoveel bezig zijn met het katholieke geloof. Er zijn vooral grote verschillen tussen scholen en leerkrachten.”

Is er nood aan vrijzinnige scholen?

Brusseel: “Ik denk dat niet. Wij zijn grote voorstanders van het officieel onderwijs, omdat daar ruimte is voor elk kind, wat ook de afkomst of achtergrond van dat kind is. Vrijzinnigen hoeven niet per se een net met godsdienstloze scholen te hebben. Maar het is wel belangrijk dat de overheid het officieel onderwijs blijft steunen, anders kan het gebeuren dat bepaalde streken gewoon geen scholen van het officieel onderwijs hebben. Mijn dochter zal in elk geval naar het Gemeenschapsonderwijs gaan.”

Er is natuurlijk een onderwijsinstelling die wél helemaal vrijzinnig is, de Vrije Universiteit Brussel. Zij hebben deze week een congres over hun identiteit gehouden. Wat verwacht u daarvan?

Brusseel: “Er is een enquête gehouden bij de VUB’ers, en ik ben erg benieuwd naar de resultaten. Ik denk dat het een goede zaak is voor de VUB om zich opnieuw te positioneren. Ook intern, om eens te kijken waar je staat, zeker na de sterke groei die de VUB de laatste jaren gekend heeft. Maar ik denk niet dat de VUB haar eigenheid is verloren door die groei.”

Vanaf volgend academiejaar heeft de VUB een nieuwe rector, Caroline Pauwels.

Brusseel: “Caroline gaat dat heel goed doen. Ze heeft een visie over de VUB en wil ook open discussiëren met mensen over de identiteit van de universiteit. Maar daarnaast is ze ook bezig met thema’s die groter zijn dan de VUB, bijvoorbeeld hoe het hoger onderwijs georganiseerd is en hoe de VUB het verschil kan maken voor de maatschappij. Het is natuurlijk moeilijk om na Paul De Knop te komen, die het de afgelopen jaren fantastisch gedaan heeft. De VUB had op een
bepaald moment een managementvisie nodig, en hij heeft die gebracht.”

“Weet u, de universiteiten zijn erg belangrijk voor de stad, de VUB en de ULB. We beseffen dat niet altijd. Dat geldt ook voor Gent en Leuven, dat zouden provinciestadjes zijn zonder hun universiteiten. Als je aan politiek wil doen moet je beseffen dat die instellingen een troef zijn.”

“Maar de gedachtewisseling tussen de stad en het hoger onderwijs is er niet genoeg. Wel bij de Vlaamse Brusselaars, die beseffen dat het hoger onderwijs noodzakelijk is, ook voor de Vlaamse gemeenschap in Brussel. Maar daar blijft het ook bij.”