Arau: 'Waarom Europa Josaphat moet kiezen (en niet Delta)'

Waar komt de nieuwe Europese wijk? Delta en Josaphat, twee spoorweggebieden, concurreren met elkaar. Isabelle Pauthier, directrice van de Atelier de Recherche et d’Action Urbaines (Arau), vindt dat de Europese Commissie de foute keuze maakt.

Er werken vandaag 35.000 mensen voor de Europese Commissie, verdeeld over 71 gebouwen, goed voor een miljoen vierkante meter kantoor en ongeveer elfduizend parkeerplaatsen. De Europese Commissie wil de vestigingen verder concentreren rond haar hoofdlocatie: de Europese wijk. Het Brussels Gewest heeft al een masterplan ontwikkeld (2008) en een wedstrijd georganiseerd. Dat kreeg zijn beslag in het Stadsproject Wet (2009). Vandaag tekenen Gewest en Stad Brussel de verdere contouren uit in een Bijzonder Bestemmingsplan.

De Europese Commissie wil daarnaast bijkomende gedecentraliseerde vestigingen ontwikkelen in Brussel. In september 2009 heeft ze een oproep gelanceerd tot 'het indienen van blijken van belangstelling'. Het Brussels Gewest heeft twee voorstellen ingediend: het spoorweggebied Delta, tussen Oudergem en Elsene, en het oude rangeerstation Josaphat in Schaarbeek-Evere. Het Brussels Gewest is sinds 2005 eigenaar van die voormalige NMBS-terreinen via de Maatschappij voor Vastgoedverwerving (MVV).

Op 4 februari van dit jaar meldde brusselnieuws.be dat de Europese Commissie voor Delta heeft gekozen. In de tweede vestigingsplaats zal 250.000 vierkante meter kantoren komen, een nieuwe Europese school en een crèche.

Arau heeft het Richtschema Delta geanalyseerd. Het spoorterrein kampt onmiskenbaar met heel wat handicaps. Delta ligt ten eerste ingesloten tussen drie spoorlijnen, die nog altijd in gebruik zijn. Er is veel lawaaihinder. De spoorwegsite is ook moeilijk bereikbaar en ligt in een kom. Bovendien is de capaciteit beperkt. Uitbreiden is onmogelijk.

Op basis van die analyse oordeelt Arau dat Delta niet over de gewenste configuratie beschikt voor de inplanting van de Europese Commissie. Tot overmaat van ramp wil het Brussels Gewest de autosnelweg E411 doortrekken tot aan de Generaal Jacqueslaan, zoals in de jaren 1960, met een overstapparking van duizend plaatsen erbij!

Het Richtschema raamt de infrastructuurkosten voor de treinsite Delta op 103 miljoen euro, waarvan 10,5 miljoen alleen al voor parkeergelegenheid, nog voor de eerste steen is gelegd. De treinsporen moeten overkapt worden, de hele kom moet onder een betonplaat komen, er moeten bruggen en passerellen worden gebouwd. Geloven dat de ambtenaren met het openbaar vervoer zullen komen, is hypocriet, als de autosnelweg tot aan de kantoren wordt doorgetrokken. Het is niet ondenkbaar dat die snelweg op een dag tot aan Schuman wordt doorgetrokken.

De keuze voor Delta heeft dus meer na- dan voordelen voor de stad. De keuze is bovendien in strijd met de principes van de Europese Unie over de levenskwaliteit in de steden, duurzame mobiliteit, enzovoorts. Het is niet omdat de Commissie al 80.000 vierkante meter inneemt aan het nabijgelegen Beaulieu, dat Europa voor Delta moet kiezen. Het is een keuze die van misprijzen voor de stad getuigt. Ook dat de ambtenaren eerder in het zuiden en het oosten van het Brussels Gewest wonen, of dat ze het liefst met de auto naar het werk pendelen, vindt Arau niet voldoende redenen voor de voorliggende keuze.

Tijdens de Middagen voor de stedenbouw van Arau op 1 december heeft de vertegenwoordiger van de Europese Commissie uitgelegd dat zijn diensten de opdracht hebben gekregen om de "technische en economische haalbaarheid te bestuderen" van de keuze voor Delta. Om al de hierboven geschetste redenen wordt dat geen makkelijke klus.

Josaphat
Er is een alternatief; Arau heeft het al in 1982 voorgesteld. De publieke overheden kunnen het rangeerstation Josaphat ontwikkelen als een nieuwe Europese stadswijk en die een stedelijk en gemengd karakter geven. Dit zou op een waardige manier de historische erfenis van de Europese stad uitdrukken. Die mag en kan geen getto zijn, geen hyperbeveiligde enclave, afgezet met torens...

De Josaphat-site zal weliswaar een GEN-station moeten krijgen (het ligt op de lijn tussen Schuman en de luchthaven), maar de site is groter en beter bereikbaar vanuit de rest van de stad. Twee BBP's zijn door de betrokken gemeenten in die zin uitgewerkt. De Europese Commissie zou er een stedelijke meerwaarde kunnen bieden. Ze zou er twee stadswijken met elkaar verbinden en er opnieuw voor echte stedelijkheid (urbanité) kunnen zorgen.

En Delta? Die site moet voorbehouden blijven voor de hightech-indus­trie en voor collectieve voorzieningen.

Het Plan voor de Internationale Ontwikkeling van Brussel (PIO) spreekt zich niet uit over de optie Delta voor Europa. Over Josaphat wel. Zo lezen we: "Op die manier dragen we bij tot een vlottere Europese verankering in Brussel, in een goede verstandhouding met de gemeenten Schaarbeek en Evere, die op deze site graag een Europese pool willen vestigen, alsook een wijk met woningen die moeten dienen als voorbeeld in duurzame ontwikkeling." Moeten we hierin een signaal zien? De toekomst zal het uitwijzen.

Arau vindt dat het Brussels Gewest, net als Antwerpen, een globaal richtschema moet opstellen. De Brusselaars vinden dat de beslissingen voor de inrichting van hun stad genomen moeten worden door de gewestelijke overheden in het kader van een coherente visie en na een democratisch debat. En niet in stukjes en beetjes door publieke en private projectontwikkelaars.

Isabelle Pauthier (vertaling Steven Van Garsse)