Assar: 'Aan glamourarchitectuur doen wij niet mee'

Ze bouwen geen fraaie stations in Luik, geen Guggenheim Museum in Bilbao. Met Santiago Calatrava of Frank Owen Gehry werken ze niet samen. In mensentaal: ze leveren geen staaltjes van kunstzinnige architectuur af. En toch kreeg het Brusselse architectenbureau Assar onlangs drie prijzen op de vastgoedbeurs Mipim en mogen ze het nieuwe Navo-hoofdkwartier ontwerpen.

Ondanks de economische crisis boert Assar niet slecht. Er zijn de drie Mipim-prijzen, in Cannes uitgereikt door de fine fleur van de vastgoedsector. Binnen enkele weken gaat ook de eerste spade in de grond van hun 'werf van de eeuw', de nieuwe Navo. En dan te bedenken dat de oprichter, Eric Ysebrant de Lendonck, zijn carrière in de jaren 1970 begon door villa's te tekenen.

"Toen werd je opgeleid tot architect om in je eentje aan een tekentafel te zitten. Een mentaliteit die nog steeds, zij het in mindere mate, leeft. Een drama voor ons beroep is dat. Net zoals een vliegtuig het werk is van een heel groot team en niet van de piloot, is dat bij een gebouw ook zo. Daarom alleen al vind ik de titel 'sterarchitect' wat overtrokken. Zelfs de sterarchitect heeft een hoop mensen nodig om hem te helpen zijn ontwerp uit te werken."

Geen sterallures, maar toch haalde Assar het contract voor het nieuwe Navo-hoofdkwartier binnen, in samenwerking met een bureau uit de Verenigde Staten. "Want we hadden al snel door dat een Belgisch bureau op zich geen kans maakte," zegt directeur en partner Renaud Chevalier. "Het gebouw wordt nu al meer dan tweehonderdduizend vierkante meter groot. En dan is er in de plannen al rekening gehouden met een mogelijke uitbreiding. De Navo zal er de komende jaren immers nog leden bij krijgen."

Het werk aan het Navo-hoofdkwartier zal normaal gezien vijf jaar duren. In crisistijden is zo'n langlopende werf een zegen voor een architectenbureau. "We hebben het niet breed," zegt Chevalier. "Maar we hebben nog niemand hoeven te ontslaan. Voorlopig doorstaan we de crisis omdat we het heel gediversifieerd aanpakken. We ontwerpen zowel kantoren als appartementsgebouwen en ziekenhuizen. De bureaus die alleen kantoren ontwerpen, zien meer zwarte sneeuw. Zeker omdat we voor dit jaar geen grote heropleving zien. Voor 2011 hebben we wel hoop op beterschap. Een ding is zeker: onredelijke pieken als in de periode 2005-2008 zullen we niet meer zien. En maar goed ook, want dat fenomeen was onnatuurlijk."

Wie het heeft over architectuur, kan in deze tijden niet meer om het concept 'duurzaamheid' heen. Een van de drie Mipim-beeldjes ging naar het project Solaris aan de Terhulpsesteenweg, het eerste groene kantoorgebouw van de hoofdstad. "Duurzaam bouwen is de toekomst," zegt Chevalier. "Binnen enkele jaren zal elk nieuw gebouw duurzame elementen moeten bevatten. En dat gaat niet alleen om bijvoorbeeld isolatie. In ons ontwerp voor het Navo-hoofdkwartier gebruiken we het puin van de afgebroken kazernes om de wegen op het terrein aan te leggen. Zo sparen we meer dan vijftienduizend vrachtwagenritten uit."

"Maar de echte uitdaging ligt in renovatie. In Brussel zal dat het belangrijkste element worden om duurzame gebouwen te krijgen. De stad is volgebouwd, er is nog maar heel weinig braakland en de plaats voor nieuwbouw is beperkt. Wie aan duurzame gebouwen denkt, moet dus niet aan een mooi nieuw gebouw denken." Niet voor niets won Assar ook een Mipim-prijs voor de renovatie van het hoofdkwartier van de MIVB.

"Belgische architectenbureaus doen het traditioneel goed op de Mipim," zegt Eric Ysebrant. "Dat komt omdat het in feite een vastgoedbeurs is en er daarom ook projectontwikkelaars, aannemers, verzekeraars en dergelijke bij betrokken zijn, mensen die ook kijken naar de bruikbaarheid van een gebouw. Het is zeker geen schoonheidsprijs."

Of Ysebrant er dan niet van droomt om een ontwerp als het Guggenheim in Bilbao neer te poten? "Je moet altijd dromen, maar een mens moet ook praktisch zijn. Kijk maar naar het ontwerp van de Freedom Tower door Daniel Libeskind (dat op de plek moest komen van de WTC-torens in New York, red.). Dat was een mooi en kunstig ontwerp. Maar toen de ontwikkelaars het bekeken, was de conclusie: niet praktisch genoeg. We moeten ermee ophouden architecten op een voetstuk te zetten. Een ontwerp moet in de eerste plaats bruikbaar zijn. Maak de vergelijking tussen de auto van het jaar en een Formule 1-bolide. De eerste moet zuinig rijden en handig zijn. Een Formule 1-wagen is een compleet andere zaak. Zo ook onze gebouwen tegenover ontwerpen als het Guggenheim."

Chinese daadkracht
Assar is totnogtoe vooral actief geweest op de Brusselse markt, maar probeert nu ook voet aan de grond te krijgen in de andere gewesten. En in het buitenland. "Waar het opvalt dat we in Europa erg kleinschalig werken. Een buitenlands concern als Daewoo is vaak zowel ontwerper en aannemer als uitbater. Bij ons bureau werken ongeveer honderd mensen, bij Daewoo tweehonderdduizend."

Zoals wel meer architecten is Ysebrant gefascineerd door het moderne China. "Of hun politieke systeem nu goed of fout is, daar spreek ik mij niet over uit, maar er gebeurt wel iets. Als er beslist wordt een wijk opnieuw op te bouwen, dan gooien ze alles plat en bouwen ze iets nieuws. En als je na drie jaar terugkomt, dan staat het er ook echt. Een groot contrast met Brussel, waar er veel te veel obstakels zijn en een beslissing eeuwig uitblijft. Zo is er een wedstrijd uitgeschreven om de Wetstraat opnieuw aan te leggen. Wanneer komt dat project erdoor? Binnen twintig jaar? Vijftig jaar? Om te beginnen is er gewoon geen geld. Het heeft dus weinig nut om aan die wedstrijden mee te doen, als men zich pas nadien afvraagt wie het project gaat betalen. De federale staat moet zich overigens dringend eens herinneren dat het haar verantwoordelijkheid is om de Europese Commissie en het Europees parlement te ontvangen. Die ligt niet bij de Stad of het Gewest."

Grote stedenbouwkundige projecten blijven dus ontbreken op het curriculum van Assar. Ysebrant: "Om na te denken over stedenbouw en stadsinrichting moet je tijd hebben. Je moet op de lange termijn een plan uitwerken dat voldoende soepel is. Als blijkt dat je een fout hebt gemaakt, dan moet je die kunnen corrigeren. Het grote probleem is dat politici die het beleid bepalen, die tijd niet hebben. Om de vier jaar moeten ze naar de kiezer en dan kunnen ze moeilijk zeggen: 'De laatste jaren hebben we wat nagedacht.' En nochtans is dat nodig, want je moet rekening houden met de economie, demografie, sociale aspecten, mobiliteit... Het is een enorm complexe zaak. Terwijl stedenbouw in Brussel vooral in handen is van kleine bureaus, die dan nog eens slecht betaald worden. Als een bedrijf gerund zou worden als stedenbouw in Brussel, dan ging het failliet."