Bewust eten met Caroline Baerten: ‘De verboden vrucht bestaat niet’

“De zoektocht naar wat ik echt wil, heeft me steeds geboeid. ‘Volg je hart’, dat is een motto en een drijfveer in mijn leven. En ik ben zoals een kat: ik kom altijd wel op mijn pootjes terecht.” Caroline Baerten is master in de kunstgeschiedenis, gediplomeerd kok en voedingsdeskundige. Ze is ook de enige gecertificeerde Belgische trainer in mindfulness-based eating awareness therapy (MB-EAT).

D e eerste etappe voor Caroline Baerten was de studie van kunst en cultuur. "Als adolescente had ik twee dada's: kunst en - vooral - koken. Toen ik zestien was, heb ik mijn ouders gevraagd of ik naar de hotelschool mocht. Maar chefs waren toen nog niet de publieke sterren van nu, ik was een goede leerling en in hun ogen had ik meer in mijn mars dan beroepsonderwijs. Daarom ben ik uiteindelijk kunstgeschiedenis gaan studeren. Drie jaar Leuven, één jaar Madrid als Erasmusstudent, mijn thesis afgewerkt in Londen. Ik heb me echt wel gesmeten in die wereld van kunst en cultuur. In Leuven was ik amper weg te slaan uit 't Stuc (nu Stuk, red.), ik was actief in de studentencultuurraad, en als er culturele activiteiten georganiseerd moesten worden, stond ik mee op de eerste rij. Na mijn studie ben ik al snel aan de slag gegaan in de galeriewereld. Hedendaagse kunst. In Brussel, omdat de stad me enorm fascineerde."

"Ik kookte ondertussen nog altijd heel erg graag en bovendien was mijn dorst om een stuk van de wereld te zien nog niet gelest. Dus ben ik gaan reizen. Frankrijk, Japan, Zuid-Afrika, een groot deel van Oost-Europa... Ik kwam er aan de kost door kookopdrachten en door kooklessen te geven. Dan, op mijn 29ste, heb ik besloten een professionele opleiding te volgen. Een jaar volwassenenonderwijs aan Hotelschool Ter Duinen. Continu was ik met eten bezig; tijdens de week volgde ik de opleiding, in de weekends verdiende ik wat bij. De volgende logische stap was werken in een professionele keuken, wat ik ook een aantal jaar heb gedaan. Maar langzamerhand begon het me te dagen dat het weer niet was wat ik werkelijk wilde. Sociaal én fysiek viel het me te zwaar."

Rozijn
Baerten probeerde een andere insteek te vinden voor haar interesse voor alles rond voeding. Ze besloot een bachelor in de voedingsleer aan de Erasmushogeschool Brussel te volgen.

"Wat de invloed van onze geest is op ons lichaam en omgekeerd, heeft me altijd al geboeid. Zo ben ik vrij jong in contact gekomen met meditatie, in het bijzonder de Vipassana-methode, die haar oorsprong heeft in Birma. Vipassana is voor mij met de jaren een heel bruikbare techniek gebleken om te leren omgaan met moeilijke passages in mijn leven. Moeilijke momenten, waar iedereen wel eens door moet. Die interesse heeft me ertoe gebracht ook mindfulness te gaan volgen, bij Edel Maex. Acht weken om te leren met een open, onbevangen geest mild en alert aanwezig te blijven en te handelen of los te laten, gelijkmoedig te blijven bij genot én bij lijden."

"De eerste oefening die Maex samen met ons deed, was die van de rozijn. Bekijken, ruiken, voelen, ernaar luisteren zelfs, proeven. Al de zintuigen werden geïntegreerd in die ene, tien minuten durende oefening. Een week nadien vertelden mensen uit de groep me dat ze plotseling veel bewuster aten, met veel meer aandacht. Ik vond dat opmerkelijk, ik dacht: 'Daar moet ik iets mee doen.' Mindfulness koppelen aan voeding en eten. Zo ben ik terechtgekomen bij Jean Kristeller van de Indiana State University en haar mindfulness-based eating awareness therapy (MB-EAT). Een klinisch, wetenschappelijk onderbouwd programma voor mensen met een verstoord eetgedrag. Dr. Kristeller bood professionals ook een vormingsprogramma van tien weken aan. Nog de avond zelf dat ik het had gelezen, heb ik het besproken met mijn levensgezel. Het was een positief gesprek, en prompt heb ik een vlucht naar de States geboekt. Een impulsieve beslissing, maar ik voelde intuïtief: dit is wat ik zoek, dit is de kapstok."

"In overleg met mijn promotor heb ik die kennis, enigszins aangepast, in mijn eindwerk geïntegreerd. En vorig jaar heb ik een proefstudie uitgevoerd, uitgaande van een acht­wekenprogramma, opgesteld op basis van mijn ervaringen bij Edel Maex en David Dewulf én van de opleiding tot trainer in mindfulness bij Jean Kristeller. De deelnemers die ik zes maanden heb opgevolgd - en die aanvankelijk zeer onevenwichtige eetpatronen vertoonden -, bleken veel vooruitgang te hebben geboekt. Ze sloegen niet meer per definitie automatisch aan het eten om negatieve gevoelens weg te duwen: eten als aspirientje. Of ze konden andere eetpatronen doorbreken, zoals te snel eten zonder te proeven."

Geen eenheidsworst
Enkele maanden geleden richtte Baerten in Jette het MeNu-voedingscentrum op. Het heet een 'Centre for Mindful Eating and Nutrition' te zijn, waar mensen terechtkunnen voor het MB-EAT-programma en voor aangepast voedingsadvies. Daarbovenop organiseert ze ook nog eens MB-EAT-masterclasses op vraag van de Erasmushogeschool.

"Wat deze behandelingsvorm zo uitzonderlijk interessant maakt, is dat er geen externe voedingsadviezen worden gegeven, maar dat er wordt gekeken naar waarom én hoe iemand eet. Praktisch gezien gaat het als volgt: de groep komt één keer per week samen, acht weken lang. Ik leer de mensen daarbij vooral aandacht te schenken aan zichzelf. Ik nodig hen als het ware uit hun innerlijke leefwereld beter te leren kennen. Met als focuspunten: lichamelijke gewaarwording, emoties en gedachten. Het vertrekpunt is de ademhalingsfocus. Leren soepel met de ademhaling om te gaan, omdat het een soort van ankerpunt is waarop mensen altijd kunnen terugvallen. Je ademhaling observeren maakt je vanzelf rustiger, je gaat minder onmiddellijk reageren op dingen, er wordt een pauze ingelast tussen de situatie, de interpretatie en de reactie. De ademhaling is een barometer van je emotionele toestand. En laat mensen met overgewicht nu juist mensen zijn die vaak moeilijk in contact komen met hun emoties."

"Naast de ademhalingsfocus hebben we de lichaamskennis. Van kop tot teen. Onder begeleiding van mijn stem tasten we traag het lichaam af. Daarbij geef ik telkens wat meer aandacht aan die plekken waar ze het dikwijls moeilijk mee hebben. De dijen, de bovenbenen, het zitvlak, de buikstreek. Opmerkelijk: vaak dwaalt de aandacht van de mensen af als ze bij het stukje buik komen. Zo van: 'Ja, plotseling zat ik aan de keel.' Dat is gewoon een spelletje dat onze geest speelt: je komt in contact met een onaangenaam gevoel, je wilt dat niet voelen, je gaat afdwalen. Dat is een systematiek die ook in hun eetgewoonten zit: het onaangename wegduwen door te eten. Het zijn allemaal aspecten die in de loop van de sessies bij de deelnemers bovenkomen en hun een rode draad in hun gedrag doen inzien."

"Tijdens elke sessie zijn er eetoefeningen. Te beginnen met die van de rozijn. Bekijken, ruiken, proeven. De oefening met het stuk chocolade ook. Ik laat ze een stukje chocolade op hun tong leggen en zeg: 'Als er nu kritische gedachten bovenkomen, merk het dan op en laat ze gewoon los.' Dan nodig ik hen uit een tweede stukje te nemen. Sommigen nemen het, anderen zeggen: 'Neen, hoeft niet. Ik ben tevreden met dat ene kleine stukje.' En ze zijn daar zelf verbaasd over. Bewust geproefd, hun smaakpapillen zijn verzadigd."

"Daarna gaan de deelnemers op eigen houtje verder experimenteren tijdens hun dagelijkse leven. Zodoende leren ze: less is more, minder is meer. Dat is de boodschap die ik probeer over te brengen: je hebt geen grote hoeveelheden voedsel nodig om verzadiging te bereiken."

"Met diëten heeft het niets te maken. Je mag alles eten, niets is verboden, er wordt geen maximum aan calorieën opgelegd. Gewoon door bewust te zijn, ook bewust gaan eten. Traag, aandachtig. Alsof je aan een wijnproeverij deelneemt. Een zak chips na enkele happen weer wegleggen, zonder er verder nog aan te denken. Niet zoals voorheen wegleggen met de gedachte: 'Ik mag het nu niet meer eten, want dat is slecht.' Zulke gedachten werken alleen maar averechts: zo wordt die zak chips onbewust de verboden vrucht en gaat het verlangen nog sterker worden. Jezelf ontdekken, dat is net het mooie van mindful eating. Het is geen eenheidsworst."

-----------------------------------
In het kader van de eerste Dag van de Zorg op zondag 18 maart kunnen geïnteresseerden terecht in MeNu voor gratis workshops en uitleg over mindful eating (MeNu, Gielelaan 20, 1090 Jette, 02-420.63.75, www.me-nu.org, www.mindfuleating.eu)