Bijen beter af in stad dan op platteland

Het gaat goed met de bijen in de stad. Zo goed zelfs, dat sommige imkers overwegen om van het platteland weg te trekken. Want daar hebben ze al enkele jaren te kampen met een abnormaal hoge sterfte in hun kolonies. Dat vertelt de biologe Myriam Lefebvre donderdagavond 3 maart in een lezing over de bijen­teelt in België.

Al heel haar biologencarrière lang is Myriam Lefebvre gepassioneerd door bijen. Ze schreef er zelfs een proefschrift over in Australië, waar ze enkele korven had staan. Nu woont ze in Watermaal-Bosvoorde, zonder bijen.

"Bijen kweken is hier in België een stuk moeilijker dan in Australië," vertelt ze. "Ginds is het altijd mooi weer, en zelfs in de winter is het er achttien graden. De bijen produceren er iedere dag van het jaar honing, heerlijk is dat. En je hebt er ook geen last van parasieten, zoals de fameuze varroamijt, die in Europa en de VS veel schade kan toebrengen aan bijenkolonies."

Sinds 1999 wordt er in België een opvallend hoge sterftegraad vastgesteld in de bijenkolonies van de imkers. Dat ligt niet aan de varroamijt, want met de nodige kennis van zaken is die perfect te bestrijden. Studies over de mogelijke oorzaak van de sterfte hebben nog geen opheldering kunnen brengen. Maar Lefebvre heeft een theorie. "In Frankrijk heeft zich hetzelfde fenomeen voorgedaan, al enkele jaren geleden. Daar was er werkelijk sprake van een algemene mobilisatie en werd uiteindelijk het bewijs geleverd dat de problemen werden veroorzaakt door een nieuw soort pesticide. Het lijkt me logisch dat we hier in België met hetzelfde probleem te maken hebben. Toen ik nog verbonden was aan het Centre Apicole de Recherches et d'Information in Louvain-la-Neuve, kregen we een toelage van het ministerie van Volksgezondheid om het probleem te onderzoeken. Maar de middelen waren te beperkt om een degelijk onderzoek te kunnen voeren, en bovendien stonden we voortdurend onder zware politieke druk. En ook toen we later subsidies kregen van het ministerie van Landbouw, bleef de druk enorm groot. Het is blijkbaar niet wetenschappelijk correct om te suggereren dat de bijensterfte te wijten is aan pesticiden. Ze bleven maar volhouden dat het aan een virale ziekte of aan de nalatigheid van de imkers lag. Ik zal niet beweren dat alle imkers heiligen zijn die nooit fouten maken, maar het is absurd om dat als oorzaak aan te wijzen. Want in de steden, waar er toevallig geen landbouw is en dus ook geen pesticiden, stelt het probleem zich helemaal niet. Of ga je soms beweren dat de imkers van het platteland idioten zijn en die uit de stad niet?"

Taalgrens
Oorspronkelijk leken alleen de Waalse imkers last te hebben van het probleem. "Vreemd vond ik dat," zegt Lefebvre. "Alsof de bijen ook een taalgrens hadden (lacht). Maar uit de reacties op een artikel dat ik in een vakblad geschreven had, bleek al snel dat de Vlamingen er ook mee kampten. Behalve dan in de steden. Ik heb een kaart opgemaakt waarop ik alle probleemgevallen aanduidde, en die werd op de duur door sommige imkers gebruikt om te kijken waar ze zich konden vestigen. Want de meeste imkers zijn de wanhoop nabij. Vaak zijn het oudere mensen, die niet meer de fut hebben om zich te verdedigen en hun passie dan maar gewoon opgeven. En dat is erg. Er zijn er zelfs die speciaal hun korven in de stad plaatsen, omdat het daar beter is voor de bijen."

"In steden als Brussel is de omgeving ideaal voor bijen: er zijn veel groene stukjes, tuinen en balkons, die meestal goed verzorgd zijn en waar je bijna het hele jaar door bloemen vindt. Op het platteland zorgt de landbouw voor een verschraling van de diversiteit en zijn er vaak veel te weinig bloemen."

Maïs
De imkers op het platteland vermoeden dat de sterfte van hun dieren iets te maken heeft met de maïsteelt. "De sterfte doet zich voornamelijk voor in gebieden waar veel maïs geteeld wordt," zegt Lefebvre. "Een imker die ik ken en die veel korven heeft, heeft eens de helft ervan op een andere plek gezet vlak voordat de maïs begon te bloeien. De bijen die verhuisd waren, bleken kerngezond en hadden veel honing geproduceerd, terwijl de bijen die ter plaatse gebleven waren, dood waren of op apegapen lagen."
Momenteel zijn de universiteiten van Luik en Gembloux belast met het onderzoek. Afwachten of zij de politieke druk kunnen weerstaan.

:: Myriam Lefebvre praat over bijen, donderdag 3 maart om 19.30 in het Civa, Kluisstraat 55, 1050 Elsene. Info: 02-673.03.65