Brusselse eindpunten: Terminus Fort-Jaco

Op onze reis langs Brusselse eindhaltes rijden we deze week met de tram naar Ukkel. Tram 92 is vandaag een lange en belangrijke lijn die het noorden met het zuiden van de stad verbindt. In het zuiden heeft ze haar eindhalte aan Fort-Jaco, in de gelijknamige wijk aan de Waterloosesteenweg.

Aan de rand van het Zoniënwoud stond tot 1835 een klein fort. Het kreeg de naam van zijn oorspronkelijke bewoner: Jacques Pasteur (1650-1718), Jaco voor de vrienden. Deze officier van het Spaans-Franse leger kreeg de opdracht om het woud te verdedigen tegen buitenlandse veroveraars en andere ongeregelde lui.

Stropers en struikrovers zal je nu niet meer vinden in dit deel van Ukkel, maar wel veel rijkaards met blinkende auto's en bijpassende Delvaux-handtassen. Als je door de Jacques Pasturlaan wandelt, zie je de luxueuse optrekjes, maar helaas zijn hier weinig architecturale parletjes te vinden.

Interessanter in de Pasturlaan is de onopvallend kleine ingang naar het grote Vronerodepark, Fond'Roy in het Frans. Dat ligt naast het gelijknamige psychiatrisch instituut, het vroegere Fort-Jacosanatorium, gebouwd in Engelse cottagestijl. Het park is voormalig landbouwgebied en een van de vele verbazende groene plekjes die Ukkel telt. Het Vronerodepark heeft weilanden, een klein bos en een mooie boomgaard met appel- en perebomen. Aan de andere kant van het park vind je de hoeve van Vronerode, een van de laatste getuigen van het landelijke en agrarische verleden van Ukkel.

Goed bewaarde geheimen
Langs de Oude Molenweg kom je aan een goed verscholen maar fascinerend stukje groen, het Avijlplateau. Het is alleen toegankelijk langs kleine paadjes, maar het zoekwerk naar een toegang tot deze merkwaardige plek wordt beloond. Je komt er terecht in een park van 8,5 hectare met weiden, moestuintjes en bossen. Maar het Avijlplateau wordt bedreigd. De gemeente Ukkel wil er tweehonderd woningen bouwen. De vereniging 'Protection et avenir d'Avijl' probeert dit stukje Ukkels platteland te vrijwaren.

Maar het is niet de eerste keer dat dit stuk natuur wordt bedreigd. Net zoals zijn grote buur, de Kauwberg, werd het een tijdlang gereserveerd voor een snelweg. Bij de explosieve groei van Brussel in de jaren zestig werden ze daarom niet verkaveld omdat men er het zuidelijk deel van de Ring wou aanleggen. Zo werd heel wat Ukkels groen gered van de vastgoedmarkt. Ukkelse wijkcomités konden later de overheid ervan overtuigen dat er in Ukkel geen plaats is voor een snelweg.

De Kauwberg, waar eerst een verkeerswisselaar en later een golfterrein zou komen, is nu een prachtig stuk natuur van 54 hectare. Je neemt best de Broekweg aan in de Dolezlaan om de Kauwberg te doorkruisen. Hou wispelturige kinderen en huisdieren aan de leiband, want midden is het bos gaapt een enorm gat met een steile afgrond. De Kauwberg werd tussen 1920 en 1960 geëxploiteerd als zandgroeve. De restanten van deze groeven zijn nog steeds herkenbaar. Ook de enorme weide bovenop de honderd meter hoge berg is toegankelijk. De bewoners ervan zijn gastvrij, maar het is wel opletten voor hun vlaaien.

Aan het andere eind van de Kauwberg kunnen de dorstigen gelaafd worden in enkele café'tjes aan de Sint-Jobsesteenweg. Als daarna de beentjes nog meewillen, kan je nog een bezoek brengen aan het Kerkhof van Dieweg en het Wolvendaelpark.

Funeraire fauna en flora
Het Kerkhof van Dieweg is een vrij kleine begraafplaats, maar de funeraire sfeer is er uniek. Sinds de sluiting van de begraafplaats in 1958 kon de plantengroei hier ongestoord gedijen. De met groen overwoekerde graven maken van een wandeling een surrealistisch gebeuren. Alleen de familiegrafkelders worden nog aangevuld, op slechts één enkele uitzondering na. In 1983 werd Hergé hier begraven, en zijn weduwe, die nog leeft, zou later nog naast hem komen liggen. Daarna gaat het hek dicht, voor de doden althans.

Aan de overkant van de straat ligt het Wolvendaelpark. Dit was het domein dat bij het Wolvendaelkasteel hoorde. Tot in het begin van de 20ste eeuw bleef het eigendom van adellijke families. De grootouders van koningin Paola zouden in 1877 in het Wolvendaelkasteel getrouwd zijn. De laatste eigenaar liet er een jachtpaviljoen in Lodewijk XV-stijl zetten. Hij kocht het bij een antiquair in Amsterdam, het stond daar te verkommeren in een tuin. Het paviljoen werd steen per steen afgebroken om het in Ukkel weer op te bouwen en te restaureren.

Aan de uitgang van het park bij het Wolvendaelkasteel kom je bij die andere terminus: Helden. Zo mag je ook genoemd worden als je de hele tocht van Fort-Jaco tot hier hebt afgelegd.

Grotere kaart weergeven