Brusselse jazzmuzikant Jean Berry viert zijn honderdste verjaardag

Wie hem beter kent weet dat hij Urbain Van Overloop heet, en op zijn 95ste nog een skydive deed. Maar veel anderen kennen hem als jazzmuzikant Jean Berry. Het is Berry's goede vriend en muziekliefhebber Nico Kanakaris die zaterdag een groot feest organiseert voor zijn honderdste verjaardag, in Laken.

“Jean speelde onder meer met Toots Thielemans, Edith Piaf, Charles Trenet, Stan Brenders en Jack Sels,” schetste Kanakaris een beeld voor het interview.

Van Overloop zelf vertelt ons over zijn leven, dat begint op 7 augustus 1921 in Waasmunster, Oost-Vlaanderen. Hij woonde daar tot hij een jaar of zes was bij zijn tante, de zus van zijn moeder. Daarna verhuist hij naar het huis van zijn moeder in Brussel op de Emile Jacqmainlaan.

Hij gaat drie jaar naar school in het internaat Saint-Antoine in de Rue Gaucheret, waar hij Frans leert. Zijn stiefvader, die niet getrouwd was met zijn moeder, stopte met zijn meubelzaak om op de Leopoldstraat in het centrum een café te openen, ‘Le Café Riche’.

Van Overloop zet zijn school voort aan het Institut Saint-Louis. Zijn middelbare school volgt hij in de Erneststraat, en die verlaat hij op zijn zeventiende om te gaan werken. Hij woont dan bij zijn moeder, die dan het café openhoudt. Hij kent een Antwerpenaar die aannemer is en hem aan werk helpt: trappen en radiatoren schilderen.

De oorlog begint begin jaren 1940. Het duurt nog een maand of twee voor de Duitsers komen. Zijn moeder is dan samen met een Wit-Rus. Daar hadden de Duitsers een pact mee. Dus toen er op een bepaald moment werd aangeklopt, begon mijn moeder te beven uit vrees dat hij werd opgeroepen. Maar het was een commandant uit het leger van de Tsjechen, en het waren oude kennissen.

Ontdekking van de jazz

In de eerste helft van de jaren dertig ontdekt Van Overloop de jazz door naar de Engelse radio te luisteren: de klanken van trompettist Nat Gonella, de bands van Jack Hylton en Harry Roy. Hij ontmoet gitarist Jo Postula en de accordeonist Georges Péret die speelde in het Café de l'Harmonie in de gelijknamige straat.

Daarna, in 1937-38, begint hij te werken als leerling-arbeider in Molenbeek. Hij schildert radiatoren en trapleuningen. Eind 1941 ontmoet Van Overloop de gitarist Bill Alexandre, die toen lid was van de Harmonica Five, een kwintet onder leiding van Pierre Hermange.

Van Overloop wordt opgeroepen om in Duitsland te gaan werken. De clubs zijn open, er zijn allerlei smokkelaars die daar zaken verkochten op de zwarte markt. Op een bepaald moment is het café geraakt tijdens een bombardement. Het moet sluiten en Van Overloop gaat terug naar België.

Artiestennaam op de Wolvengracht

Daar hoort hij dat ze een gitarist zoeken om pianist Johnny Dix en zijn bassist vijf weken lang 's middags te begeleiden in de ‘Berry Club’, Wolvengracht, vlakbij Het De Brouckèreplein. Het was Dix die voorstelde om hem voortaan Jean Berry te noemen.

In het voorjaar van 1942 krijgt Van Overloop de gelegenheid een concert van Django Reinhardt bij te wonen. Datzelfde jaar wordt hij bij een inval opgepakt, zijn identiteit wordt gecontroleerd. Kort daarna gaf de plaatselijke officier hem een dagvaarding om zich binnen vijftien dagen bij de bezettingsautoriteiten te melden om naar Duitsland te worden gezonden voor dwangarbeid.

Hij is niet van plan om te gaan, maar hij maakt gebruik van de paar dagen vrijheid die hij nog heeft om een nieuwe gitaar uit te proberen bij de muziekwinkel in de Zuidstraat. Daar wordt hij benaderd door de dirigent Charlie Calmeyn die, net als hij, moet gaan werken.

Dienstplicht of ondergronds?

Calmeyn stelt hem voor om te te gaan werken als muzikant. Dat is altijd beter dan dwangarbeid of ondergronds gaan. Berry/Van Overloop begint te werken in het ‘Café Schumann’ tegenover het Hauptbahnhof in Frankfurt am Main.

"In Duitsland was het de gewoonte dat iedereen in plaats van Guten Tag (goeiendag, red.) 'Heil Hitler' zei,” herinnert Van Overloop zich. “Met de rebelse geest die de Brusselaars kenmerkt, antwoordden wij systematisch "Hij leit er" (van het goede Vlaams "hij ligt hier"). De Duitsers dachten gewoon dat we "Heil Hitler!" niet konden uitspreken.”

Verzet

Terug in Brussel sluiten Van Overloop en vriend Bill Alexandre - beiden dienstplichtontduikers - zich in juni 1943 aan bij verzetsgroep 'Front de l'Indépendance' in Schaarbeek. Wegens de avondklok verblijft Van Overloop vaak in het huis van Alexandre in de Rogierlaan tot de bevrijding van Brussel in september 1944.

Dat gebeurt op 4 september 1944. Een paar dagen later gaat Van Overloop luisteren naar Toots Thielemans en Jeff Candrix in het cabaret ‘Le City’ op de Boulevard Adolphe Max. Eind september gaat hij als muzikant in dienst bij het Britse leger en blijft dat tot halverwege 1945.

Een greep uit zijn muzikale carrière die volgt na 1946: hij maakt met het orkest van Roger Rose een tournee van een maand met Edith Piaf. In juni en tot midden juli maakt hij deel uit van de big band van Stan Brenders die in Knokke speelt. Hij begeleidt de Franse zanger Georges Ulmer gedurende anderhalve maand.

Skydiven

In 1966 kreeg Van Overloop een motorongeluk. Hij zal er een handicap aan zijn linkerhand houden. Dit betekende dat hij de gitaar moest inleveren voor de basgitaar.

Op zijn 62ste gaat Van Overloop met pensioen, maar hij blijft af en toe optreden, en vandaag zaterdag wordt hij honderd. De afbeeldingen aan de muur in de kamer van het rusthuis waar hij nu verblijft herinneren aan de verschillende periodes van zijn leven. Daar, de zwarte band, gewonnen tijdens judo. En daar, de foto van toen hij ging skydiven op zijn 95ste. Maar als hij terugkijkt, is Van Overloop het meest trots op het feit dat hij met Toots Thielemans heeft gespeeld.

Zaterdag om 15 uur wordt zijn honderdste verjaardag met een bescheiden feestje gevierd in het rusthuis in Laken waar hij verblijft.

Het persoonlijke interview afgenomen is aangevuld met informatie uit een uitgebreide biografie door Claude Bosseray van de Record Memory Club, een Brusselse liefhebbersclub van oude muziek.