Bulgaren massaal naar Schaarbeek

Ze zijn met minder dan hun Roemeense buren, maar het aantal Bulgaren in Brussel stijgt razend snel. Zo snel dat er met Sofia nu ook al een Bulgaarse kruideniersketen is. De Bulgaren wonen vooral in Schaarbeek en Sint-Joost. Ze zoeken er de Turken op, bij wie ze werk en onderdak proberen te vinden.

Op de Haachtsesteenweg ligt Sofia, een kruidenierswinkel met een uithangbord in het Latijns én het cyrillisch alfabet. Binnenin: een uitgebreide selectie charcuterie en kaas, en daarnaast alles van soep in blik tot haarverf, maar dan wel van een Bulgaars merk.

De eigenaar is Cifci Gurkan, een Brusselaar van Turkse origine. De laatste vijf jaar tijd richtte hij maar liefst dertien Sofia's op, waarvan vijf in Schaarbeek..

“Ik had lang een voedingswinkeltje in Anderlecht", vertelt hij aan brusselnieuws.be. "Vijf jaar geleden kreeg ik steeds meer vragen naar Bulgaarse producten. Zij eten nogal veel vlees, en omdat mijn moslimklanten die producten niet altijd naast die van hen wilden, startte ik een apart Bulgaars zaakje. Toen daar steeds meer mensen uit Schaarbeek over de vloer kwamen, heb ik er daar ook eentje opgericht, en zo ging de bal aan het rollen.”

Gurkan heeft van de Bulgaarse bevolkingsgroei zijn broodwinning gemaakt. Hij heeft nu zelfs twee winkels in Nederland, en denkt ook aan een Gentse vestiging. “Ik heb tientallen Gentse klanten. Bulgaren zijn erg gesteld op hun producten, met vooral speciale charcuterie en kaas, maar ook koekjes en chocolade. Dat komt volgens mij doordat ze altijd onder het communisme leefden: Cola en Twix kwamen daar niet binnen. Daardoor houden ze heel sterk vast aan hun eigen merken.”

Huren bij Turken
Met 9.746 waren de Brusselse Bulgaren op 1 januari vorig jaar. Dat is nog altijd een stuk minder dan de Roemenen die met bijna 30.000 waren, maar beide gemeenschappen zijn officieel de sterkst groeiende van het gewest. Dat blijkt uit cijfers van het Brussels Instituut voor Statistiek (BISA). (lees verder onder de grafiek)

Sinds 2009 verdriedubbelde het aantal Bulgaren in het gewest. Ze wonen voorlopig nog erg geconcentreerd. Van de zowat 10.000 Bulgaren wonen er meer dan 4.000 in Schaarbeek en 1.300 in het kleine Sint-Joost. Niet toevallig de gemeentes waar al langer een grote Turkse gemeenschap woont, zegt Jean-Pierre Hermia van het BISA.

“Heel wat van die mensen spreken geen Frans, Engels of Nederlands, maar wel Turks (9 procent van de Bulgaren is Turkstalig, red.). Ze vinden daardoor werk bij de Turken, in de bouw- of renovatiesector, en huren ook huizen van hen. Geen wonder dat ze vooral in buurten als de Haachtsesteenweg wonen. Heel anders dan de Roemenen, die je vooral in de Kanaalzone terugvindt, in Molenbeek, Laken of Kuregem.” (lees verder onder de kaart)

Percentage Bulgaren per wijk, 2013. Bron: BISA.

Rond de Haachtsesteenweg is de Bulgaarse gemeenschap voorlopig alleen nog maar terug te vinden in enkele kleine winkeltjes die, net zoals bij Sofia, ‘alimentation générale’ ook in het cyrillisch op hun uithangbord hebben staan.

Een ervan wordt uitgebaat door de familie van Aslan Islanov, een 27-jarige Bulgaar die drie maanden geleden naar België kwam. Hij koos voor Schaarbeek omdat enkele vrienden hier ook al woonden.

“Het is hier niet slecht, zo dicht bij het centrum”, zegt hij in gebroken Engels. “Nu zoek ik naar een kans om als kapper te werken. Ik ben net ingeschreven voor een cursus Frans bij Actiris, maar iedereen hier spreekt Turks, ook mijn potentiële klanten, dus ik kan mijn plan wel trekken.”

Dina, een vijftiger die er boodschappen komt doen, heeft wel Frans geleerd. “Ik ben dan ook een ‘echte’ Bulgaarse: ik spreek Bulgaars in plaats van Turks. Eerder werkte ik al in Griekenland, dus ik ken mijn talen.”

Ze koos een jaar geleden voor Schaarbeek na een tip van een kennis, maar het had even goed ergens anders kunnen zijn. “Canada, Australië, Frankrijk: Bulgaren willen overal wonen behalve in Bulgarije. En iedereen die vertrekt, onderhoudt thuis nog twintig mensen. Er is armoede, corruptie, het systeem is rot. Mijn dochter, met een universitair diploma in de wetenschappen, heeft na drie jaar eindelijk een job gevonden.”

Cifci Gurkan bevestigt dat zijn Bulgaarse klanten voorlopig vooral in de Turkse gemeenschap meedraaien. “Ze zoeken huurwoningen en werk bij ons, ze spreken vaak enkel Turks. Maar dat zal snel veranderen. Eens de kinderen op school Frans leren, zul je zien dat ze zich snel gaan organiseren.”

Superdivers
De influx heeft natuurlijk alles te maken met de toetreding van Bulgarije tot de Europese Unie. En aangezien op 1 januari vorig jaar de laatste restricties in de wetgeving zijn weggevallen, zal de groei voorlopig niet stoppen, voorspelt Hermia.

“Daarbij komt nog dat je een grote groep niet-geregistreerde Bulgaren hebt. Roma, maar zeker ook andere groepen. Het totale aantal is dus erg moeilijk in te schatten.”

Dat denkt ook Pieter-Paul Verhaeghe, die aan de Universiteit Gent onderzoek doet naar onder andere Midden- en Oost-Europese migratie. Hij wijst op het superdiverse karakter van de migratie uit Oost-Europa.

“Sommigen hebben de Belgische nationaliteit, anderen enkel deze van het land van herkomst. Sommigen zijn hier officieel gedomicilieerd voor een lange periode, anderen worden tijdelijk naar België gedetacheerd of verblijven er een tijdje clandestien”, zegt hij.

“Daarnaast zijn er ook Midden- en Oost-Europese migranten die hun verblijf niet aangeven. Niet enkel maatschappelijk kwetsbare mensen zonder papieren of occasionele zwartwerkers, maar ook expats, internationale ambtenaren en diplomatiek personeel. Er is dus sowieso een ‘dark number’ en het is onmogelijk precieze aantallen te bepalen.”

In Gent zijn er trouwens veel meer Bulgaren dan in Brussel. Ook daar zoeken ze de Turkse gemeenschap op. Dat in tegenstelling tot de Roemenen, die over het algemeen beter Frans spreken en voor Brussel kiezen.

Bulgaren in België, 2013. Bron: BISA

Roemenen in België, 2013. Bron: BISA