Burgers willen totaalverbod op gezichtsherkenning: meningen in Brussels parlement verdeeld

Gezichtsherkenning mag niet, maar wordt af en toe toch gebruikt. Daar willen burgers en mensenrechtenverenigingen komaf mee maken. In de commissie Binnenlandse Zaken van het Brussels parlement pleitten ze daarom deze dinsdag voor een totaalverbod. Alle politici willen gezichtsherkenning beter gereguleerd, maar een totaalverbod gaat voor enkele parlementsleden te ver.

Protect my face: met die slogan willen verenigingen zoals Ciré, de Liga voor Mensenrechten en diens Franstalige tegenhanger een totaalverbod op gezichtsherkenning. Dat is het via camera's en software automatisch identificeren van mensen, op basis van biometrische gegevens zoals de afstand van neus tot mond.

Ze verzamelden 1.200 handtekeningen, wat tot een hoorzitting leidde in de commissie Binnenlandse Zaken van het Brussels parlement. Ze hopen later een resolutie gestemd te krijgen die het gebruik ervan verbiedt in Brussel.

Recht op anonimiteit

"Gezichtsherkenning maakt ons allemaal voortdurend identificeerbaar, alleen maar omdat we ons in de openbare ruimte bevinden", stak Joke Blockx van de Liga voor Mensenrechten van wal. "Het is een inbreuk op onze privacy, onze vrijheid en het recht op anonimiteit, om nog maar te zwijgen van het risico op gegegevensdiefstal of -verlies."

Zo gebruikt het deelautoplatform Poppy ook in Brussel gezichtsherkenning om snelheidsduivels te weren. "Maar het doet dat zonder de gebruikers deftig in te lichten, zonder aan te geven waar die gegevens worden opgeslagen, of wat er verder mee gebeurt," aldus Blockx.

De surveillance kan ook de vrije meningsuiting bedreigen, als het bijvoorbeeld ingezet wordt op betogingen. Of als journalisten, advocaten of vakbondsleden afwijkende meningen uiten", aldus Blockx. "Maar het zal vooral gevolgen hebben voor minderheidsgroepen zoals daklozen of mensen met migratieroots, want technologie is niet neutraal."

Soms gebruikt

Gezichtsherkenning is in eerste instantie federale materie, maar er is geen duidelijk wetgevend kader. Daarom is het gebruik ervan illegaal, zo stelde ook minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) in 2021. Toch werd die gezichtsherkenning al gebruikt door de Belgische politie, moest Verlinden na een lek in het Amerikaanse nieuwsmedium Buzzfeed toegeven. Gezichtsherkenning is soms zelfs standaard geactiveerd op de apparatuur die de politie aankoopt.

Hoog tijd dus voor een expliciet verbod, stellen de bezorgde burgers. Hoewel de sleutel dus bij het federale en zelfs Europese niveau ligt, willen ze in het Brussels parlement een resolutie laten stemmen die toch minstens in de hoofdstad het gebruik ervan verbiedt. "De stad heeft een belangrijke rol en positie in Europa."

China achterna

De politieke fracties leken erg geïnteresseerd in het betoog. Hicham Talhi van Ecolo toonde zich de grootste voorstander van zo'n verbod, daarbij verwijzend naar de dystopische reeks Black Mirror en de massasurveillance in China, die ook hier langzaam normaal wordt. Ook Fadila Laanan (PS) had oren naar het voorstel, en wees op een onderzoek dat aantoont dat 75 procent van de Belgen geen voorstander is van gezichtsherkenning.

Els Rochette (One.Brussels - Vooruit) schrok van de mededeling dat software voor gezichtsherkenning zo makkelijk aan een bestaande camera te koppelen valt. "Ook bij privécamera's?", wilde ze weten, wat inderdaad grote gevolgen zou hebben.

'Geen totaalverbod'

Maar er waren ook andere stemmen. Dominique Dufourney (MR) trekt in twijfel of gezichtsherkenning in België wel verboden is. "Er zijn geen wetten, waardoor het eigenlijk is toegelaten." In elk geval vindt ze een totaalverbod te ver gaan. "In specifieke gevallen, zoals bij de beveiliging van kwetsbare infrastructuur, nationale veiligheidsissues moet het gebruik ervan wel mogelijk zijn." Ze vond het prematuur om nu al in te gaan op de vraag, en wil het eerst verder onderzoeken.

Dat was ook de mening van Mathias Vanden Borre (N-VA). "Het is geen zwart-wit-verhaal. Straks gaan heel wat agenten op pensioen. Technologie kan dit capaciteitsprobleem oplossen."

Function creep

Niet iedereen is dus pro totaalverbod. Toch is het dit wat de actievoerders willen. "Er bestaat namelijk zoiets als doelverschuiving of function creep", reageerde Blockx. "De camera's in de Joodse wijk in Antwerpen werden eerst gebruikt om Joden te beschermen, maar tijdens corona dienden ze om hen te controleren."

Hetzelfde geldt voor camera's met nummerplaatherkenning die er kwamen tegen terroristen, en nu ingezet worden voor trajectcontrole of verkeersinbreuken. "Net daarom is een totaalverbod nodig, want ook al begint het met een legitieme vraag, bijvoorbeeld in de strijd tegen kinderporno, toch wordt het later voor een ander doel gebruikt."

Resolutie

Het is nu aan de Brusselse fracties om eventueel een voorstel van resolutie in te dienen. Zo'n resolutie heeft geen bindende juridische gevolgen, maar zet wel politieke druk op beleid en besluitvorming in Brussel. "Maar dit is eigenlijk vooral federale materie", zegt commissievoorzitter Guy Vanhengel (Open VLD). Daarnaast stemt ook het Europees parlement volgende maand over een gelijkaardig voorstel. "Al zullen die wetten misschien pas binnen enkele jaren in werking treden en dat is te lang wachten voor ons", besluit Blockx.