Camerabewaking getest: Ook u mag kijken

De hoofdstad hangt vol bewakingscamera’s voor uw en onze veiligheid. Niets mis mee, maar u weet uiteraard dat u het recht hebt alle beelden die gemaakt worden van uzelf, op te vragen? Dat weet u niet? Niet zo verwonderlijk, want hoewel de wetgeving het expliciet vermeldt, blijkt de interpretatie van die regel nogal variabel. BDW liet zich filmen en trok met de wet aan zijn kant naar Big Brother.

Het verhaal begint in de winter van vorig jaar: journalist Arnold Karskens wordt in het Noordstation gearresteerd wanneer hij een reportage maakt over daklozen die in het station overnachten, maar bij de sluiting van het station worden buitengezet. Karskens schreeuwt zijn onschuld uit, de politie ontkent dat de arrestatie overbodig was. "Als dat zo is," zegt Karskens, "dat ze dan de camerabeelden vrijgeven waarop te zien is hoe ik onterecht word gearresteerd." Karskens heeft de wet aan zijn kant, want hij heeft als burger inderdaad het recht om van hem gemaakte camerabeelden op te vragen. De beelden blijken echter al vernietigd.

De wet op de camerabewaking (21 maart 2007), artikel 12: "Iedere gefilmde persoon heeft een recht van toegang tot de beelden. Hij richt daartoe een gemotiveerd verzoek aan de verantwoordelijke voor de verwerking conform de artikelen 10 en volgende van de wet van 8 december 1992." In die laatste wet staat onder meer uitgelegd dat de burger van hem geregistreerde informatie - zoals camerabeelden - mag controleren en dat hij ook te weten moet kunnen komen hoe en waarom die informatie verwerkt wordt. De wet schrijft voor dat hij binnen de 45 dagen na verwerking inzagerecht heeft.

Een verdere prikkel: ondergetekende komt te weten dat in de geschiedenis van de MIVB nog nooit een individu camerabeelden opge­vraagd heeft. Als u het ons vraagt: tijd dat daar eens verandering in komt.

Plan: we laten ons filmen in het metro­station Rogier en vragen dan de beelden op. Maar daar hoort natuurlijk een verhaal bij. Het verzoek moet immers 'gemotiveerd' zijn. Wel, we zijn een boek kwijtgeraakt toen we in het metrostation rondliepen, en de camerabeelden die van ons zijn gemaakt, moeten toch uitsluitsel geven of dat boek gewoon uit onze tas gevallen is, dan wel gestolen is.

"Een goed idee," zegt jurist en rechtsfilosoof Paul De Hert van de VUB. "De wet van 21 maart 2007 is wel een goede wet, met oog voor de privacy van de burger, maar het kan geen kwaad dat een journalist eens controleert of de wet ook daadwerkelijk nageleefd wordt." Maar een journalist, dat is natuurlijk al te doorzichtig voor de MIVB, dus vermommen we ons als burger en gebruiken we alleen de kanalen die voor de burger toegankelijk zijn. Dus initieel geen woordvoerders of communicatieverantwoordelijken. Onze e-mail naar cameras@mivb.irisnet.be, donderdag 21 april 2011:

Op woensdag 20 april tussen 16u40 en 16u50 liep ik rond in het premetrostation Rogier om er tram 25 richting Boondaal te nemen.
In de drukte die op dat moment van de dag gebruikelijk is, ben ik jammer genoeg een waardevol boek verloren. De kans is groot dat dit gebeurd is in het station Rogier. Het boek is ongemerkt uit mijn tas geglipt of gestolen.
Ik heb eerder al gemerkt dat er in het premetrostation Rogier heel wat bewakingscamera's hangen. Volgens de wet op de camerabewaking van 21 maart 2007, artikel 12, heeft een­ieder het recht om van hem gemaakte beelden op te vragen. De beelden van dat tijdstip bekijken kan misschien opheldering bieden waar ik mijn boek verloren ben, of dat het gestolen is. Vandaar mijn verzoek.

Met de meeste hoogachting.

En kijk, na een week krijgen we al antwoord van iemand van de dienst Veiligheid en Preventie van de MIVB:

Wij hebben uw aanvraag goed ontvangen betreffende de toegang tot de beelden van onze bewakingscamera's van 20 april tussen 16u40 en 16u50 in het Rogierstation.
De gegevens in ons bezit laten spijtig genoeg niet toe vast te stellen waar u uw boek verloren zou hebben. Gezien er veel personen verschijnen op de potentiële betreffende beelden, achten wij dat dit een inbreuk is op de persoonlijke levenssfeer van deze personen door u toelating te geven de beelden te bekijken met als enige doel een boek terug te vinden. Dit is dan ook de reden waarom wij niet positief kunnen antwoorden op uw vraag onze beelden te bekijken.
Wij stellen voor dat u een verklaring van verlies van uw boek indient bij onze dienst Verloren Voorwerpen, gelokaliseerd in het metrostation Naamsepoort. Deze dienst is open op maandag en woensdag van 12u tot 18u.

Met vriendelijke groeten.

Dat ruikt naar afschepen. Maar goed, het is al beleefd van de MIVB dat ze ons binnen een redelijke termijn terugmailen. Laten we echter een poosje wachten. Misschien komen ze na 45 dagen wel tot inkeer.

Eind juli 2011. We zijn ruimhartig geweest met de tijd, maar het wordt tijd de burgerkleren af te werpen en het journalistenpak aan te trekken. Eerst nog eens Paul De Hert de MIVB-mail laten lezen. "Dikke zever," zegt die. "Met het argument dat de privacy van anderen in het gedrang komt als u die beelden bekijkt, kunnen ze iedereen met een kluitje in het riet sturen."

Guy Sablon, woordvoerder van de MIVB, zegt dat onze e-mail in april onderwerp van gesprek is geweest bij de vervoersmaatschappij. "Het was een uitzonderlijk geval. Na overleg met de juridische dienst en de Privacycommissie hebben we besloten u geen inzage te geven in die beelden. U hebt namelijk gemotiveerd waarom u de beelden wilde zien - u was een boek verloren. Dat maakte het voor ons mogelijk af te wegen of de zaak belangrijk was of niet en of de privacy van derden in het gedrang kwam. Uiteindelijk hebben we besloten de beelden niet te laten zien, al zat niet iedereen op die lijn." Met andere woorden: als ik niet dat verhaaltje over dat boek had gebruikt, maar gewoon gezegd had dat ik die beelden wilde zien zonder meer, dan was het in orde geweest? "Inderdaad. Ik weet dat het absurd klinkt," zegt Sablon. "U bent trouwens de eerste die ons zoiets vraagt."

Grondrecht
Toch maar eventjes naar de Privacy­commissie bellen, ter controle. De Privacycommissie waakt over de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van burgers. "Wij hebben over die aanvraag bij de MIVB niets teruggevonden in onze geschreven documenten," zegt woordvoerster Eva Wiertz. "Maar wij kunnen wel akkoord gaan met de MIVB en hun afweging. De wet biedt de mogelijkheid beelden op te vragen zodat burgers kunnen controleren of beelden van hen volgens de regels van de wet worden verwerkt. Maar een motivatie is altijd verplicht. Zonder motivatie is er van toegang geen sprake."

Dat wordt al moeilijk. De MIVB zegt dat ze door onze motivatie een afweging kon maken, en dat we helemaal geen motivatie hoefden te geven om beelden te bekijken. De Privacycommissie en de wet zeggen dan weer dat een motivatie altijd nodig is. Dus: geven we een motivatie, dan riskeren we dat er een afweging wordt gemaakt en dat we bot vangen. En geven we geen motivatie, dan zijn we in strijd met de wet. "Strikt genomen hebben burgers inderdaad het recht om camerabeelden te controleren, en dat is een grondrecht, maar ook grondrechten zijn niet absoluut. Er moet dus een afweging gemaakt worden tegenover de grondrechten van anderen," zegt Wiertz nog.

Ronny Saelens, privacy­specialist en een VUB-collega van Paul De Hert, vindt de redenering van de MIVB nochtans ook vreemd. "Het feit alleen dat derden in beeld kunnen komen is onvoldoende om uw verzoek te weigeren. Dat derden in beeld komen, is immers onlosmakelijk verbonden met uw recht van toegang. De MIVB moet dan het nodige doen om derden tijdelijk onherkenbaar te maken. De Privacycommissie heeft zich vroeger negatief uitgelaten over de beperking op het recht van toegang tot uw gegevens. Uw recht van toegang tot de opgenomen beelden is immers een modaliteit die een beperking inhoudt op uw algemeen recht van toegang tot uw gegevens via de zogenaamde privacywet. Want de privacywet vereist geen gemotiveerd verzoek om uw gegevens in te kijken. En precies deze democratische actie wordt nu door de camerawet aan banden gelegd."
Grote Broer wint.