Centrale lanen: 1,2 miljoen verschillende meningen

Om een stad op mensenmaat te realiseren is het belangrijk om ook naar de mening van de bewoners te luisteren. Daarom zet de Stad-Brussel een participatietraject op rond de centrale lanen. Bovendien zal burgerparticipatie de komende jaren alleen maar toenemen.

In de documentaire The human scale onderzoekt de Deense architect Jan Gehl hoe we steden op mensenmaat kunnen bouwen. Steden die hun openbare ruimte zo inrichten dat mensen elkaar tegenkomen en niet ontlopen, met de straat als huiskamer en het autovrije plein als centrum voor menselijke interactie in al haar vormen. Steden waar bewoners actief nadenken en mee beslissen over hoe die gedeelde ruimte eruit moet zien.

Wanneer in de documentaire de heraanleg van Times Square aan bod komt, zegt een betrokkene: “We are very opinionated in NYC. There are 8,4 million different opinions about what should be done.” In Brussel is het niet anders: er zijn heel veel verschillende meningen over wat er met de centrale lanen moet gebeuren. Dat is een goede zaak: de betrokkenheid van de Brusselaars bij hun stad is groot. Het stelt ons wel voor een uitdaging, want al die meningen hebben het recht om gehoord worden.

In een stad op mensenmaat is participatie een evidentie. Het zorgt ervoor dat mensen zich de publieke ruimte toe-eigenen. Om te slagen moet participatie aan vier voorwaarden voldoen: kwetsbaarheid, openheid, representativiteit en een duidelijk omlijnd kader.

• Even monkeys can fall from trees. Zelfs experten kunnen zich vergissen. Er schuilt heel wat waarheid in dit Japanse spreekwoord. Participatie vraagt dat beleidsmakers en architecten zich kwetsbaar opstellen: ze moeten er oprecht van overtuigd zijn dat de mening van ‘de mensen’ een meerwaarde kan zijn voor hun project, dat het de kwaliteit van de plannen kan verbeteren.
  
• Participatie vraagt een openheid van geest van iedereen die deelneemt aan het proces. Openheid om te luisteren en respect op te brengen voor de mening van een ander en te beseffen dat het eigen grote gelijk niet haalbaar is. Daarom is het belangrijk om mensen met uiteenlopende meningen samen te brengen.
  
• De grootste uitdaging voor elk participatieproject is zorgen voor een representativiteit van de deelnemers. Op inspraakvergaderingen is de hoger opgeleide blanke middenklasse ruim vertegenwoordigd. Participatie is enkel succesvol als je erin slaagt om ook die mensen te horen die niet naar klassieke vergaderingen komen, maar van wie de mening over hun leefomgeving even zwaar weegt als die van u en mij.
  
• Om de participatie goed te laten verlopen is een duidelijk afgelijnd kader nodig. Zonder kader leidt participatie enkel tot frustratie. In het geval van de centrale lanen heeft het stadsbestuur beslist dat een groot deel autovrij wordt. Dat staat vast. De participatie gaat over de inkleding en het gebruik van de openbare ruimte.

Over de heraanleg van de centrale lanen wordt al twintig jaar gediscussieerd. Vandaag zit het dossier in een stroomversnelling. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat het project geen vertraging oploopt en de bevolking toch geraadpleegd wordt? Geen participatie organiseren is uitgesloten. Alle opties openlaten ook: als we van een wit blad vertrekken, duurt het participatietraject makkelijk een jaar of meer.

We kozen ervoor om burgerinspraak te organiseren én vooruitgang te boeken zodat de eerste spade zo snel mogelijk de grond in kan. We beginnen niet van een wit blad, maar van een masterplan waarin SumProject de technische vereisten uitlegt, en een eerste voorstel van inrichting formuleert. De centrale lanen zijn immers aan vele beperkingen onderworpen: zo laat de ondergrond maar op bepaalde plekken het planten van bomen toe. Het masterplan zorgt voor de nodige achtergrondkennis om constructief na te denken over het project.

Het is de eerste keer in de geschiedenis van de Stad-Brussel dat een dergelijk participatietraject wordt opgezet. Artgineering, een gespecialiseerd bureau uit Rotterdam, is aangeduid om het in goede banen te leiden. Op het startmoment waren er meer dan 250 aanwezigen. Dat is geen werkbaar aantal om tot een diepgaand debat te komen. Daarom kozen we ervoor om zes werkgroepen te organiseren van elk tien deelnemers, aangevuld door terreinexperten zoals een vertegenwoordiger van een daklozenorganisatie. De deelnemers werden gekozen door loting, net zoals bij de G1000 van David Van Reybrouck. Omdat niemands mening belangrijker is dan die van een ander.

Naast de werkgroepen zetten we gedurende twee weken onze tent op langs verschillende locaties op het parcours. Een eerste sessie is al achter de rug, een volgende loopt van 3 tot 10 november. Op de terreinateliers kan iedereen terecht. Alle opmerkingen worden er genoteerd en verwerkt.

Informatiekiosk
In een volgende fase wordt het voorontwerp voorgesteld aan het publiek en wordt uitgelegd hoe de opmerkingen die naar voren zijn gekomen tijdens de participatie al dan niet in de plannen zijn geïntegreerd. In 2015 starten we met informatieacties om het voorontwerp zo goed mogelijk toe te lichten en mensen de mogelijkheid te geven tijdens het openbaar onderzoek te reageren. Na de toekenning van de bouwvergunning wordt een informatiekiosk op de centrale lanen voorzien waar mensen de plannen kunnen raadplegen.

Burgerparticipatie is een cruciale, maar moeilijke oefening. Uiteindelijk moeten er knopen doorgehakt worden. Sommige opmerkingen van bewoners zullen vertaald worden in de plannen, andere niet. Brussel is niet anders dan New York: ook hier zijn er 1,2 miljoen verschillende meningen over wat er met de centrale lanen moet gebeuren. We mogen blij zijn dat zoveel Brusselaars zich betrokken voelen. Het toont aan hoe belangrijk het is voor een stad ‘op mensenmaat’ om naar haar bewoners te luisteren. Burgerinspraak zal de volgende jaren nog aan belang toenemen, zowel in een spontane vorm zoals tijdens picknick the streets als in een officiële, door de overheid opgestarte vorm. Het woord is aan u.

Ans Persoons (SP.A), schepen Brussel-Stad, bevoegd voor Wijkcontracten en Participatie

------------------------------------------------------------------------
Op woensdag 29 oktober is Ans Persoons een van de gasten in Studio de stad (Canvas, 21.30 uur). Eerst kijken de gasten samen naar ‘The human scale’, daarna gaan ze in debat over hoe de ideale stad eruit moet zien. Wie de aflevering gemist heeft, kan ze via Net gemist nog een hele week herbekijken.
Op 9 november wordt de documentaire over het Brusselse luik van Atelier De Stad uitgezonden op Canvas om 20.40 uur. Meer informatie vindt u op www.atelierdestad.be.