'Commons Josaphat' wil inspraak in toekomst treinsite

De Brusselse regering wil in november het richtplan klaar hebben voor de spoorsite Josaphat. Een groep bewoners pleit voor een radicale ommekeer in de invulling van het terrein.

Woensdagavond, het Poolse café Zagloba op de Latinislaan in Schaarbeek. Een dertigtal geïnteresseerden is komen opdagen voor uitleg over Commons Josaphat, het project dat enkele maanden geleden van start ging en dat pleit voor een radicale ommekeer in de Brusselse stadsontwikkeling. Die moet uitgaan van de stad als gemeengoed, waarbij er niet alleen inspraak wordt gegeven aan inwoners, maar ook echte beslissingmacht.

Commons Josaphat heeft al een eerste ideeënwedstrijd gelanceerd. Daar kwamen tal van voorstellen uit voor de inrichting van het 24 hectare groot terrein. Zopas is de tweede fase gestart. “Commons-projecten bestaan ook elders in de wereld,” zegt An Descheemaeker, “maar zelden op zo’n grote schaal. Ons initiatief wekt dan ook internationale interesse.”

Wie Commons Josaphat ook met argusogen volgt is het Brussels Gewest zelf. Dat kocht tien jaar geleden het terrein van de NMBS, maar deed er zolang niets mee. Minister-president Rudi Vervoort (PS, tevens burgemeester van Evere) zet nu vaart achter het project. In maart werd een richtplan goedgekeurd. Er zullen 1.800 woningen komen, 50.000 vierkante meter economische activiteiten, twee scholen, een GEN-station, twee voetgangersbruggen over de sporen, etcetera. Al in 2018 zouden de eerste woningen klaar moeten zijn.

“Het Brussels Gewest stond aanvankelijk argwanend tegenover Commons Josaphat,” zegt Descheemaeker, “maar we proberen nu contacten te leggen. We positioneren ons niet tegen het Richtplan, we willen er toe bijdragen.”

Bij Commons Josaphat beseffen ze ook wel dat ze nooit de volledige site in de geest van de Commons-filosofie zullen kunnen inrichten. Maar een deel? Dat zou toch moeten lukken, geloven ze. Zo zou de oude spoorwegsite bijvoorbeeld een Community Land Trust kunnen huisvesten, waarbij de overheid het terrein ter beschikking stelt en een collectief er woningen bouwt. Maar bewoners zouden ook kunnen beslissen om een school op te richten. Of er zou een project intergenerationeel wonen kunnen komen, waar studentenkoten en seniorenflats in een gebouw worden gegoten. Intussen kan de groep Commons Josaphat druk uitoefenen om het Richtplan in de juiste richting te krijgen. Al is dat niet de eerste bedoeling.

Soevereiniteit
De regering heeft beslist om geen Bijzonder Bestemmingsplan te maken voor de site, en het te houden bij een Richtplan (dat weinig juridische waarde heeft). Dat zorgt voor meer flexibiliteit bij het verkavelen en levert ook tijdswinst op, zo klinkt het. Maar dat betekent ook dat er geen openbaar onderzoek komt, en dat de overheid de volledige soevereiniteit houdt over de ontwikkeling van dit nieuwe stadsdeel op de grens van Schaarbeek en Evere. En laat Commons Josaphat zich precies daar tegen verzetten.