Contact tracing in Brussel: weinig patiënten, weinig telefoons

Ruim honderd Brusselse coronaspeurders zoeken sinds 11 mei naar de ‘hoogrisicocontacten’ die Covid 19-patiënten voor hun diagnose hadden. Dat zijn er maar half zo veel als eerst gedacht, omdat het virus over zijn piek heen is en de Belg bovendien maar moeizaam zijn nauwste contacten vrijgeeft. Het systeem kampt ook met veel kinderziektes: “Ik ben vijf keer gebeld in vier dagen tijd zodat ik me zou laten testen. Terwijl ik al getest was, en ziek thuiszat met het coronavirus.”

Op vrijdagochtend 15 mei krijgt secretaresse Fanny Gadisseur (48) een telefoontje dat ze niet snel zal vergeten. Aan de lijn is haar werkgeefster, huisarts Françoise Honoré. “Ik ben net gebeld door de tracingdienst”, kondigt Honoré ernstig aan, “Ik heb Covid-19.”

De snelheid van de Brusselse contacttracers verbaast de twee vrouwen, want ze hebben de avond tevoren pas een bloedtest laten afnemen. Dat deden ze om zeker te zijn dat ze de dokterspraktijk in Etterbeek, die tot dan toe enkel telefonisch opereerde, weer voor patiënten kunnen openen. Het coronavirus dat de dokter klaarblijkelijk onder de leden heeft, steekt daar een stokje voor.

“Toen ze me belde, had ik net de telefoon in de hand om de resultaten voor ons allebei op te vragen”, zegt Gadisseur. “In het ziekenhuis vielen ze uit de lucht. ‘De dokter heeft helemaal geen coronavirus, nooit gehad ook, want ze heeft zelfs geen antilichamen’, zeiden ze. ‘Ú bent degene met het coronavirus.’”Gadisseur en haar zoon worden die dag nog naar de dokter gestuurd voor de beruchte PCR-test via de neus. Die is negatief, maar dat gebeurt wel vaker als de besmetting al een tijd geleden is.

Vijf tracers in vier dagen

De maandag daarop krijgt Gadisseur zelf de tracingservice aan de lijn. “Ze belden me omdat ik in in contact ben geweest met iemand met Covid-19. Wie, konden ze niet zeggen, al dacht ik natuurlijk spontaan aan dokter Honoré omdat die foutief was opgebeld. Ze raadden me aan een PCR-test te doen.”

Gadisseur legt uit dat er een vergissing in het spel is. Dat ze de test al ondergaan heeft en thuis in Namen in isolatie zit, omdat zij zélf het coronavirus heeft en zich intussen ook niet lekker voelt.

Maar de volgende ochtend gaat de deurbel. “Stond er een tracer voor de deur. Ik hoorde hem via de parlofoon en heb hem niet eens binnengelaten. Ik heb zélf corona, legde ik hem uit, ik ben al gebeld en ik blijf echt thuis.” De dag nadien: een nieuwe telefonische oproep. Gadisseur, zuchtend: “Opnieuw hetzelfde verhaal: u bent in contact gekomen met iemand met Covid-19, we raden u een test aan. Ik vroeg wie mij dan mogelijk besmet had, maar dat konden ze niet zeggen. Onwaarschijnlijk.”

Haar geduld bereikt een limiet op dag vier, Hemelvaartsdag 21 mei. ’s Ochtends staan er opnieuw coronaspeurders voor de deur, die opnieuw niet op de hoogte zijn dat Gadisseur zelf het coronavirus heeft. Amper zijn die vertrokken of een paar uur later heeft ze wéér hun telefonische collega’s aan de lijn.

“Voor de vijfde keer wilden ze dat ik een PCR-test zou doen. De tracingservice centraliseert de info blijkbaar niet”, zegt ze. “Ging het telkens om hetzelfde risicocontact als de afgelopen dagen? Kreeg ik niet te horen. De tracers bevestigden mij elke keer dat ik opnieuw een test moest doen, maar dat ben ik geen vijf keer van plan. Ik had al een PCR-test achter de rug en die is behoorlijk ingrijpend. Het doet pijn, kost geld en tijd. Bovendien zát ik al in isolatie.”

Voor Gadisseur is het de druppel. Ze eist de verantwoordelijke te kunnen spreken, die plechtig belooft dat ze niet meer gestoord zal worden. Na twee weken ziekteverlof is ze intussen net weer aan het werk, zij het door het coronavirus 12 kilo lichter. Haar werkgeefster, dokter Honoré, kreeg na haar coronavrije bloedtest ook nog minstens twee of drie telefoontjes van de tracingservice. “Maar ik heb nummerherkenning en dus nam ik niet op.”

Vanaf deze maandag zijn voor het Brussels gewest 116 contact tracers aan het werk, die uitzoeken wie in nauw contact is geweest met mensen die een besmetting met Covid-19 hebben opgelopen. Het gaat om 110 telefonisten van het callcenter N-Allo van energiereus Engie – de helft werkt vanuit Brussel, de andere helft vanuit Gosselies –, en zes veldwerkers die door de mutualiteiten erop uit worden gestuurd als iemand niet reageert op de telefoontjes. Dat doen ze voorlopig nog zonder een permanent wettelijk kader, nadat de privacywaakhond vorige week het juridische kader ervoor afkraakte.

Op 7 mei kondigde bevoegd minister Alain Maron (Ecolo) nog aan dat tegen begin juni tweehonderd Brusselse tracers aan het werk zouden zijn. Die zouden per dag duizend mensen moeten bereiken.

Het zijn er dus maar half zoveel, en die halen in een week zelfs geen duizend contacten meer. Van 1.450 gesprekken in de eerste week contactspeuren daalde het aantal afgelopen week naar ongeveer 900, of grofweg één à twee telefoons per werkdag voor elke telefonist. En daar zitten dus ook telefoons zoals die aan Gadisseur tussen.

Diezelfde donderdag 14 mei, aan de andere kant van de stad. Kristin Smolders (49) past in Neder-Over-Heembeek op haar 2-jarige neefje. Zo kunnen haar zus en schoonbroer van thuis uit werken. Maar in het weekend voelt zus Aurélie zich plots erg slap. Ze belt de dokter en Kristin, de enige die de ‘gezinsbubbel’ heeft doorprikt. “Ik zou net voor het eerst weer met iemand gaan hardlopen”, zegt Smolders. “Dat heb ik afgebeld, ik wilde het zekere voor het onzekere nemen.”

Aurélie kan pas op 20 mei in het ziekenhuis terecht voor een test, en op zaterdag 23 mei valt het verdict: coronavirus. Ze geeft het nummer van haar zus aan de coronaspeurders door. “Die maandag bel ik mijn eigen huisarts”, zegt Smolders, “en samen hebben we zitten uitrekenen tot wanneer ik in quarantaine moest blijven. Ook de tracers bellen mij, om te melden dat ik met iemand in contact ben gekomen met iemand met Covid-19." (Lees verder onder de foto)

"‘Ah ja, mijn zus’, zeg ik. Maar dat wist de vrouw aan de telefoon niet, dus had ze ook geen idee van de tijdslijn, tot wanneer er een risico was. Terwijl een tijdslijn bij deze ziekte juist superbelangrijk is. Als je niet weet wie het was, hoe weet je dan hoe lang je je moet isoleren? Dat werkt paranoia in de hand.”

“Ik had in de dagen voor het bezoek aan mijn zus ook plasma gedoneerd en mijn moeder in het rusthuis opgezocht, dus maakte ik me al zorgen dat Aurélie het misschien van mij had gekregen, en ik mogelijk ook anderen had besmet. De telefoniste ging gewoon een lijstje symptomen af. Ik had alleen spierpijn, maar dat kon ook van het lopen zijn. Ze wilde me toch laten testen, voor de zekerheid.”

Partner vergeten

Smolders laat zich testen, voelt zich de tussenliggende dagen slapjes en misselijk, en krijgt twee dagen later opnieuw een coronatracer aan de lijn. “Welke mensen heeft u de afgelopen tijd gezien?”, vroeg die. Ik onderbrak haar meteen: Heeft u dan het resultaat van mijn coronatest? ‘Ah nee, we dachten dat u dat al had gekregen’."

"Door dat gesprek ging ik er al vanuit dat ik positief had getest, maar dat ze me dat niet mocht vertellen omdat ze geen dokter was.” Later die dag krijgt Smolders van haar huisarts het goede nieuws dat ze coronavrij is. “Ik ben opgelucht natuurlijk. Ik denk dat ik die symptomen puur van de stress had. Ik heb daarna ook geen telefoon van de tracers meer gehad.”

Haar zus – met een erg milde vorm van het coronavirus – en schoonbroer zitten intussen drie weken in isolatie met hun kind. “Mijn zus vertelde me trouwens dat ze vergeten is haar man Benoît te vermelden. Ze hebben niet naar haar partner gevraagd, en ze heeft er zelf niet aan gedacht. Terwijl ik ben opgebeld, is hij dat niet. Hij is ook niet getest.”

Net zoals in Vlaanderen – waar zelfs nog maar honderd van de 450 tracers aan de slag zijn – ziet de Brusselse overheid inmiddels in dat de oorspronkelijk voorziene aantallen coronaspeurders niet nodig zijn. Omdat de tracers pas na de besmettingspiek aan de slag gingen, daalt het aantal nieuwe patiënten. Bovendien geven die patiënten minder nauwe contacten op dan verwacht: gemiddeld noemt de Belg met Covid-19 maar twee of drie namen.

“Soms zijn ze bang dat hun naasten weten dat zij hen mogelijk besmet hebben", zegt Karima Amrous van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, die voor Brussel de contact tracing coördineert. “Of ze zijn bang om toe te geven dat ze de afzonderingsregels niet goed gevolgd hebben. Sommigen weigeren hun contacten door te geven, maar dat is gelukkig een uitzondering."

Versterking mogelijk

En dan zijn er nog de problemen met het informaticasysteem, waardoor Fanny Gadisseur vijf telefoontjes in vier dagen tijd kreeg, ook al zat ze al ziek in zelfisolatie. De databank die het systeem schraagt is in uiterst korte tijd opgezet, zeggen alle betrokken partners, van overheid tot callcenter en mutualiteiten, “Het is dus normaal dat er een aantal kinderziektes ingeslopen zijn.”

“De komende dagen zal het aantal nieuwe gevallen waarschijnlijk stijgen, nu de afbouw van de lockdown is ingezet”, zegt Amrous van de GGC. “Daarom is het belangrijk om alle Brusselaars eraan te herinneren om nauwgezet een geüpdatete lijst bij te houden van alle personen met wie zij langer dan 15 minuten contact hadden. Dat is onontbeerlijk om de verspreiding een halt toe te roepen."

"Mocht er een nieuwe besmettingsgolf volgen, kan Brussel trouwens nog 75 extra opgeleide medewerkers inzetten om het opvolgingssysteem te versterken.”