De grauwe jaren 1980: Het anti-vreemdelingenbeleid van Nols

Schaarbeek beleefde in de jaren 1980 beroerde tijden. Roger Nols was er aan de macht. De politicus uit Wallonië, van opleiding kok, voerde er een hard anti-vreemdelingenbeleid, nadat hij in de jaren 1970 een anti-Vlamingenbeleid had gevoerd.

Nolsist zijn is tot op de dag van vandaag een erg beladen term in de Schaarbeekse gemeentepolitiek, en Nols hangt nog altijd als een schaduw over de lokale politiek, alsof de donkere jaren 1980 nog niet helemaal verwerkt zijn. Wie het allemaal van dichtbij meemaakte is advocaat Luc Denys. Hij houdt er sinds 1976 kantoor, en werd politiek actief in 1982 toen hij op de lijst ging staan van Démocratie Schaerbeekoise, de politieke vleugel van het lokale anti-racistischfront.

Schaarbeek kwam uit een periode waar de sfeer al erg gespannen sfeer was. Nols had in de jaren 1970 aparte loketten ingevoerd voor de Vlamingen. Denys: “De nationale overheid heeft toen onder leiding van Walter Ganshof van der Meersch met fors vertoon een einde gemaakt aan de aparte loketten. Ganshof van der Meersch wist van aanpakken. Hij was na de oorlog krijgsauditeur geweest in de processen tegen collaborateurs. Hij is met het leger ‘s ochtends vroeg naar het gemeentehuis getrokken. Daar is met een hakbijl de deur van het gemeentehuis opengebroken en zijn de eentalige bordjes manu militari weggehaald.”

Van kwaad naar erger
Enkele jaren later laat Nols zich weer gelden door te weigeren om vreemdelingen in te schrijven. Denys: “Nols vond het welletjes. Maar hij deed iets wat totaal onwettelijk was. Het ironische is dat enkele jaren later, in 1984, de toenmalige PRL-minister Jean Gol een wet invoerde die de migrantrijke gemeenten inderdaad toeliet om vreemdelingen te weigeren. Dat was de bekroning van de actie van Nols. Zes Brusselse gemeenten, waaronder Schaarbeek, mochten vreemdelingen weigeren.”
“Je moet weten dat anti-vreemdelingen-gevoelens in de jaren 1980 in Brussel welig tierden. Nols kreeg de steun van La Dernière Heure bijvoorbeeld. En de PRL was toen ook behoorlijk rechts en anti-migrant.”

Denys ziet een kantelmoment begin jaren 1980. “Er was in 1981 nog de behoorlijk liberale vreemdelingenwet van Philippe Moureaux (PS), en in hetzelfde jaar de antiracismewet. Maar daarna ging het van kwaad naar erger. Nols heeftdaar een grote rol in gespeeld.”

Denys herinnert zich hoe Nols in 1984 Jean- Marie Le Pen uitnodigde in het Neptunium, “Dat was pure provocatie,” zegt Denys. Er waren toen hevige tegenbetogingen, de rijkswacht chargeerde.”

Nols begon ook scholen in laag-Schaarbeek te sluiten, waar veel migranten woonden. Hij liet wijken verkrotten. Allemaal in de hoop dat de migranten zouden ophoepelen. Denys: “Het was sowieso slecht bestuur. Schaarbeek bouwde een veel te groot OCMW-ziekenhuis aan de Haachtsesteenweg, voor de enorme som van 1 miljard frank (vandaag de hoofdzetel van beweging. net, het voormalige ACW). Het ziekenhuis heeft nooit gewerkt. Dat was pure hoogmoed.”

In 1988 raakte Luc Denys verkozen op de Ecolo-Groenlijst. Hij legde Nols het vuur aan de schenen. “Een keer was ik zo tekeergegaan, dat Nols razend werd. Het ging over discriminatie. Nols werd helemaal rood. Zijn medestanders porden hem aan om te kalmeren.
Enkele dagen later kreeg Nols een hartaanval. Het is misschien wat macaber, maar ik vraag me vandaag nog altijd af of mijn tussenkomst daar voor iets tussen zat.”

“Op een bepaald moment wou het schepencollege anderstalige – lees: Arabische – opschriften verbieden op winkelramen. Alleen Frans en Nederlands waren toegestaan. Dat was voor mij gefundenes Fressen. Ik heb dat toen bestreden. Met succes, want de voogdij heeft het verbod later vernietigd. Ik haalde de voorpagina van een Berlijnse krant.”

“Ik heb Nols nooit echt goed gekend, omdat hij mijn politieke tegenstrever was, maar men zei dat hij een volkse joviale man was, die tegelijk ook zijn troepen stevig in de hand hield, op het dictatoriale af. Hij kon heel veel drinken, tot een fles whisky per dag. Hij was
ook heel populair. Zijn lijst haalde zonder problemen de volstrekte meerderheid.”

“Nols was in zijn beleid wel niet altijd even consequent. De burgemeester kon uitzonderingen voorzien bij het inschrijven van vreemdelingen. Ze moesten daarvoor langs bij een sociaal assistente, de latere mevrouw Nols. Als de vreemdelingen cadeaus in natura gaven, dan zorgde de burgemeester ervoor dat ze wél ingeschreven geraakten. Uit statistieken bleek later dat Nols de helft van de inschrijvingen van vreemdelingen toch goedkeurde. Politiek was hij extreem, maar in de praktijk stelde hij zich coulant op.”

Denys weet niet meteen waarom het anti-vreemdelingen-ressentiment een hoge vlucht nam in de jaren 1980. Nols heeft daar zeker een rol in gespeeld, “maar Schaarbeek veranderde ook demografisch. In de eerste helft van de jaren 1970 was de Koninklijke Mariastraat, waar ik wat later als advocaat kantoor zou houden, volledig blank. Tien jaar later zag de straat er helemaal anders uit.”

Nols zou pas in 2004 sterven, politiek volledig gemarginaliseerd. En toch. In de gemeenteraad van september van dat jaar wou het schepencollege een minuut stilte laten houden, “maar daar hebben we met Ecolo-Groen toen wel een stokje voor gestoken.”
De buste van Nols staat wel nog altijd in de burgemeestershallen van het gemeentehuis. De donkere jaren 1980 zijn in Schaarbeek nooit helemaal weg.