'De haat tegenover de ander in Brussel neemt toe'

Aan en in het Joods Museum kwamen afgelopen zaterdag drie mensen om bij een schietpartij. De dader wordt nog steeds gezocht. Volgens de voorzitter van het Coördinatiecomité van Joodse organisaties ligt cyberhaat aan de oorzaak van de aanslag.

Zaterdag rond 15.50 uur loopt een atletisch gebouwde man het Joods Museum binnen, het enige joodse gebouw in Brussel dat weinig of niet wordt bewaakt. In de entreehal komt hij een stel Israëlische toeristen tegen, die hij koelbloedig van dichtbij in het hoofd schiet met een revolver. Daarna haalt hij een kalasjnikov boven, opent de toegangsdeur en vuurt een kogelsalvo af op twee anderen bij de entreebalie. Een Franse vrijwilligster (67) sterft ter plekke. De Belgische onthaalmedewerker van 24 zweeft bij het ter perse gaan nog altijd tussen leven en dood.

Amper 90 seconden heeft de moordenaar nodig voor het bloedbad. Hij draagt een donkere zonnebril, een petje en houdt zijn hoofd naar beneden, zodat hij moeilijk te herkennen is op de camerabeelden. In de Hoogstraat verliest een laatste getuige hem uit het oog. Alles wijst op een terroristische aanslag, en daarom is de zaak nu in handen van het federale parket.

Een – wellicht – antisemitische aanslag op de vooravond van de verkiezingen, zowel in Brussel, federaal als Europees. De timing had niet symbolischer kunnen zijn. Internationaal is de verontwaardiging groot. De paus, VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon en de regeringsleiders van de buurlanden betuigen hun medeleven. “Deze zaak is er een van Frankrijk en uiteraard van heel Europa”, zegt Frans president François Hollande. “Wij moeten meer dan ooit gemobiliseerd zijn tegen racisme en antisemitisme, en ervan bewust zijn dat Europa waarden en principes hanteert.”

Spontaan applaus
Dat is ook de teneur van de boodschap van Henri Bartholomeeusen, de voorzitter van het Centre d’Action Laïque (CAL), dat zondagmiddag op het Poelaertplein een bijeenkomst organiseert als eerbetoon aan de slachtoffers van de schietpartij. “Een discours gebaseerd op uitsluiting leidt tot morbide doctrines en vreselijke daden”, zegt Bartholomeeusen. Er zijn geen verschillende gemeenschappen, wij behoren allemaal tot éénzelfde gemeenschap: die van de mensheid.” Spontaan applaus breekt uit op het plein, waar tussen de vijfhonderd en de duizend mensen zijn samengetroept.

“Wij zijn hier uit solidariteit”, zeggen Faycal (28) uit Jette en Brahim (25) uit Schaarbeek met bezorgde blik achter hun hippe zonnebril. “Het is zo triest, dat laatste slachtoffer is een jongen van onze leeftijd. Maar we zijn hier ook om te laten zien dat we hopen dat de dader geen persoon van Maghrebijnse afkomst is. Dat zou een serieuze stap achteruit betekenen voor ons. We zijn bang voor represailles.”

Hoe is iemand in staat in koelen bloede vier onbekenden neer te knallen? Het bloedbad in het Joods Museum laat duidelijk zien dat het antisemitisme in de samenleving toeneemt, zegt Maurice Sosnowski, voorzitter van het Coördinatiecomité van Joodse Organisaties in België. “Maar niet alleen de haat tegenover Joden groeit, de haat tegenover de andere in het algemeen. Dat geldt ook voor moslims, of holebi’s.”

Sosnowski wijst cyberhaat met de vinger. “Op internet schrijft men de vreselijkste dingen, anoniem, zonder daar verantwoording voor af te hoeven leggen. Dat heb ik ook al meermaals aangekaart bij premier Di Rupo en bij minister van Binnenlandse Zaken Milquet. We moeten die haatzaaiers aan banden leggen. Maar dat vereist samenwerking met telecomoperatoren, met de media, met de politiek. Het is een probleem van de hele samenleving dat we samen moeten aanpakken.”

Gevolg is dat Joden in Antwerpen nu worden aangevallen op straat, meldt Sosnowski. “Dat is toch anders voor de Brusselse gemeenschap, die meer seculier is. Maar ook hier zijn er Joden bang om de metro te nemen als ze bijvoorbeeld een halsketting met Davidster dragen.”

Overal bewaking
Joodse ouders zijn helaas ook steeds banger om hun kinderen naar een openbare school te sturen, zegt Sosnowski. “Ze vrezen dat ze gepest zullen worden. ‘Jood’ is een scheldwoord geworden. En dus sturen ze hun kinderen naar aparte joodse scholen. Die worden veel beter bewaakt, net zoals alle synagogen en joodse organisaties.”

De joodse gemeenschap staat voor een deel zelf in voor haar veiligheid. “Vrijwilligers krijgen een speciale opleiding, ook met steun uit Israël”, zegt Michael Freilich, hoofdredacteur van Joods Actueel, in De Standaard. “De veiligheidsploeg in Brussel is professioneel uitgebouwd en heeft daarvoor een erkenning van Binnenlandse Zaken. Zij mogen ook wapens dragen.” Maurice Sosnowski wil niet ingaan op vragen over die beveiligingsmaatregelen, net zomin als de Brusselse politie. “Er werden tevoren al maatregelen genomen, en nu ook nog bijkomende, maar welke dat zijn communiceren wij niet”, klinkt het bij de politiewoordvoerster.

Eén ding is zeker: het Joods Museum was wat bewaking betreft een uitzondering. Een beslissing van de raad van bestuur, zegt Maurice Sosnowski. “Zij wilden een museum zijn als een ander. Open en toegankelijk voor de vele niet-joden die deze herdenkingsplek bezoeken.”

Voor het museum houdt hij zondagavond ook een korte toespraak. Zo’n tweeduizend mensen zijn toegestroomd om de slachtoffers te gedenken en hun verontwaardiging te tonen. Politieke kopstukken maken ook op de verkiezingsavond tijd voor de wake.

Net als eerder op het Poelaertplein is er een enorme politiemacht op de been die tassen doorzoekt en alles goed in de gaten houdt. De dader is immers nog altijd voortvluchtig. De aanwezigen bedelven de toegangspoort van het museum onder de bloemen en steken theelichtjes aan. Er wordt weinig gezegd.