Emanuela Lodato, de ziel van Zuid-Italië: ‘Brug tussen Brussel en Sicilië’

“Ik ben naar Brussel gekomen om andere horizonten op te zoeken, om me verder te ontwikkelen als artiest – en omdat de liefde riep. Maar makkelijk was het allerminst, mijn Siciliaanse wortels zitten echt wel diep. Ik had het gevoel mijn vrienden in de steek te laten om in België een ‘makkelijker’ leven te leiden. Daarom wou ik ook zo graag een artistieke brug slaan tussen Sicilië en mijn adoptieland. Het geeft me troost dat de banden niet compleet zijn doorgesneden.” Emanuela Lodato is zangeres, percussioniste en danseres.

H et Sicilië waarover Emanuela Lodato het heeft, dat is het stadje van haar jeugd, Caltanissetta, en dat is Palermo. Het dorpsleven ook, de woeste natuurpracht.

"Mijn ouders zijn kinderen van Delia, een dorpje in het centrum van Sicilië. Voor die eerste generatie van na de Tweede Wereldoorlog was er amper werk te vinden, het was armoe troef: zoals zoveel leeftijdsgenoten zagen ze zich verplicht het zuiden van Italië te ontvluchten en elders werk te zoeken. Mijn moeder in een fabriek in Duitsland, mijn vader aan de grens met Frankrijk. Maar ze zijn kunnen terugkomen, en hebben dan toch de kans gekregen in hun geboortestreek de kost te verdienen en een gezin te stichten. Weliswaar niet in Delia, wel in Caltanissetta, het hoofdstadje van de regio. Daar ben ik samen met mijn twee zussen - ik was een nakomertje - opgegroeid."

"Over mijn jeugd heb ik niet te klagen. Zeker omdat ik zowel kon genieten van het stadsleven - 'stad' met een korreltje zout te nemen - als van het platteland. De weekends en de zomers bracht ik bij mijn grootouders door. Ravotten met de neefjes in het hooi: heerlijk."

Van haar ouders kreeg Lodato de kans om verder te studeren. In Palermo volgde ze een specialisatie in de kunstgeschiedenis, met veel aandacht voor podiumkunsten. "Caltanissetta was kalm en burgerlijk; Palermo, dat is een explosie van... van alles. Geheimen, verrassingen om elke hoek. Volkse buurten met kleurrijke, kakofonische markten naast meer gegoede wijken. Een universiteitsstad ook. Een beetje als Brussel, maar kleiner, zeker wat het culturele aanbod betreft."

"Ik hield echt van die stad. Om haar vitaliteit, haar vele verschillen. Na mijn studie kon ik geen afscheid nemen: tien jaar lang ben ik er gebleven. Maar het werd me er niet makkelijk gemaakt om mijn passie als artiest - muziek en traditionele dans - te beleven. In een klimaat van hoge werkloosheid en sociale moeilijkheden proberen te leven van cultuur, dat is een avontuur zonder vangnet. Zo moeilijk was het om mensen aan het verstand te brengen dat artiest zijn een volwaardig beroep is. Tot in het absurde toe. Dan kreeg je bijvoorbeeld de vraag: 'We organiseren een dorpsfeest, kunt u iets op poten zetten voor ons? Met muzikanten, jongleurs en van die dingen?' Antwoord: 'Geen probleem, dit is onze prijs.' Hun antwoord weer: 'Betaald worden?! Wij dachten dat jullie het voor het plezier deden.'"

"Mijn verhouding met Sicilië is dan ook een beetje ambivalent. Enerzijds is er de liefde voor al het mooie wat mijn moederstreek te bieden heeft, anderzijds voel ik een aversie tegen de beknotting. Gaandeweg begon ik de drang te voelen om andere horizonten op te zoeken. Om me verder te kunnen ontwikkelen als artiest, wat ik toch echt wilde. Daarom heb ik drie jaar geleden besloten andere luchten op te snuiven. Om naast de traditie het hedendaagse te verkennen. Mijn keuze viel op Brussel. Daartoe werd ik aangespoord door Pierre Vaiana, een hoogst getalenteerde jazzmuzikant die ik aan de universiteit had leren kennen en die ondertussen al verkast was naar hier."
"Ik kwam met een klein hartje, bang voor het onbekende. Ongegrond, zo bleek al gauw. Ik ontdekte een stad op mensenmaat, die bovendien de perfecte uitvalsbasis is voor de rest van het land, voor Europa. Een stad waar het wemelt van mensen van verschillende origines, interesses en besognes. Het was een coup de foudre."

" Toch ben ik na vier maanden teruggegaan naar Sicilië. Omdat ik het moeilijk had met het loslaten van de banden met collega-artiesten die het professionele overstegen, met het loslaten van Sicilië. Ik wist dat welke keuze ik ook zou maken, ze verscheurend zou zijn."

Motiveren
Verscheurend. Maar balsem op de wonde was er ook, en bijkomende motivatie. Die vond Lodato in de persoon van Vincent Noiret, een gewaardeerd contrabassist, maar vooral: de man die haar hart had gestolen.

"Liefde kan bergen verzetten. Het gaf me de moed en de kracht om naar hier te komen. Spijt? Ik denk er zelfs niet aan. Al kan ik mijn roots natuurlijk niet verloochenen. Daarom heb ik mezelf tot doel gesteld een culturele uitwisseling op poten te zetten: artiesten uit Sicilië naar hier brengen, artiesten van hier naar daar brengen."
"Dat geeft me troost, omdat ik de banden niet volledig heb doorgesneden. Niet op muzikaal vlak, niet op sociaal vlak, en ook niet in mijn engagement. In Sicilië gaf ik workshops in scholen in achtergestelde wijken van Palermo. Muziek en dans, om de leerlingen te motiveren. Dat waren dan leerlingen die het sociaal niet makkelijk hadden. Hier doe ik hetzelfde. Onder meer in de kanaalbuurt van Molenbeek. Het kadert in een project van het Centre Culturel Omar Khayam: DAS, Dispositif d'Accrochage Scolaire (bestaat ook in het Nederlands: Programma Preventie Schoolverzuim, red.) . Theater, dans, acrobatie: een project voor jongeren van vijftien tot zeventien om schoolmoeheid tegen te gaan. Om die jongens en meisjes het gevoel te geven dat school meer kan zijn dan 'saaie' lessen, huiswerk maken, boekenkennis opdoen. Jongeren activeren, ze helpen hun vleugels uit te slaan. Veel van die jongeren zitten opgesloten in het wereldje van hun wijk. In hun gewoonten - familiaal en sociaal -, in hun kansarmoede. Niet zo heel verschillend van de toestand in de achtergestelde wijken van Palermo."

"Dit werk geeft me ook ideeën om bijvoorbeeld uitwisselingen tussen scholen in Palermo en scholen hier op te zetten. Hoe of wanneer weet ik nog niet, maar het is zeker iets waarin ik wil doorzetten. Daar heb je weer die band met Sicilië... Ik werk ook samen met La Vita è Belga, een vereniging die activiteiten organiseert rond de Italiaanse cultuur. Ik geef daar les in traditionele percussie. Op tamboerijnen in hout, bespannen met koeienhuid."

Stella
Die tamboerijn wordt in de huiskamer al enthousiast verkend door de kleine Stella, een uk van acht maanden, zie ik.

"Mijn leven in Brussel begint duidelijk vorm te krijgen, en daar kan ik alleen maar blij om zijn. Het is echt wel een plek met kwaliteiten waarin ik mij kan vinden, waarin ik beetje bij beetje mijn plaats vind. Waar ik de ontmoeting tussen Noord en Zuid kan verkennen, niet alleen op amoureus vlak."

"Vincent en ik zijn nu druk bezig met het project Nisia . Ik schrijf teksten in het Siciliaanse dialect, Vincent maakt de arrangementen, voor contrabas, twee stemmen en percussie. Het begint goed te lopen, de optredens beginnen zich aan te dienen."

"Mijn mama en papa mogen het gelukkig nog allemaal meemaken. Natuurlijk zijn ze al langsgekomen, en natuurlijk zijn Vincent, Stella en ik ons geluk al in Sicilië gaan uitstralen. Voor mijn ouders was hun eerste keer in Brussel als landen op de maan. Die vreemde stad met al die verschillende geuren en kleuren... Maar mama wist er onmiddellijk raad mee: koken, heelder dagen. In hun bagage zat het absolute minimum aan kleren en het absolute maximum aan lekkere dingen van ginds. Mijn moeder zal er wel voor zorgen dat ik de band met het zuiden van Italië nooit verlies."

"Voor Stella is het een zegen. Zij kan opgroeien in twee culturen, zich laven aan verschillende bronnen. Ik denk dat ze best een interessant leven tegemoet gaat."

Nisia, zaterdag 26 mei om 20.30 uur in La Chapelle de Verre, rue Arthur Brancart 100 in Ronquières/'s-Gravenbrakel