Expo voor christelijke martelaressen

De heiligen Sint-Alena en Sint-Agatha, die menig Brusselaar in het hart draagt, worden tot zondag in de kijker gezet tijdens een expo in de kerk van Vorst en een in de kerk van Sint-Agatha-Berchem. Beide tentoonstellingen kaderen binnen het kerkelijk congres Allerheiligen 2006 dat christenen over heel Europa naar de hoofdstad lokt.

Elk jaar wordt op 17 juni in de abdijkerk van Vorst nog een mis opgedragen aan de heilige Sint-Alena van Dilbeek. Tot zover de band die deze martelares met de Vorstenaars heeft. Vooral jongere mensen weten niet wie zij is en wat zij voor deze plaats betekend heeft.

Volgens de legende, die terug gaat tot de zesde eeuw, zou de heilige Sint-Alena haar leven hebben gegeven voor haar christelijk geloof. Haar vader was koning van Dilbeek en een overtuigd heiden die christenen vervolgde. Op een dag nodigde een man hem uit om een kerkelijke officie bij te wonen in Vorst. Hij ging op die uitnodiging in en was onder de indruk van de kerkelijke dienst, maar bleef volharden in zijn heidense leer. Toch vertelde hij zijn dochter over de indrukwekkende ervaring, waarop zij besloot zelf eens een kijkje te nemen en zich in te wijden in de geheimen van de christelijke leer. Daarvoor ontsnapte ze geniepig in het holst van de nacht, tot ze betrapt werd. Haar vader verbood haar nog naar Vorst te gaan maar dat verbod legde ze uit geloofsovertuiging naast zich neer. Die ongehoorzaamheid ontaardde uiteindelijk in een echte klopjacht. Op een dag werd Alena aan een boom vastgebonden en rukten haar vaders dienaars een arm van haar af. Ze overleed ter plaatse.

In de twaalfde eeuw rakelden de zusters de legende op. Tot zo'n 65 jaar geleden werd de feestdag van Sint-Alena, op 17 juni, nog elk jaar gevierd met een grote stoet, maar de legende verloor stilaan aan aandacht. "Toch leeft ze bij sommige Vorstenaren nog," zegt pastoor Jakob Debruyne. "Vooral ouderen kennen het verhaal nog en dragen Sint-Alena in het hart."

Waarheid of niet?
Op 31 juni jongstleden onderzocht een antropologe de oorsprong van de beenderen die in de Sint-Denijskerk in Vorst begraven liggen. In een oorkonde die teruggaat tot het jaar 1600 stond een beschrijving van het gebeente van Sint-Alena. De beschrijving van het aantal beenderen bleek perfect te kloppen. Na de opgraving van de beenderen in de kerk werd de leeftijd van een vingerkootje onderzocht. Het bleek van tussen de jaren 885 en 980 te dateren, twee- tot driehonderd jaar nadat Sint-Alena volgens de legende geleefd zou hebben. Bovendien bleek het skelet over weinig vrouwelijke kenmerken te beschikken. Maar uitsluitsel over het geslacht van Sint-Alena kon het onderzoek niet geven.
Of de legende waarheidsgetrouw is of niet is volgens pastoor Debruyne slechts bijzaak: "Het belangrijkste is wat het verhaal de mensen doorheen de jaren heeft bijgebracht en hoe mensen achter en doorheen de legende hun geloof beleven, met het perspectief dat Alena als verwijzing naar God opent."

De verering van Sint-Alena liet ons een heel patrimonium na van plaatselijke schilders en beeldhouwers die hun werk aan haar wijdden. De kunstwerken, eigendom van de parochie, lagen echter jaren te verkommeren. Met de tentoonstelling wil pastoor Debruyne die werken weer helemaal tot hun recht laten komen. Tot en met zondag kunt u in de Sint-Denijskerk deze rijke erfenis, die grotendeels afkomstig is van de voormalige Benedictinessen-abdij van Vorst, bewonderen. Het oudste schilderij is een opklapbaar houten veelluik dat dateert van 1527. Het beeldt de legende van de Heilige Alena uit in het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, en kreeg met het oog op de tentoonstelling in de Sint-Denijskerk een grondige opknapbeurt.

Een mooie brochure met de catalogus van de tentoonstelling en een vijftal achtergrondartikels vormen met dit alles een mooi geheel.
Bedoeling is overigens dat de expo na 5 november een permanente tentoonstelling in de Sint-Denijskerk wordt.

Sint-Agatha
In Sint-Agatha-Berchem wordt de heilige tentoongesteld waaraan de gemeente haar naam te danken heeft: Sint-Agatha. Anders dan Sint-Alena heeft de dame nooit een voet op Brusselse bodem gezet. Toch kent haar verhaal veel gelijkenissen met dat van Sint-Alena. Haar legende gaat terug tot de derde eeuw in Catania in Sicilië. Ze werd om haar christelijke geloof vervolgd door de Romeinse heidenen maar ook zij bekocht haar sterke overtuiging in het christelijke geloof met een gruwelijke dood. Ze werd vastgebonden en haar borsten werden door haar heidense beulen afgekapt. Daarom staat Sint-Agatha tot op heden symbool voor de strijd tegen borstkanker. In Sint-Agatha werd deze martelares al in de elfde eeuw vereerd. De kapel en de oude kerk in het hogere gedeelte van de gemeente waren aan haar gewijd. Zo ontstond de naam van het dorp Sint-Agatha op de berg, dat uiteindelijk Sint-Agatha-Berchem werd. Ondertussen heeft de kern van de gemeente zich wel verplaatst nar de lagere regionen, waar de nieuwe kerk ook staat. De oude kerk wordt vandaag hoofdzakelijk voor culturele evenementen gebruikt. Jaarlijks wordt aan de kapel ook nog een processie gehouden om de Siciliaanse dame te herdenken. "We zien trouwens dat de bewoners van Sint-Agatha-Berchem echt wel trots zijn op 'hun' heilige," zegt pastoor Benno Haeseldonckx.

De tentoonstelling in de gemeente, georganiseerd door de parochiale ploeg en de Heemkundige kring, bestaat uit drie delen, waarvan het eerste deel helemaal gewijd is aan afbeeldingen van de martelares uit binnen- en buitenland. In het tweede deel van de expo worden de oude kerk en de kapel van Sint-Agatha Berchem, die in de jaren zeventig gerestaureerd werd, in de kijker gezet. In het derde deel van de tentoonstelling kan je werken van de kerk zelf bewonderen.

:: De expo in Sint-Agatha-Berchem loopt doorlopend van 9 tot 19 u tot en met zaterdag en van 9 tot 12 op zondag. In Vorst elke dag tot en met zondag van 10 tot 12 en van 14 tot 17u