Waar gelovigen eerder naar het woord van God kwamen luisteren, kun je vanaf vrijdag gaan klimmen. Dan opent de Sint-Antonius van Paduakerk in Vorst de deuren als klimzaal Maniak Padoue. BRUZZ volgde het proces van gebedshuis tot klimzaal. "Mijn oudere familieleden vonden het maar vreemd."
De Sint-Antonius van Paduakerk in Vorst stond al jaren te verkommeren wegens hoge onderhoudskosten. Door een gat in het dak regende het naar binnen en de ruimte viel onmogelijk te verwarmen. Een reparatie was onbetaalbaar voor de kerkfabriek, die de materiële middelen voor de kerk beheert. En ook de gemeente zag de kosten voor het onderhoud niet zitten.
De kerkfabriek stapte jaren geleden al naar de gemeente met een verzoek om herbestemming, maar niet álle projecten kwamen in aanmerking. "Het was de bedoeling dat de kerk de stad bleef dienen", zegt hulpbisschop Thierry Claessens. "Als het niet via godsdienst was, dan wel met iets anders dat we echt nodig hebben in Brussel." In woningen was de gemeente niet geïnteresseerd, omdat het gaat om een dichtbevolkt gebied. Het moest een project worden met een publieke functie.
Het was Stéphane Dandois die de potentie van het leegstaande kerkgebouw als eerste zag. Hij richtte al eens een klimzaal op, Petite île in Anderlecht, en was op zoek naar een locatie om een nieuwe zaal te starten. Voor zijn nieuwe klimzaal droomde Dandois van een hoge klimmuur van twintig meter. "Het was niet eenvoudig om gebouwen te vinden die in aanmerking kwamen," herinnert Dandois zich. "Toen ik hoorde dat de gemeente op zoek was naar een oplossing voor de kerk, heb ik meteen gebeld." De Vorstenaar signaleerde de Sint-Antonius van Paduakerk in zijn buurt enkele jaren geleden al.
Defect dak
De gemeente en de kerk gingen akkoord met het voorstel van Dandois voor gedeeltelijke herbestemming van de kerk naar een klimzaal. De vergunningen werden toegekend, de aangevraagde subsidies goedgekeurd. Samen met co-oprichters Kyril Wittouck, Nicolas Mathieu en Martin Simon slaagde Dandois erin om in ruim een jaar tijd te doen wat in de jaren daarvoor niet lukte: de fundering verbeteren, het dak van de kerk repareren en het gebouw een tweede leven te geven.
Tijdens de werken werd de oorspronkelijke staat van de kerk zo goed mogelijk bewaard. Zo veranderde er niets aan het altaar, noch aan de bijzondere glas-in-loodramen. Andere symbolen die aan het christendom herinneren, werden wel verwijderd, zoals de wens was van de kerkfabriek. Zo verdwenen onder andere de biechthokjes en de kerkstoelen uit de ruimte.
"Onze oudere familieleden vonden het wel eerst wel vreemd, een klimzaal in een kerk", reflecteert mede-oprichter Nicolas Mathieu. "Maar na mijn uitleg zagen ze dat de kerk zo geld kan verdienen en dat we het patrimonium op deze manier kunnen behouden."
Hulpbisschop Thierry Claessens legt uit welke projecten in aanmerking komen voor herbestemming.
Hoge onderhoudskosten
De katholieke kerk heeft veruit de meeste erkende religieuze instellingen in de hoofdstad: van de 172 vergunde religieuze instellingen in Brussel, zijn er 102 katholieke kerken, 26 moskeeën, 21 orthodoxe kerken, 13 protestante kerken, 1 anglicaanse kerk en 9 synagogen. Dat blijkt uit cijfers van het kabinet van Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS).
Maar het aantal kerkgangers loopt al jaren terug, zo is te lezen in de jaarrapporten van de katholieke kerk. Hoge onderhoudskosten zijn daardoor soms moeilijk te verantwoorden aan de bevoegde overheid. Voor veel kerken zijn onbetaalbare onderhoudskosten daardoor een bekend probleem. Kerken komen regelmatig leeg te staan. Vaak verhuist de parochie naar een klein en goed te verwarmen gedeelte van de kerk, zoals ook in Vorst het geval is.
Wat er vervolgens met de rest van de kerk moet gebeuren, blijft voor veel kerken een lastig vraagstuk. "Geef de kerk terug aan de buurt", opperde architectuurhistoricus Thomas Coomans eerder al. Naar die woorden lijken de gemeente en de kerkfabriek in het geval van de kerk in Vorst in elk geval te hebben geluisterd: Maniak Padoue nodigt expliciet buurtbewoners uit om te komen klimmen. Via de buurthuizen kunnen jongeren zelfs gratis gebruik maken van de faciliteiten.
Andere oplossingen
De Sint-Antonius van Paduakerk is niet uniek in zijn soort. Ook de Sint-Franciscus-Xaveriuskerk in Kuregem wordt omgebouwd tot een sport- en cultuurcentrum. Ook daar zal de buurt gebruik kunnen maken van de faciliteiten.
Op dit moment wordt de herbestemming van verschillende katholieke kerken in Brussel onderzocht of uitgevoerd. Denk aan de Sint-Clarakerk in Jette, de Sint-Jozefskerk en de Kostbaar Bloedkerk in Ukkel en de Sint-Hubertuskerk in Watermaal-Bosvoorde.
Als alternatief voor herbestemming vindt de kerkfabriek trouwens vaak nog een andere oplossing: door de kerk te delen met andere taal- of geloofsgemeenschappen. In totaal worden twintig talen gesproken in de katholieke kerken van Brussel. Regelmatig wordt een kerk in bruikleen gegeven aan andere taalgemeenschappen of aan orthodoxen of protestanten. Soms wordt een kerk - samen met de onderhoudskosten - volledig overgedragen.
Lees meer over: Vorst , Samenleving , klimmen , herbestemming kerken
