'Geheugen van Evere' naar AMVB

Een jaar geleden overleed Pieter Cnops (1928-2012), hét geheugen van Evere. Meer dan zestig dozen boordevol materiaal over de lokale geschiedenis van Evere vertrokken naar het Archief voor het Vlaams Leven te Brussel (AMVB). Heemkundige Wim Van der Elst (Laca) ploos ze uit en maakte een eerste inventaris op.

Dat leverde een lijst op van vijftig pagina’s op. Van der Elst scande ook 5.000 vaak unieke oude foto’s en dia’s van Evere. “Neem nu deze reeks over steenbakkerijen in Evere,” zegt Van der Elst. “Tot in de jaren 1950 nog werden er op het land stenen gebakken!” Andere foto’s zijn van de hand van Cnops zelf en zijn kort na de Tweede Wereldoorlog gemaakt. Daarop is te zien welke schade de bombardementen er hebben aangericht.

Verder zijn er dozen over de geschiedenis van kerken, Everse families, straten, gebouwen, verenigingen, het politieke leven, etc. De verzameling-Cnops is zéér volledig.

Toch is volgens Van der Elst niet alles in het archief-Cnops even interessant. “Er zitten veel kopieën in van archiefstukken, uitreksels uit het kadaster en notities. Daar kan je niet zoveel mee. Maar voor wie de geschiedenis van Evere wil schrijven, is het archief-Cnops wel een uitstekend aanknopingspunt.”

In het archief zitten ook drukproeven van de delen II en III van Evere, Vroeger - Jadis, het monumentale werk van Cnops waarvan in 1997 deel I verscheen. “De vraag is natuurlijk altijd wie hier nog in geïnteresseerd is. Het aantal autochtone Everenaars slinkt jaar na jaar. En er zijn door de band genomen weinig nieuwkomers die het verleden van de eigen gemeente willen kennen. Wat jammer is.” De kans dat de twee delen nog gepubliceerd worden is dus eerder gering. En er is nòg een boek van Cnops drukklaar: over Evere tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat maakt wel kans op postume publicatie.

Uit het nalatenschap blijkt dat Cnops als een echte encyclopedist te werk ging. Hij ging bijvoorbeeld alle straten van Evere af, kadaster per kadaster, om het volledige verhaal te kunnen schrijven. Inclusief dat van de families die er achtereenvolgens woonden. “En daar maakte hij dan ook nog eens de stamboom van op,” zegt Van der Elst. Dat maakt het wel niet altijd even makkelijk om een rode draad terug te vinden, vindt Van der Elst.

Vraag is intussen of anno 2014 de geschiedenis van Evere al niet helemaal is geschreven. Van der Elst schudt categoriek het hoofd. “Neen. De Histoire des environs de Bruxelles van Alphonse Wauters uit 1855 (!) geldt nog altijd als de standaard. En dat wil wat zeggen. Het terrein ligt dus nog grotendeels braak.”