Gevangenis Sint-Gillis: Bibliotheek voor onverwacht bezoek

De gemeente Sint-Gillis mag per één januari een halftijdse bediende aanwerven voor de gevangenisbibliotheek. Die bibliotheek wordt onderdeel van de Nederlandstalige gemeentelijke bibliotheek, net zoals dat in Vlaanderen het geval is. “We zijn de gemeente dankbaar dat ze zich aansluit,” zegt beleidscoördinator Anke Gittenaer van de Vlaamse Gemeenschap. Schepen van Nederlandstalige Aangelegenheden Willem Stevens (SP.A): “Ook gedetineerden zijn inwoners van de gemeente.”

Tussen het gemeentehuis van Sint-Gillis en de gevangenis is het maar een paar honderd meter stappen. Wanneer we er aankomen, staan tegen de gevangenismuur een paar bezoekers die nog hopen binnen te geraken. Als we een goed uur later buitenstappen staan de meesten er nog altijd. We hebben een paar weken vooraf een bezoek aangevraagd met een kopie van de identiteitskaarten, perskaart en de technische gegevens van het fototoestel van fotograaf Marc Gysens. gsm’s, tablets en laders moeten in de kluis. Eén voor één moeten we tegen de muur: op onze pasjes hoort een foto. Schepen, journalist en fotograaf moeten door de scan. Anke Gittenaer, beleidscoördinator van de Vlaamse Gemeenschap voor Welzijn, Sport, Cultuur, Werk, Onderwijs en Gezondheid wacht ons geduldig op. We krijgen drie kwartier.

Twintig jaar geleden werkte Willem Stevens als jonge snaak tijdens de grote vakantie aan de eerste renovatie. “Kijk,” zegt hij als we door de gangen stappen, “die traliehekken heb ik nog helpen installeren.” Twee bewakers moeten getraliede deuren openmaken. De tweede heet ons zonder enige zweem van ironie welkom, bij het buitengaan zal hij ons een behouden thuiskomst wensen.

De gevangenisbibliotheek is (uiteraard) meertalig, Frans, Nederlands, Turks, Arabisch en meer. De woordenboeken zijn een vaak geraadpleegd schap, ons oog valt op drie woordenboeken Bulgaars-Frans/Frans-Bulgaars. Daarnaast Italiaans-Frans/Frans-Italiaans. Bij de literatuur vallen een klassieker als Pallieter van Felix Timmermans op naast recente boeken als Mevrouw Verona daalt de heuvel af van Dimitri Verhulst en een Nederlandse vertaling van Les Bienveillantes - De Welwillenden - van Goncourtprijswinnaar Jonathan Littell. De tijd dat gevangenisbibliotheken gevoed werden met giften van mensen die hun zolder hebben schoongemaakt, is voorbij. De bibliotheek wil de gedetineerden actuele lectuur aanbieden. Na nieuwjaar gaan de gedetineerden ook boeken uit de collectie van de Nederlandstalige gemeentelijke bibliotheek kunnen ontlenen. Een steekproef twee jaar geleden toonde aan dat er meer dan 50 nationaliteiten waren, twaalf procent was Nederlandstalig, 30 procent Franstalig. De gevangenis telt tussen de 600 en de 700 gedetineerden.
Naast een collectie boeken en cd’s is er ook een schap met boeken om weg te geven. Boeken die niet meer gevraagd worden zoals Brieven van Willem Elsschot en een deuterocanonieke groot nieuwsbijbel. De pastoors en de imams verdelen ook bijbels en korans. Terug op de redactie merken de collega’s op dat de gevangenisbibliotheek er uitziet zoals vele bibliotheken - op de tralies na dan - maar laat dat nu net de bedoeling zijn, een gezellige plek met lectuur in tegenstelling tot de rest van de gevangenis.

Beleidskeuze
Omdat de gevangenis in Sint-Gillis gelegen is en de gedetineerden moeilijk te bereiken, kiest Willem Stevens voor de culturele link. De samenwerking met de bibliotheek is een eerste concreet voorbeeld. Een bezoek aan de gevangenis is een emotionele aangelegenheid voor Willem Stevens, tussen zijn tijd als jobstudent en vandaag is hij er twee keer geweest, en iedere keer herinnert hij zich dezelfde scenes: “Toen ik hier twee decennia geleden werkte, heb ik me eens gesneden aan betonijzer. Ik heb toen in de rij gestaan samen met gedetineerden om verzorgd te worden. Ik herinner me ook de nachtemmers - toen waren er nog geen toiletten - die ‘s ochtends geledigd werden. Eén keer heb ik ook gezien hoe cipiers met rubberen handschoenen aan moesten uitrukken om een gevangene te kalmeren.”

Maar, zegt Willem Stevens, het is ook een beleidskeuze: “Ik weet ook wel dat je niet in de gevangenis moet zijn om positieve verhalen te noteren, maar ik vind het als schepen belangrijk om een stukje menselijkheid in die harde wereld te brengen. De straf is de vrijheidsberoving en het strakke regime waarin je moet leven.” Als de gedetineerde om zes uur ‘s ochtends niet opstaat voor zijn tas koffie moet hij het zonder ochtendkoffie doen.